მღვდელი ალექსანდრე ელჩანინოვი

საუბარი აღსარების წინ

„ესე არს ჟამი კეთილი და დღე განწმენდისა“. ჟამი, როცა შეგვიძლია ჩამოვიხსნათ მძიმე ტვირთი ცოდვებისა, დავამსხვრიოთ ბორკილები მათი, კვლავ განახლებული და გაბრწყინებული ვიხილოთ „სახლი დაქცეული და შემუსვრილი“ ჩვენი სულისა. თუმც კი ამ ნეტარი განწმენდისაკენ გზა მეტად რთული სავალია.

ჯერ აღსარებას არ შევდგომივართ და სულში ჩაისმის მაცთური ხმები: „ხომ არ გადადებდი?“ „სათანადოდ მოემზადე?“ „ძალიან ხშირად ხომ არ ამბობ აღსარებებს?“ ამგვარ ეჭვებს მედგრად უნდა აღვუდგეთ წინ. „თუ უფლის მსახურება განგიზრახავს, სული ცთუნებებთან ბრძოლისათვის განამზადე“ (ზირაქი 2, 2). როცა ცოდვათა მონანიებას გადაწყვეტ, უამრავი დაბრკოლება გადაგეღობება წინ, შინაგანიც და გარეგანიც, ისინი მხოლოდ მაშინ ქრებიან, როცა განზრახვის აღსრულებისას სიმტკიცეს იჩენ.

რაც შეეხება ხშირ ზიარებას: საჭიროა, გაცილებით ხშირად ვეზიარებოდეთ, ვიდრე ჩვენ ამას ვაკეთებთ, სულ ცოტა, ოთხივე მარხვაში მაინც. ჩვენ შეპყრობილნი სიზარმაცითა და უნანელობით, გამუდმებით ვსაჭიროებთ სინანულის სწავლას; ეს პირველ რიგში. გარდა ამისა, აღსარებასა და აღსარებას შორის კავშირი არ უნდა გაწყდეს. მათ შორის მოქცეულ დროს სულიერი ბრძოლა, ძალისხმევა, ბოლო აღსარების შთაბეჭდილებების ხსოვნა და მომავალი აღსარების განცდა უნდა ავსებდეს.

კიდევ ერთი თავსატეხი საკითხი - მოძღვრის შერჩევა. ვისთან მივიდეთ? მხოლოდ ერთ მოძღვარს მივეკედლოთ, თუ შეიძლება შევიცვალოთ? რა შემთხვევაში? - სულიერ ცხოვრებაში გამოცდილი მამები გვარწმუნებენ, რომ მოძღვარი მაშინაც არ უნდა გამოვიცვალოთ, როცა ის მხოლოდ მოძღვარია და არა სულიერი მამა - ჩვენი სინდისის წინამძღოლი. ხდება ხოლმე, რომ რომელიმე მოძღვართან წარმატებულ აღსარებას უღიმღამო და გულგრილი აღსარებები მოჰყვება. აი, სწორედ მაშინ ჩნდება აზრი მოძღვრის შეცვლის შესახებ. მაგრამ ეს არ არის საკმარისი საფუძველი ასეთი სერიოზული ნაბიჯისათვის. აღარაფერს ვამბობ იმაზე, რომ აღსარებისას მოგვრილ ჩვენს პირად განცდებს არაფერი აქვთ საერთო თავად საიდუმლოს არსთან. აღსარების დროს სულიერი მერყეობა ხშირად ჩვენს სულში არსებული შფოთის გამოხატულებაა. ამის თაობაზე მამა იოანე კრონშტადტელი ამბობს: „სინანული თავისუფლად უნდა მოედინებოდეს გულიდან, ყოვლად დაუშვებელია რაიმენაირი ძალდატანება“. ცოდვის იარებით გატანჯული ადამიანისათვის სულერთია, ვის გაენდობა, ოღონდ კი რაც შეიძლება მალე მოიშოროს ისინი და შვება იგრძნოს. სხვა საქმეა, თუ სინანულის საიდუმლოს საუბრად ჩავთვლით. აღსარება და სულიერი საუბარი სრულიად განსხვავებული ცნებებია. სულიერი საუბარი, სასურველია, აღსარების საიდუმლოსგან განცალკევებით შედგეს, რადგან საუბარმა (თუნდაც სასულიერო საგნებზე) შეიძლება დააბნიოს, გააგრილოს აღმსარებელი, ჩაითრიოს საღვთისმეტყველო კამათში, შეუსუსტოს სინანულის მძაფრი განცდა.

