ღირსი იოანე სინელი

კიბე ანუ კლემაქსი

სწავლანი წმიდისა და ნეტარისა მამისა ჩვენისა იოანე მამასახლისისა,
რაითელ მამასახლისს იოანეს რომ მიუძღვნა,
რომელმაც სთხოვა სწავლანი აღეწერა მონაზონთათვის

სიტყვა 26

ასევე - კეთილგონიერი განკითხვის შესახებ

114. „ვითარცა სურის ირემსა წყაროსა მიმართ წყალთასა, ეგრეცა სურის“ მონაზონთა სულებში, რათა შეიცნონ სახიერი, კეთილი და სრული ღმერთის ნება, ასევე ისიც: თუ როდის ერევა მასში ჩვენი პირადი ნება და როდის - მოწინააღმდეგისა; ხოლო თუ როდისაა ნება შეერთებული (*) - ამასთან დაკავშირებით ვრცელი და რთული მსჯელობაა საჭირო; ანუ რომელიც საქმეები უნდა აღვასრულოთ სრულიად დაუყოვნებლად, ამ გამონათქვამის მიხედვით: „ნუ აყოვნებ და... სახვალიოდ ნუ გადადებ“ (ზირ. 5,8); რომელნი - მოთმინებითა და სიბრძნით, იმ ბრძნის სიტყვისამებრ, რომელიც ამბობს: „თავგზიანად წარმართე ბრძოლა“ (იგავ. 24,6); კიდევ: „ყოველივე შუენიერად და წესიერად იქმნებოდნენ“ (1კორ. 14,40); იმიტომ, რომ - ვიმეორებ - ყველას არ ძალუძს, სწრაფად და კეთილგონივრულად გაერკვეს ამ ძნელადგასაგებ ვითარებებეში. თვით ღმერთშემოსილი წინასწარმეტყველი, რომელშიც სულიწმიდა იყო დამკვიდრებული და მისი ბაგეებით მეტყველებდა, ხშირად ლოცულობდა თავისი ნიჭისათვის და ამბობდა: „მასწავე მე, რაითა ვყო ნება შენი, რამეთუ შენ ხარ ღმერთი ჩემი“ (ფს. 142,10); ანდა ამგვარად: „მიძეღუ მე ჭეშმარიტებითა შენითა და მასწავე მე“ (ფს. 24,5). ან კიდევ: „მაუწყე, მე უფალო, გზაი, რომლესაცა ვიდოდე,“ რაითა უარვყო ყოველგვარი ვნება და ქვეყნიური საზრუნავი და „აღვიღო“ და შეგავედრო „სული ჩემი“ (ფს. 142,8).

115. ყველამ, ვისაც ღვთის ნების შეცნობა სურს, ჯერ საკუთარი თავში პირადი ნება უნდა მოაკვდინოს, გულის სიწმიდითა და სიმარტივით აღავლინოს ლოცვა, ჰკითხოს სულიერ მამემბსა და ძმებს, მათი ნათქვამი მიიღოს, თუნდაც ის მის პირად აზრს ეწინააღმდეგებოდეს და თუნდაც ეს ადამიანები არც დიდი სულიერებითა და გონიერებით იყვნენ გამორჩეულნი; რადგანაც უფალი არ უარყოფს მას, ვინც სიწმიდითა და სარწმუნოებით მიენდობა აზრს მამებისა, რომლებიც შესაძლოა, უმეცარნი არიან, მაგრამ მათ მიერ ყოვლადბრძენი და სახიერი უფალი მეტყველებს.

