ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის ხატი „ნუგეში“, ანუ „მანუგეშებელი“ - ვატოპედის

ხატი, რომელსაც ნუგეში ანუ მანუგეშებელი ეწოდება, იმყოფება ათონზე, ვატოპედის მონასტრის ხარების ეკლესიაში, რომელიც კონსტანტინე დიდის მეფობის დროს აიგო. ამ მონასტრის ახლოს, 395 წელს, ძლიერი ქარიშხლის დროს გემიდან ზღვაში გადავარდა უფლისწული არკადი, - თეოდოსი დიდის ძე, ტალღამ იგი ზღვაში გაიტაცა. ყველა საშინელების მოლოდინში იყო, ფიქრობდნენ, რომ ის დაიღუპა. გემმა დიდი გაჭირვებით მიაღწია ათონის მთის იმ ადგილს, სადაც მონასტერია აღმართული. ხანგრძლივი ძებნისგან დაუძლურებული არკადის თანამგზავრები შემთხვევით ერთ სანაპირო ბუჩქნარს მიადგნენ და მის ჩრდილში ერთიანად სველ, მაგრამ მშვიდად მძინარე უფლისწულს მიადგნენ. გამოღვიძების შემდეგ მან თვითონვე უამბო თავისი სასწაულებრივი გადარჩენის ამბავი. აქედანვე წარმოდგა სახელწოდება ვატოპედი - „ყმაწვილის ბუჩქი“. იმპერატორმა თეოდოსიმ ვაჟის გადარჩენის სახსოვრად განავრცო და დაასაჩუქრა მონასტერი. მთავარი ტაძრის საკურთხეველი იმ ადგილას აშენდა, სადაც უფლისწული იპოვეს. მის კურთხევაზე კონსტანტინეპოლის პატრიარქ ნექტარიოსთან ერთად თვით არკადი მოვიდა.

ღვთისმშობლის სასწაულთმოქმედი ხატი ნუგეში ანუ მანუგეშებელი მარჯვენა კლიროსთან კედლის ნიშშია, რომელიც მის სახელზეა ნაკურთხი. ღვთისმშობლის სახე გამოხატავს თანაგრძნობას და სიყვარულს, მისი მზერა სავსეა სიმკაცრით და ულმობელი მსჯავრით. ამ ხატზე შემდეგი გადმოცემა შემოგვრჩა:

807 წლის 21 იანვარს ყაჩაღების ჯგუფმა მიაღწია ათონის მთას, განზრახული ჰქონდათ, გათენებისთანავე, როგორც კი ვატოპედის მონასტრის კარი გაიღებოდა, შიგ შეცვენილიყვნენ, ბერები ეცემათ და მონატრის სიმდიდრე გაეტაცათ. ყაჩაღები, რომლებიც ნაპირზე საღამოს გამოვიდნენ, დილამდე მონასტრის მიმდებარე ბუჩქნარში დაიმალდნენ, მაგრამ წმიდა მთის მეთვალყურემ - ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელმა არ დაუშვა, რომ უღმერთოთა ბოროტი ჩანაფიქრი აღსრულებულიყო.

მეორე დღეს, ცისკრის განტევების შემდეგ, როცა ძმები დროებითი მოსვენებისთვის საკუთარ სენაკში დაბრუნდნენ, ამ მონასტრის წინამძღვარი თავის მორჩილებას აღასრულებდა, უცებ მას ღვთისმშობლის ხატიდან ხმა შემოესმა: „დღეს სავანის კარს ნუ გააღებთ, არამედ მონასტრის გალავანზე ადით და ყაჩაღები გააძევეთ“. იღუმენი შეკრთა და ღვთისმშობლის ხატს თვალები მიაპყრო, უცებ მან საოცარი სასწაული იხილა: დაინახა, რომ ღვთისმშობლის სახე, ისევე როგორც სახე მის მკლავებში მყოფი ყრმისა, გაცოცხლა.

წინასამარადისო ყრმამ ხელი თავისი ღვთაებრივი დედის ბაგეს ააფარა, სახე მისკენ მიიბრუნა და უთხრა: „არა, დედაო ჩემო, ნუ ეუბნები მათ ამას: დაე, დაისაჯნენ“. მაგრამ ღვთისმშობელი შეეცადა, რომ თავისი ძის და უფლის ხელი შეეჩერებინა, სახე მარჯვნივ შეაბრუნა, თავი აარიდა და ორგზის კვლავ წარმოთქვა სიტყვები: „დღეს სავანის კარს ნუ გააღებთ, არამედ მონასტრის გალავანზე ადით და ყაჩაღები გააძევეთ“.