აღსარება როდია საუბარი საკუთარ ნაკლოვანებებზე, ეჭვებზე, როდია მოძღვრისათვის თავის გაცნობა, არც „კეთილგონივრული ჩვევაა“ იგი. აღსარება - ესაა მხურვალე, გულითადი სინანული, განწმენდის წყურვილი, სიწმინდის შეგრძნებიდან მომდინარე, ესაა სიკვდილი ცოდვისათვის და განცხოველება სიწმინდისათვის. სინანული უკვე სიწმინდის საფეხურია, უგრძნობელობა და ურწმუნოება კი - არაწმინდება და ღვთისაგან განშორება.

მოდით, ვნახოთ, როგორ უნდა ვუდგებოდეთ სინანულის საიდუმლოს, რა მოეთხოვება აღმსარებელს, როგორ მოვემზადოთ, რა მივიჩნიოთ უმთავრეს საგნად.

რა თქმა უნდა, პირველ რიგში, საჭიროა გულის გამოკვლევა. სწორედ ამისთვისაა დაწესებული სინანულისათვის მოსამზადებელი დღეები. „საკუთარ ცოდვათა სიმრავლისა და სიღრმის დანახვა ჭეშმარიტად ღვთის ნიჭია“. - ამბობს მამა იოანე კრონშტადტელი. ჩვეულებრივ, სულიერ ცხოვრებაში გამოუცდელი ადამიანები ვერც საკუთარ ცოდვათა სიმრავლეს ხედავენ და ვერც მათ „სიღრმეს“ აღიქვამენ. „ისეთი არაფერი“, „როგორც ყველა“, „მხოლოდ წვრილმანი ცოდვები“, „არ მომიპარავს, არ მომიკლავს“ - ასე იწყება მრავალთა აღსარება. და განა ეგოიზმი, განსაცდელთა დაუთმენლობა, გემოთმოყვარება, პირფერობა, ნელთბილი სარწმუნოება, უსიყვარულობა, სულწასულობა, სულიერი უდებება არ არის დიდი ცოდვები? განა შეგვიძლია ვამტკიცოთ, რომ მთელის არსებით გვიყვარს ღმერთი, რომ ნამდვილად გვაქვს სარწმუნოება და ისიც მხურვალე? რომ ყველა ადამიანი ისე გვიყვარს, როგორც ქრისტესმიერი ძმა? რომ უკვე მოვიპოვეთ სიმშვიდე, ურისხველობა და მორჩილება? თუ არა, მაშ, რაღაში მდგომარეობს ჩვენი ქრისტიანობა? რით აიხსნება აღსარებისას ჩვენი თავდაჯერებულობა, თუ არა იმით, რომ „უგრძნობელობამდე გაქვავებულა“ ჩვენი სული, „მომკვდარა იგი ხორციელ სიკვდილზე უწინ?!“ რატომ იყო, რომ წმინდა მამები, რომელთაც სინანულის ლოცვები დაგვიტოვეს, თავს ყველაზე ცოდვილებად თვლიდნენ და გულწრფელად შეჰღაღადებდნენ ტკბილ იესუს: „არავინ შეგცოდა ესრეთ, ვითარცა მე უგუნურმა და უძღებმა“. ჩვენ კი დარწმუნებულნი ვართ, რომ ჩვენთან ყველაფერი რიგზეა! რაც მეტად ანათებს ქრისტეს ნათელი გულში, მით მეტად იკვეთება ნაკლოვანებები, წყლულები და იარები. და პირიქით: ცოდვების წყვდიადში ჩაძირულნი ვერაფერს ხედავენ თავიანთ გულებში; ხოლო თუ ხედავენ, არ ძრწიან, არ ადარებენ რა საკუთარ უწმინდურებას სიწმინდეს.

საკუთარ ცოდვათა შეცნობის პირდაპირი გზა არის მიახლოება ნათელთან და ლოცვა ამ ნათლისათვის, „რომელ არს სასჯელი სოფლისა“ (იოანე 3, 19) და ყოველივე „ამქვეყნიურისა“ ჩვენშივე. მანამ კი, ვიდრე არ მივახლოებივართ ქრისტეს, რომლის წინაშეც სინანული ჩვენი ჩვეულებრივი მდგომარეობაა, საჭიროა აღსარებისათვის მომზადება, სინდისის გამოკვლევა და ეს უნდა მოხდეს მცნებების, ზოგიერთი ლოცვის, სახარების ზოგიერთი ადგილისდა მიხედვით (მაგალითად, რომ. 5, 12; ეფ. 4; იაკობი თ. 3).