116. ამ საქმის სიხარულითა და ერთგულებით მოქმენდნი უდიდესი სიმდაბლით არიან აღსავსენი, რადგან თუკი ვინმე „საგალობელითა აღიღებდა იგავსა“, ამ უსულო საგალობელს რამდენად აღემატება სიტყვიერი გონება და გონიერი სული;

117. ვინც ამას არ აღასრულებს, მას საკუთარი ძალებით სურს ნების შეცნობა და ამისთვის ყოველგვარ ღონეს ხმარობს, მან გვიამბო ის, რასაც ახლა გეტყვით:

118. ზოგიერთმა მათგანმა, ვინც ორი არჩევანის წინაშე იდგა და სურდა, შეეტყო, მათგან რომელიც იყო სათნო ღვთისათვის, გონებისაგან სრულად მოიკვეთა ყოველგვარი ხორციელი სიყვარული და ისე მოიზღუდა გონება, რომ ამ ორთაგან არცერთს არ მიმხრობოდა ის; და ამგვარად ყოველგვარი პირადი ნებისაგან განძარცვული გონება დადგენილ დღეს - მხურვალე ლოცვით წარადგინა უფლის წინაშე და ამგვარად შეიცნო ნება ღვთისა: ასეთ დროს ან უხილავი გონება უხილავად ესაუბრება მათ გონებას და უმჯობესს აუწყებს, ან - ერთ-ერთმა ზრახვამ სრულიად დატოვა გონება; სხვებმა კი ის მაშინ შეიცნეს, როდესაც თავსდატეხილმა განსაცდელმა შეუშალათ ხელი და მიხვდნენ, რომ ეს ხელისშეშლა ღვთისაგან იყო, როგორც მოციქულიც ამბობს: „ვინებეთ მისვლა თქუენდა მე, პავლე, ერთგზის და ორგზის და დამაბრკოლა ჩუენ“ (1თეს. 2,18); სხვებმა კი პირიქით - მოულოდნელი ხელშეწყობით შეიცნეს, რომ ესა თუ ის საქმე ღვთისათვის სასურველი იყო, რადგან ყველა კეთილისმოქმედს გამარჯვებას აძლევს ღმერთი;

119. ვისაც საკუთარი თავის განმანათლებლად ღმერთი ჰყავს, მისი გონება თავისთავად ნათლდება ღვთისაგან და არჩევს, თუ რომელი საქმეა მსწრაფაღსასრულებელი და რომელ საქმეში დაყოვნებაა საჭირო; ეჭვი და ბევრი ფიქრი რაიმე საკითხთან დაკავშირებით, როდესაც კაცს გადაწყვეტილების მიღება უჭირს, ნიშანია იმისა, რომ მისი სული ჯერაც გაუნათლებელი და დიდებისმოყვარეა.

120. არ არსებობს ღვთისაგან ისეთი უსამართლობა, რომ მან კარი დაუხშოს მათ, ვინც სიმდაბლით რეკს და ევედრება მას.

121. რასაც უნდა ვაკეთებდეთ, შევამოწმოთ ჩვენი სურვილები, თუ საით არიან მიდრეკილები ისინი, რადგან რომელ საქმესაც აღვასრულებთ ღვთისათვის, ყოველგვარი ხორციელი საქმისა და სურვილისაგან განწმენდილი ნებით, დასასრული მისი კეთილი იქნება, თუნდაც თავდაპირველად ეს ასე არ ჩანდეს. ხოლო თუ მასში ხორციელი სურვილია გარეული, არ ვიცი, რამდენად კარგი იქნება ამ საქმის აღსრულება, ამიტომ რომ საშიშია.

122. ღვთის სამართალი ჩვენთვის მიუწვდომელია, ხშირად თავის ნებას ფარავს ღმერთი ჩვენგან, რადგან იცის, რომც შევიტყოთ, მაინც არ აღვასრულებთ მას; სწორედ ამიტომ არ გვიცხადებს, რომ აღუსრულებლობისათვის უმეტესად არ დავისაჯოთ.

123. წრფელმა გულმა არ იცის მზაკვრობა და უმანკოების ნავით უხიფათოდ მიცურავს.