საშინელი ხილვით გულგანგმირულმა იღუმენმა მაშინვე შეკრიბა მთელი საძმო, მოუთხრო მომხდარი: ღვთისმშობლის გაფრთხილება და უფალ იესოს მიერ წარმოთქმული სიტყვები გადასცა. ყველამ უკიდურესი განცვიფრებით შენიშნა, რომ ყოვლადწმიდისა და უფლის სახე და საერთოდ მთელი დაწერილობა ხატისა, წინანდელთან შედარებით, სრულიად შეცვლილიყო და ღვთისმშობლის მფარველობა განადიდეს. მათ მონასტრის გალვნისკენ ისწრაფეს და ყაჩაღთა გუნდის თავდასხმა აიცდინეს.

ამის შემდეგ დღევანდლამდე ვატოპედის ღვთისმშობლის ხატს ეწოდება ნუგეში (ანუ მანუგეშებელი), ხოლო ღვთისმშვლის და მაცხოვრის გამომეტყველება დარჩა იმავე მდგომარეობაში, როგორიც მან მიიღო სამგზის ხმის აღმოტევების შემდეგ, ე.ი. ღვთაებრივი დედა მარჯვენა მხარეს არიდებს თავს წინასამარადისო ყრმის გაწვდილ ხელს, ცდილობს, ის თავის ბაგეს ააცილოს, რათა მოსალოდნელი საშიშროების შესახებ თავისუფლად გააფრთხილოს თავისი რჩეული.

ამ სასწაულებრივი დაცვის მოსახსენებლად ვატოპედის ხატის წინაშე ანთია უქრობი კანდელი და კელაპტარი. უძველესი დროიდან ვატოპედში ძმების ბერად აღკვეცა მხოლოდ აქ ხდება და ყოველდღიური პარაკლისიც აქვე აღესრულება.

ვატოპედის ღვთისმშობლის ხატს „ნუგეში“ ანუ „მანუგეშებელი“
ევედრებიან სნეულებათაგან განკურნებისათვის

ტროპარი: დააცხრენ ვნებანი მრავალცოდვილისა სულისა ჩემისანი, რომელმანცა პირისაგან ქუეყანისა ყოველნი მწუხარებანი აღხოცენ, რომელ კაცთა ვნებათა აოტებ და ცოდვილთა ჭმუნვასა განუქარვებ, რამეთუ შენ ხარ ყოველთა ტვირთ-მძიმათა სიმტკიცეი და სასოებაი, ყოვლადწმიდაო დედაო და ქალწულო.

ლოცვა

სასოებაო ყოველისა კიდეთა ქუეყანისათაო, ყოვლადწმიდაო ქალწულო ღმრთისმშობელო, ნუგეშინისმცემელო და ლხინებაო ჩუენო! ნუ უგულებელს გუყოფ ჩუენ ცოდვილთა, რომელნი მოწყალებასა შენსა მინდობილ ვართ. ალი ცოდუათა ჩუენთაი დაშრიტე და სინანულითა აღაყუავილენ დაწრეტილნი გულნი ჩუენნი. ცოდვილთა ზრახვათაგან განწმინდენ გონებანი ჩუენნი, შეიწირენ სულთქმითნი ლოცვანი გულთა და სულთა ჩუენთანი. იქმენ შენ შუამდგომელ წინაშე ძისა და ღვთისა შენისა და ჩუენ ზედა მოწევნული რისხვაი მისი დააცხრე დედობრივითა ლოცვითა შენითა, მართლმადიდებლობასა შინა განამტკიცენ და დანერგე ჩუენ შორის შიში ღვთსაი, სული მოთმინებისა და სიყვარულისაი. ხორციელთა და სულიერთა წყლულებათაგან განმკურნენ, მტრისა ზედამოსვლანი დააყუდენ, ტვირთი ცოდვათა ჩუენთაი აღიღე და ნუ დამიტევებ ვიდრე დღედ აღსასრულადმდე ჩუენისათა. მომანიჭე ჩუენ წყალობაი შენი და ყოვლადწმიდაი მადლი შენი. ყოველთა აქა მდგომარეთა და მლოცველთა თანა ეგე მარადის და ყოველთა შენდა მოლტოლვილთა შეწევნაი და მეოხებაი შენი აჩუენენ, რაითა გადიდებდეთ და გაქებდეთ შენ ყოველნი, ვიდრე უკანასკნელ აღმოფშვინვადმდე. ამინ.