სულიერ მდგომარეობაში გარკვევისას უნდა ვეცადოთ, არ აგვერიოს მთავარი ცოდვები მათგან მომდინარე ცოდვებისაგან. მაგალითად, მცირედმორწმუნეობა და ღვთისადმი ნელთბილი სიყვარული ხომ არაა მიზეზი ლოცვის დროს გონებაგაფანტულობის, ტაძარში თვლემისა და უყურადღებობისა, წმინდა წერილისადმი გულგრილობისა? დიახ, აღსარებისას აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ, რომ გვახასიათებს ეგოიზმი, ურჩობა, თავის მართლება, ჯიუტობა, კერპობა, ვღიზიანდებით საყვედურებზე, მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანია, გვესმოდეს, რომ ისინი ეგოიზმიდან და სიამაყიდან მომდინარეობენ. თუ ვატყობთ, რომ გვიზიდავს საზოგადოება, ენამოსწრებულობა, ირონია, საკუთარი თუ სხვების გარეგნობით მეტისმეტი დაინტერესება, ყურადღებით უნდა გამოვიკვლიოთ, ხომ არაა ეს პატივმოყვარეობის ერთ-ერთი გამოვლინება? თუ გულს ძლიერ სწყლავს ცხოვრებისეული წარუმატებლობები, უსასოოდ ვდარდობთ გარდაცვლილებზე, ამით მხოლოდ ჩვენი გრძნობების სიძლიერე და სიღრმე კი არ ვლინდება, არამედ ღვთის განგებულებისადმი ურჩობაც.

არსებობს კიდევ ერთი დამხმარე საშუალება, ჩვენს ცოდვებს რომ შეგვაცნობინებს, - გავიხსენოთ, რას გვსაყვედურობენ ხოლმე ადამიანები, ჩვენს გვერდით მცხოვრებნი, ჩვენი ახლობლები. მათ საყვედურებს, წყრომასა და შემოტევებს თითქმის ყოველთვის აქვთ საფუძველი.

აღსარების წინ ასევე აუცილებელია, შენდობა ავიღოთ ყველასგან, ვისაც რაიმე ვაწყენინეთ. აღსარებაზე დამძიმებული სინდისით არ უნდა წავიდეთ.

გულის ამგვარი გამოკვლევისას სიფრთხილეა საჭირო, რომ გულის ყოველ შერხევაზე გადაჭარბებული ეჭვები არ გაჩნდეს; ამ გზაზე შემდგარი, იხლართება რა წვრილმანებში, კარგავს მთავარისა და უმნიშვნელოს გარჩევის უნარს. ასეთ შემთხვევაში, დროებით უნდა შევაჩეროთ სულის გამოკვლევა, მარტივ, მასაზრდოებელ სულიერ დიეტაზე გადავიდეთ და ლოცვითა და კეთილი საქმეებით გავხსნათ სულის ხლართები.

აღსარებისათვის მომზადება არ ნიშნავს მაინცდამაინც იმას, რომ სრულყოფილად გავიხსენოთ და ჩავინიშნოთ ცოდვები. ის გულისხმობს ისეთი მობილიზებული, სერიოზული და ლოცვითი მდგომარეობის მიღწევას, როცა, როგორც სინათლეზე, აშკარად იკვეთება ცოდვები. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მოძღვართან უნდა მივიტანოთ არა ცოდვათა ჩამონათვალი, არამედ განცდა სინანულისა, არა დეტალურად დამუშავებული დისერტაცია, არამედ შემუსვრილი გული.