124. არიან მხნე სულები, რომელნიც საღმრთო სიყვარულით და გულის სიმდაბლით ისეთ ღვაწლს ტვირთულობენ, რომელიც მათ შესაძლებლობას აღემატება; ასევე არსებობენ ამპარტავანი გულები, რომლებიც ასევე იქცევიან, რადგან ხშირად ეშმაკები აღგვძრავენ, რომ საკუთარი ძალებზე აღმატებულ საქმეებს შევეჭიდოთ, რათა ამის გამო სულმოკლეობაში ჩავვარდეთ და რისი გაკეთებაც შეგვეძლო, ისიც ვერ აღვასრულოთ და მტრის დასაცინები გავხდეთ;

125. ვნახე ისეთები, რომელთაც – სულით და ხორცით უძლურთა ცოდვათა სიმრავლის აღსახოცელად, საკუთარი შესაძლებლობებზე აღმატებული საქმე იტვირთეს და მისი აღსრულება კი ვერ შეძლეს; მათ ვასწავლე და ვუთხარ: - ღვაწლის სიმრავლის კი არა, არამედ სიმდაბლის სიმრავლის მიხედვით იწირავს ყოველთა შემოქმედი ღმერთი ადამიანის სინანულს მეთქი.

126. ზოგჯერ უკიდურეს ბოროტებათა მიზეზი აღზრდა ხდება, ზოგჯერ - ბოროტ ადამიანებთან ერთად ყოფნა; მაგრამ ყველაზე ხშირად სულის უკეთურება და გონების განდგომილებაა დაღუპვის მიზეზი.

127. ვინც ამ პირველი ორისაგან განშორებულია, ის მესამისაგანაც განშორებული, ხოლო იგი, ვისაც ეს მესამე სჭირს, ყველგან დაუცველია, რადგან ადვილი არ არის ცოდვისაგან დაცვა იმ კაცისა, ვინც თვითონ არ ერიდება ცოდვას.

128. თუკი ურწმუნოები ან ერეტიკოსები გვესაუბრებიან და ბოროტი ნებით ცდილობენ ჩვენს გადაბირებას, მცირეოდენი შეგონებისთანავე განვეშოროთ მათ, მაგრამ თუკი ჭეშმარიტების შეცნობის გულწრფელი სურვილი აქვს ვინმეს, ნუ დავაყოვნებთ და კეთილი ვასწავლოთ მას; მაგრამ ორსავე შემთხვევაში საკუთარი სიმტკიცისა და სულიერების საზომის მიხედვით ვიმოქმედოთ.

129. დიდი უგუნურებაა, თუ ვინმეს დიდი მამების საოცარი საქმეების შესახებ ამბები სასოწარკვეთილებმადე მიიყვანს, რადგან თუ კაცი ისურვებს, აქედან ორმაგი სარგებელის მიღება ძალუძს: მას შეუძლია, საღმრთო შური აიღოს და მიბაძოს კეთილს, ან - შეიცნოს საკუთარი თავი, თავისი უძლურება – სიმდაბლით, რაც სიკეთის მომასწავებელია.

130. უწმიდურ სულთაგან არიან მათ შორის უბოროტესები, რომლებიც მარტო ჩვენ კი არ გვებრძვიან და მიგვიზიდავენ ცოდვისაკენ, არამედ ცდილობენ, რომ სხვებიც ვაზიაროთ ცოდვას და ამით უმეტეს სატანჯველს მივეცნეთ.

131. ვნახე ისეთი კაცი, რომელმაც ბოროტი ჩვევა სხვიგან შეიძინა, შემდეგ მისი ამ საქმის მასწავლებელი გონს მოეგო, ამ ბოროტებას განერიდა და სინანული მოიპოვა, მაგრამ მისი მოწაფის ცოდვაში ყოფნის გამო მისი სინანული უძლური და ძალიან ძნელი აღმოჩნდა.

132. ძალიან მრავალგვარი და მრავალრიცხოვანია ბოროტ სულთა მზაკვრობანი, ცოტას თუ ძალუძს ზოგიერთი მათგანის შეცნობა, ყველა მათგანისა კი - არც იმ ცოტას შეუძლია; როგორ ხდება, რომ ზოგჯერ განშვებულები და გამაძღარნი კეთილ სიფხიზლეს მოვიპოვებთ, ხოლო მარხვისა და მოღვაწეობისას საბრალობელად ვართ ძილში დანთქმულნი, ან - დაყუდებაში მყოფნი მრისხანებაში ვვარდებით, ხოლო სიმაძღრისას - არაფერს; მოღვაწეობისას მოღუშულები ვართ, ხოლო ღვინოს თუ დავლევთ, გავმხიარულდებით და ლმობიერებას მოვიპოვებთ; ვისაც უფალმა საამისო ძალა მიანიჭა, დაე მან გაანათლოს გაუნათლებლები, რადგან ამგვარ საქმეთა აღსასრულებლად ჩვენ განათლება არ გვყოფნის. მაგრამ იმასაც ვიტყვით, რომ ყოველგვარი ცვლილება ეშმაკისაგან არ ხდება, არამედ ზოგჯერ - ჩვენივე ბილწი, მღვრიე და საპყარი ხორცის გამოისობით.

133. როდესაც რომელიმე ზემოხსენებული მდგომარეობა დაგვეუფლება, მაშინვე მხურვალედ და სიმდაბლით ვევედროთ უფალს, და თუკი მრავალგზისი ვედრებაც კი ვერ მოგვიტანს ნუგეშს უნდა მივხვდეთ, რომ ყოველივე ეს ეშმაკისაგან კი არა - ბუნებიდან მოდის. ან ყოველივე ღვთის განგებულებით მოიწევა და უფალს სურს, რომ ამგვარი წინააღმდეგობის დაძლევით მოვიპოვოთ მადლი და ჩვენი ამპარტავნება დამდაბლდეს.

134. მეტად საშიშია, თუკი ვინმე ღვთის განგებულებით მოწევნული სასჯელის გამოკვლევას დაიწყებს, რადგანაც ამგვარი მკვლევარები ამპარტავნების ნავში სხედან.

135. ერთხელ ერთმა დაფარულთა მჭვრეტელმა ბერს ჰკითხა: ვისი დაცემაც ღმერთმა წინასწარ იცოდა, რაღად შეამკო ისინი წინასწარმეტყველებისა და სასწაულთა აღსრულების ნიჭით? მან კი მიუგო: ჯერ ერთი იმისათვის, რომ სხვა სულები გაფრთხილდნენ; მეორე: იმისათვის, რომ ადამიანის ნების თავისუფლება აჩვენოს და მესამე: რათა მათ ვეღარაფრით იმართლონ თავი სამსჯავროზე.

136. ძველი სჯული, როგორც უძლური, ამბობს: „ეკრძალე თავსა შენსა“, ხოლო ძლიერების მქონებელმა უფალმა ძმის მოქცევაც გვიბრძანა და თქვა: „უკეთუ შეგცოდოს შენ ძმამან შენმან“... და ა.შ.

137. თუკი სიწმიდით ამხელ და სიმდაბლით ასწავლი, უფლის სიტყვების მიხედვით იმოქმედე, განსაკუთრებით მათთან, ვინც მას შეიწყნარებენ; მაგრამ თუკი ამ საფეხურისათვის ჯერ არ მიგიღწევია, სჯულის მიხედვით მოიქეცი და საკუთარი თავს გაუფრთხილდი.

138. ნუ გაგიკვირდება, თუკი შენთვის საყვარელი ადამიანებიც მხილების გამო მტრად მოგეკიდებიან, რადგანაც უგუნურები ადამიანები ხშირად ეშმაკის იარაღად იქცევიან, განსაკუთრებით კი მისი მტრების (ანუ - ღვთის მონების) მიმართ.

139. ერთი რამ მეტად საკვირველია! როგორ ხდება, რომ სათნოებაში შეგვეწევა ღმერთი, რომელიც ყოვლის შემძლეა და ამ შემწეობას წმიდანებისა და ანგელოზების მეშვეობით მოგვივლენს, ბოროტების შემწედ კი მხოლოდ ეშმაკები არიან; ჩვენ კი ბოროტი და ავი საქმის აღსრულება უფრო გვიადვილდება, ვიდრე კეთილის.

140. წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი ამბობს: ყველა ქმნილება ის არის, რადაც შეიქმნა და რანაირად ხდება, რომ მე ღვთის ხატად ვარ შექმნილი და ხრწნად თიხაში აღრეული?! თუკი რომელიმე ქმნილება როგორღაც განსხვავდება იმისაგან, რადაც თავდაპირველად შეიქმნა, მას უდიდესი სურვილი აქვს, რომ თავისი ბუნებრივი მდგომარეობა დაიბრუნოს.