ცოდვათა შეცნობა ჯერ კიდევ არ ნიშნავს სინანულს, თუმცა უფალი იღებს გულწრფელ, პატიოსან აღსარებასაც, თუნდაც მას არ ახლდეს სინანულის მძაფრი განცდა (მაგრამ ცოდვათა შორის აუცილებლად უნდა ვაღიაროთ ესეც - ჩვენი „უგრძნობელობამდე გაქვავებული“ მდგომარეობა). და მაინც, „გული შემუსვრილი“, განცდა თვისთა ცოდვათა, არის ყველაზე მთავარი, რაც შეიძლება აღსარებაზე მივიტანოთ. მაგრამ რა ვქნათ, როცა „ცოდვის ალით გამოფიტული“ ჩვენი გული არ ირწყვება ცრემლთა მაცოცხლებელი წყლებით? რა ვქნათ, როცა „სულიერი უძლურება და ხორციელი სისუსტე“ ისე გაძლიერებულა ჩვენში, რომ გულწრფელი სინანულის საშუალებას არ გვაძლევს? ეს მიზეზი არ არის საკმარისი აღსარების გადასადებად - შეიძლება ღმერთი ჩვენს გულს სწორედ აღსარებისას შეეხოს: თვით აღსარებამ, ცოდვათა გახსენებამ მოალბოს გული, გაამახვილოს სულიერი ხედვა, გაამძაფროს განცდა სინანულისა. აღსარებისათვის მზადებისას, ჩვენი სულიერი უღონობის დასაძლევ საუკეთესო საშუალებებს წარმოადგენენ მარხვა, რომელიც აცხრობს სხეულს და მუსრავს სულიერი ცხოვრებისათვის მომაკვდინებელ ხორციელ განცხრომასა და გულარხეინობას, ასევე, ლოცვა, ღამ-ღამობით ფიქრი გარდაცვალებაზე, სახარების კითხვა, წმინდანთა ცხოვრებანი, წმინდა მამათა თხზულებები, საკუთარ თავთან გაძლიერებული ბრძოლა, კეთილ საქმეებში ვარჯიში. აღსარებისას უგრძნობელობა, უმეტესწილად, გამოწვეულია ღვთის შიშის არქონითა და ფარული ურწმუნოებით. სწორედ აქეთკენ უნდა მივმართოთ ძალისხმევა. აი, რატომაა ასე აუცილებელი ცრემლები აღსარების დროს - ისინი არბილებენ ჩვენს გაქვავებულ გულს, გვარყევენ „თავიდან ფეხებამდე“, კეთილ თავდავიწყებაში გვაგდებენ, ანადგურებენ სინანულის გზაზე გადებულ უმთავრეს დაბრკოლებას - ჩვენს „თავდაჯერებულობას“. ამაყები და თავმოყვარეები არ ტირიან. ატირდი? ე.ი. გული მოგლბობია, თვინიერი გამხდარხარ. აი, რატომაა, რომ ამგვარი ცრემლები უწყინარობას, სიმსუბუქეს, სიფაქიზეს, სიმშვიდეს უღვრის გულში მათ, ვისაც უფალმა „სიხარულისმომგვრელი ცრემლები“ გამოუგზავნა. ნუ შეგრცხვებათ აღსარებისას წამომსკდარი ცრემლებისა, დაე, იდინონ და განწმინდონ თქვენი ბიწიერება.

მესამე, რაც ასევე მნიშვნელოვანია აღსარებისას, არის ცოდვების ხმამაღლა აღიარება. ნუ დაელოდები მოძღვრის შეკითხვებს, თვითონ აღმოთქვი სათქმელი. აღსარება გმირობა და საკუთარი თავის იძულებაა. უნდა ისაუბრო გარკვევით და არ შენიღბო ცოდვები ზოგადი ფრაზებით (მაგალითად, „შევცოდე მე-7 მცნების წინააღმდეგ“). ხშირად აღსარებისას თავის მართლების საცთურის წინაშე ვდგებით, როცა ვცდილობთ, მოძღვარს განვუმარტოთ „შემამსუბუქებელი გარემოებანი“, გადავაბრალოთ საკუთარი ცოდვები სხვებს, რომელთაც თითქოსდა ცოდვაში შეგვიყვანეს. აი, ეს უნდა დაიძლიოს, როგორც ნიშანი თავმოყვარეობის, უნანელობისა და ცოდვილი მდგომარეობისა. ზოგჯერ აღსარებისას დავიწყებულ ცოდვებს სუსტ მეხსიერებას აბრალებენ. მართლაც, ხშირად ხდება ხოლმე, რომ ცოდვით დაცემებს ადვილად ვივიწყებთ, მაგრამ განა ეს მხოლოდ სუსტ მეხსიერებას შეიძლება დავაბრალოთ? ჩვენ ხომ ჩვენი თავმოყვარეობის შემლახველი ან, პირიქით, პატივმოყვარეობის მაამებელი შემთხვევები, წარმატებები, ჩვენი მისამართით წარმოთქმული ქება-დიდება მრავალი წელი გვახსოვს. ყველაფერი, რაც ძლიერ შთაბეჭდილებას ახდენს ჩვენზე, დიდხანს და ნათლად იბეჭდება ჩვენს მეხსიერებაში. და თუ ცოდვები ასე იოლად გვავიწყდება, ე.ი. მათ სერიოზულად არ ვუდგებით.