141. ადამიანები ყოველგვარ ღონეს უნდა ხმარობდნენ და ცდილობდნენ, რომ ეს თიხა ავიდეს ზეცამდე და ღვთის საყდართან დაჯდეს; ნურავინ მოიმიზეზებს, თითქოსდა ასვლა შეუძლებელი იყოს, რადგანაც გზა და კარი ღიაა.

142. სულიერი მამების ღვაწლისა და სათნოებების შესახებ ამბების მოსმენა გონებასა და სულში მოშურნეობას აღძრავს; ხოლო მათი მოძღვრების მოსმენა კი მოშურნეებს მათ მიბაძვაში წარმართავს და ხელმძღვანელობს.

143. ყოველივე ამის განსჯა არის ბნელის მანათობელი სანთელი, ის შეცდომილთა წინამძღვარი და ბრმათა თვალის ამხილველია.

144. განმსჯელი ჯანმრთელობას მოიპოვებს და ყოლვეგვარი ტკივილისაგან გაითავისუფლებს თავს.

145. ვისაც სხვისი მცირე და უმნიშვნელო ღვაწლი უკვირს, ასეთი რამ შესაძლოა, ორი მიზეზით დაემართოს: ან სრული უმეცრების მიზეზით, ანდა - სიმდაბლის გამოისობით: მოყვასის სააქმეთა განდიდების მიზნით.

146. ვეცადოთ, რომ არა მხოლოდ შევებრძოლოთ ეშმაკებს, არამედ დავამარცხოთ კიდეც ისინი, რადგანაც ვინც იბრძვის, ის ოდესმე ან დამარცხდება ან - გაიმარჯვებს; ხოლო ის, ვინც გამუდმებით იბრძვის - საუკუნოდ ამარცხებს.

147. ვინც ვნებები დაამარცხა, იგი დაჭრის და შემუსრავს ეშმაკებს; მათ კი იმგვარად მოაჩვენებს, თითქოს კვლავაც ვნებებში იყოს, ასე აცდუნებს მტერს და გადაურჩება ბრძოლასა და განსაცდელს.

148. ერთ-ერთი ძმა სხვამ შეურაცხჰყო და გალანძღა, მაგრამ მან გულში შფოთი არ შეუშვა, არამედ გონიერად ილოცა; მერე კი ხმამაღლა ისეთი ღაღადი დაიწყო, თითქოს მრისხანების ვნებით იყო ძლეული, თავს აჩვენებდა, თითქოსდა ეს ლანძღვა და გინება დიდად ტკენდა გულს. ამგვარად დაფარა მან თავისი უვნებლობა.

149. სხვა ძმა წინამძღვრობის მოძულე იყო და თავი ისე ეჭირა, თითქოსდა წინამძღვრობის ვნება და სურვილი ედო გულში.

150. რა უნდა გითხრა იმ ძმის შესახებ, რომელიც საროსკიპოში შევიდა, ვითომდა სიძვის საქმის აღსასრულებლად და იქ მეძავიც კი წმიდა და ღვაწლმოსილი ცხოვრების სურვილით აღავსო?!

151. ერთ დაყუდებულს ვიღაცამ დილაადრიან ყურძნის მტევანი მიართვა და, როდესაც შემომწირველი წავიდა, ბერი ყურძენს მიუბრუნდა და ყოველგვარი გულისთქმის გარეშე სასწრაფოდ შეჭამა, რათა ეშმაკებისათვის თავი ნაყროვანად მოეჩვენებინა.

152. ერთი სათნოებით შემკობილი ძმა ბაიის დაკარგულ ტოტს მთელი დღის განმავლობაში ეძებდა, თითქოსდა დიდად აწუხებდა ეს ამბავი, სინამდვილეში კი ამ საზრუნავისაგან სრულად თავისუფალი იყო.

153. მაგრამ ამის მოქმედთ დიდი მღვიძარება და სიფრთხილე სჭირდებათ, რათა იმის სურვილით, რომ ეშმაკებს დასცინონ, თვითონ არ გახდნენ ეშმაკების დასაცინი. რადგან სწორედ ეს ადამიანები არიან, ვის შესახებაც ნეტარი პავლე ამბობს: არიან „ვითარცა მაცთურნი და ჭეშმარიტნი“.

154. ვისაც სურს, ქრისტეს წინაშე უბიწო გული და სხეული წარადგინოს, მან გულში უნდა დაიმარხოს მარხვა და ურისხველობა, რადგანაც ამ ორი რამის გარეშე ყოველგვარი შრომა ამაოდ ჩაივლის.

155. როგორც ხორციელ სინათლეს აღიქვამს სხვადასხვაგვარად თვალი, ასევე გონიერი მზე განსხვაევბულად და სხვადასხვაგვარად მოეფინება სულს.

156. ზოგჯერ მას ხორციელი ცრემლი ბადებს, ზოგიერთს – სულიერი; ზოგჯერ ის ხორციელი თვალით ხედვისას იშობა, ზოგჯერ კი - გონიერი; ზოგჯერ სიტყვების მოსმენით იბადება, ზოგჯერ კი თავისთავად - სულის მოძრაობით იქმნება; სხვაგვარია ის - მორჩილებისაგან გამომდინარე და სხვა - დაყუდებისაგან; ამის გარდა არსებობს კიდევ განსაკუთრებული მდგომარეობა, როდესაც გამოუთქმელი და მიუწვდომელი გონებრივი აღფრთოვანებით ქრისტეს წინაშე წარადგინებ სულს.

157. არსებობს სათნოებები და არსებობენ სათნოებათა მშობელნი, ვინც ბრძენია, ის უმეტესად მშობლების მოპოვებას ცდილობს.

158. მშობელ სათნოებათა მასწავლებელი თვითონ ღმერთია - თავისი უშუალო მოქმედებით, ხოლო პირმშოებს სხვა ბევრი მასწავლებელიც ჰყავთ.

159. გავფრთხილდეთ, რომ მარხვისას საჭმლის ნაკლებობა ძილით არ ავანაზღაუროთ, რადგან ეს ისეთივე უგუნურებაა, როგორც - მღვიძარებისას მომეტებული ჭამა.

160. მინახავს ისეთი მოღვაწეები, რომლებმაც გარკვეული საჭიროებიდან გამომდინარე სტომაქი რამდენადმე გააძღეს, სამაგიეროდ მათ წყეული ხორცი მთელი ღამის ზედგომით მოაუძლურეს და ამით ასწავლეს მას, რომ გაძღომას უნდა გაურბოდეს.

161. ვეცხლისმოყვარების ეშმაკი ებრძვის უპოვარს და როდესაც ვერ დაეუფლება, მაშინ მის წინაშე წარადგენს გლახაკებს, გულმოწყალების სახელით გამოეცხადება, გლახაკების სიღატაკეს მოიმიზეზებს და ასე აიძულებს, რომ სრულიად უპოვრებს ქონებისადმი ინტერესი გაუღვიძოს.

162. როდესაც სასოწარკვეთილების სული შეგვებრძოლება, გავიხსენოთ უფლის მიერ პეტრესთვის მიცემული მცნება, როგორ უბრძნა, რომ სამოცდაჩვიმეტჯერ შეენდო ძმისთვის; რადგან განა იგი, ვინც სხვას აძლევს მცნებას, თვითონ უმეტესს არ იზამს?! ხოლო, როდესაც ამპარტავნებაში ვართ, იაკობ მოციქულის სიტყვები გავიხსენოთ: „იქმნა იგი ყოვლისავე თანამდებ“.

163. მზაკვარ და შურით აღსავსე სულებში შორის ისეთებიც არიან, რომლებიც საგანგებოდ განშორებიან წმიდანებს იმ განზრახვით, რომ მათ ბრძოლაში გამარჯვებით გვირგვინი არ მოიპოვონ.

164. „ნეტარ იყვნენ მშვიდობისმოყოფელნი“ და ამას ვერავინ უარყოფს; მე კი ისეთი ვინმე ვნახე, ვინც ორს შორის მტრობა ჩამოაგდო და შევნატრე მას.