სინანულის ნიშანია სიმსუბუქის, სიწმინდის, გამოუთქმელი სიხარულის შეგძნება, როცა ცოდვა ისეთივე რთული და წარმოუდგენელი გვეჩვენება, როგორც სულ ცოტა ხნის წინ სიხარული გვეჩვენებოდა.

სინანული ვერ იქნება სრული, თუ მტკიცედ არ გადავწყვეტთ, აღარ დავუბრუნდეთ მონანიებულ ცოდვას. „მაგრამ განა ეს შესაძლებელია?“ - კითხულობენ გაკვირვებით. „როგორ შემიძლია, დავპირდე საკუთარ თავსა თუ მოძღვარს, რომ ცოდვას აღარ მივუბრუნდები? განა უფრო სწორი არ ვიქნები, თუ ვიფიქრებ, რომ ცოდვა აუცილებლად განმეორდება? განა საკუთარი გამოცდილებით არ ვიცი, რომ გარკვეული ხნის შემდეგ ისევ ვვარდები მსგავს ცოდვებში? წლობით ვაკვირდები საკუთრ თავს, კეთილ ცვლილებას კი ვერ ვამჩნევ. აი, ვისკუპე, ისევ ძველ ადგილას კი აღმოვჩნდი!“ - საშინელება იქნებოდა, მართლა ასე რომ იყოს. მაგრამ, საბედნიეროდ, ასე არ არის. შეუძლებელია, გამოსწორების სურვილმა, აღსარებებმა და წმიდა ზიარებამ სულში კეთილი ძვრები არ გამოიწვიოს. მაგრამ საქმე იმაშია, რომ ჩვენ არ ძალგვიძს საკუთარი თავის შეფასება; ადამიანს არ შეუძლია, სწორად იმსჯელოს საკუთარ თავზე, მიხვდეს - უკეთესობისაკენ შეიცვალა თუ უარესობისაკენ, რადგან თვითონაც (განმსჯელიც) და ისიც, რასაც განსჯის - ცვალებადი სიდიდეებია. საკუთარი თავისადმი გაზრდილმა მომთხოვნელობამ, გამახვილებულმა სულიერმა მხედველობამ, ცოდვისადმი გამძაფრებულმა შიშმა შეიძლება შექმნას ილუზია, რომ ცოდვები გამრავლდა და გაძლიერდა. სინამდვილეში კი იგივე დარჩა, ან შესაძლოა შესუსტდა კიდეც, მაგრამ ადრე ასე ღრმად არ შეიგრძნობოდა. გარდა ამისა, ღმერთი, თავისი განსაკუთრებული განგებულებით, ხშირად ფარავს ჩვენს თვალთაგან ჩვენს წარმატებებს, რომ პატივმოყვარეობისა და სიამაყის უბოროტესი ცოდვებისაგან დაგვიცვას. ხშირად ხდება, რომ ცოდვა რჩება, თუმც კი ხშირი აღსარება და წმიდა ზიარება მის ფესვებს აჭკნობს და ასუსტებს. და განა ცოდვასთან ბრძოლა, ცოდვათა გამო წუხილი - მიღწევა არ არის? „ნუ გეშინია, - ამბობს იოანე კიბისაღმწერელი, - თუნდაც ყოველდღე დაეცი, ოღონდ უფლის გზას ნუ გადაუხვევ. მამაცურად იდექი და შენი მფარველი ანგელოზი არ უგულვებელყოფს შენს მოთმინებას“.

ვერ იგრძენი შემსუბუქება, განახლება? - კვლავ მოიკრიბე ძალები და დადექი აღსარებად, ბოლომდე გაასუფთავე სული უწმინდურებისაგან, ცრემლებით განბანე სიბნელისა და ბიწიერებისაგან. ვინც ეძიებს, ყოველთვის პოულობს.

ოღონდ ნუ მივაწერთ წარმატებებს საკუთარ თავს, ნუ მივენდობით საკუთარ ძალებს, ნუ დავამყარებთ იმედებს საკუთარ ძალისხმევაზე. ამით ყველაფერს გავანადგურებთ, რაც მოგვიპოვებია. „მომიკრიბე გაბნეული გონებაჲ ჩემი, უფალო, და განწმინდე დამზრალი გული ჩემი, მომეც მე სინანული პეტრესი, ცრემლი მეძავისა და აღსარება მეზვერისა“. ამინ.

თარგმნა ნინო ბოხუამ