იყო ორი ვინმე, რომელთაც ერთმანეთში სიძვის სიყვარული ჰქონდათ, ხოლო ერთმა გამოცდილმა და ბრძენმა ბერმა მათ შორის სიძულვილი აღზრა; ერთს მეორესთან აბეზღებდა, შენზე გამუდმებით ავ სიტყვას ამბობს და ბოროტებას ლაპარაკობსო. ამასვე ეუბნებოდა მეორეს; და ამ ბრძენმა ადამიანმა შესძლო, ეს უკეთური ეშმაკი დაეძლია და სიძვის გამანადგურებელი სიძულვილი დათესა.

165. არიან ისეთები, რომელნიც ერთი მცნებისათვის მეორეს არ აღასრულებენ; ვნახე ჭაბუკები, რომელთაც წმიდა გულით, საღვთო სიყვარულით უყვარდათ ერთმანეთი, მაგრამ სხვებისთვის საცდურად რომ არ ქცეულიყვნენ და მათი სინდისისათვის არ ევნოთ, ერთმანეთში მოილაპარაკეს და დროებით ერთურთს განეშორნენ.

166. როგორც ქორწილისა და სიკვდილის დღე ვერ ეთანხმება ერთმანეთს, სწორედ ასევე ეწინააღმდეგება ერთურთს ამპარტავნება და სასოწარკვეთილება; და მაინც ხდება, რომ ეს ორი შეუთანხმებელი ეშმაკიც კი შეეზავება სულში ერთმანეთს, რაც თავისთავად ერთობ საკვირველია.

167. არიან ისეთი არაწმიდა ეშმაკები, რომლებიც წერილის განმარტებას მოგვანდომებს, ამას უმეტესად ამპარტავანი ადამიანის გულში ნერგავენ, ანდა ისეთს, ვინც ფილოსოფიაში განსწავლულია; ჯერ სიმართლეს ჩაუნერგავენ, რომ მერე ცოტცოტაობით აცდუნონ და წვალებისა და გმობაში ჩაყარონ ისინი.

168. ჩვენ შეგვიძლია, ეს ეშმაკეული ღვთისმეტყველება, ან უკეთ რომ ვთქვათ, ღვთისმბრძოლობა ამოვიცნოთ შინაგანი შფოთით, მოუსვენრობითა და უწესო სიხარულით, რომელიც სულში ამგვარი განმარტებების შედეგად ჩნდება.

169. ყოველგვარ ქმნილებას შემქმნელისაგან მიცემული აქვს არსებობის წესი და დასაწყისი, ზოგიერთისათვის კი დასასრულიც წინასწარგანსაზღვრულია, მაგრამ სათნოებების დასასრული და საზღვარი მიუწვდომელია, რადგანაც ამბობს მეფსალმუნე: „ყოვლისა დასასრულისა ვიხილე ოხჭანი“; და რომ „ფართო არს მცნებაი შენი ფრიად“.

170. და ჭეშმარიტად, ზოგიერთი სათნოების მოღვაწე „ძალისაგან საქმისა“ მიდიან „ძალად ხედვისა“ (*). - თუ სიყვარული არასოდეს ილევა და თუ „უფალმან იცევინ შესვლაი“ შიშისა და „გამოსვლაი“ სიყვარულისა, მაშინ ცხადია, რომ ამგვარი სიყვარული უსასრულოა; ჩვენი ზეაღსვლა ამ სიყვარულში მარადიული იქნება და არც ამ და არც იმ ცხოვრებაში არასოდეს დამთავრდება. ნათელს ნათელი დაემატება და კეთილის შეცნობა სამარადისოდ გაგრძელდება.

171. თუმცა შესაძლოა, ბევრს ნათქვამი უცნაურად, მაგრამ დანამდვილებით ვიტყვი, ნეტარო მამაო, რომ თვით ანგელოზებიც - ეს უხორცო ქმნილებები - გამუდმებით ერთ მდგომარეობაში (წარუმატებლად) კი არ იმყოფებიან, არამედ დიდებიდან დიდებამდე ზე ადიან და შეცნობის სისრულეს ამრავლებენ.

172. ნუ გაგაკვირვებს, თუ ეშმაკი ხშირად კეთილ ზრახვებსაც ნერგავს ჩვენში საიდუმლოდ, შემდეგ კი სხვა ზრახვებით უპირისპირდება მათ. ბოროტს განზრახული აქვს ამ ეშმაკობით დაგვარწმუნოს, რომ ჩვენი დაფარული გულისზრახვებიც კი ნაცნობია მისთვის, მაგრამ ეს ასე არ არის, მათ მხოლოდ იმის მიხვედრა შეუძლიათ, რასაც თვითონ ჩაგვაგონებენ.

173. როდესაც ხედავ, რომ ვიღაც სათნოებებზე ბევრს საუბრობს, მაგრამ თვითონ კი მათ აღსრულებაში სიზარმაცეს იჩენს, მკაცრად ნუ განსჯის მას, რადგანაც ხშირად საქმის ნაკლოვანებას სასარგებლო სიტყვა ავსებს.

174. ჩვენ ყველაფერი თანაბრად როდი გვაქვს მოხვეჭილი: ზოგი წარმატებულია საქმეში, ზოგი კი სიტყვაშია წარმატებული.

175. ღმერთს ბოროტი არც დაუბადებია და არც შეუქმნია რაიმე; ამიტომ შემცდარია იგი, ვინც ამბობს, რომ ვნებები სულის ბუნებითი თვისებებია, და იმას კი ვერ ხვდება, რომ ჩვენს ბუნებაში კეთილად და ჩვენივე ბუნების სასარგებლოდ დაბადებული საქმეები ვნებად ვაქციეთ. თესლი იმისთვის ჩაიდო ჩვენში, რომ შვილიერება მივიღოთ, ჩვენ კი მას სიძვისათვის ვიყენებთ. ბუნებით მრისხანება ჩვენში ეშმაკების მიერ დაინერგა, ჩვენ კი მას მოყვასისკენ მივმართავთ. შური იმისთვის გვაქვს, რომ კეთილი საქმის მოშურნენი ვიყოთ, ჩვენ კი მას ბოროტებისათვის ვიყენებთ. ბუნებით ჩვენი ლტოლვა სასუფევლის მიმართ უნდა წარმართულიყო, ჩვენ კი ცოდვის მიმართ წავრმართეთ ის. ბუნებით მხოლოდ ეშმაკებზე უნდა ვიმაღლებდეთ თავს, ჩვენ კი სწორედ იქ ვავლენთ ქედმაღლობას, სადაც მისი გამოვლენა არ შეიძლება. ბუნებით სიხარულის განცდა უფლის მიმართ და მოყვასის სიკეთისათვის მოგვეცა, ჩვენ კი ბოროტება გვახარებს. ავმეხსიერებაც ბუნებითია, მაგრამ მხოლოდ სულის მტრების მიმართ, ჩვენ კი შევცვალეთ ის და ძმებისადმი მივმართეთ.

176. გულმოდგინე სული ეშმაკებს მის წინააღმდეგ ბრძოლისაკენ აქეზებს; ბრძოლების გამრავლებით კი გვირგვინი მრავლდება.

177. ვინც ბრძოლაში არ დაიჭრება, ის ვერც გვირგვინს მოიპოვებს, ხოლო იგი, ვინც დაცემული (*) სასოს არ წარიკვეთს, ანგელოზები მხნე მხედრის დარად განადიდებენ მას.

178. ქრისტე, რომელმაც (*) სამი დღე მიწაში დაჰყო, ცოცხალია უკუნისამდე; ხოლო იგი, ვინც სამ სხვადასხვა ჟამს გაუძლებს, არ დამარცხდება და არც მოკვდება უკუნისამდე.

179. თუკი განგებულებით ღვთისა, რომელსაც ჩვენთვის სასჯელი აქვს განსაზღვრული, ჩვენზე მოფენილმა სულიერმა „მზემან სცან ჟამი დასვლისა თვისისა“, მაშინ ცხადია, რომ უკვე დაიდო „ბნელი და იქმნა ღამე და მას შინა ვიდოდიან“ ჩვენსკენ მანამდე განშორებული ველური „ლეკვნი ლომთანი“ და „ყოველნი მხეცნი მაღნარისანი“ ანუ - ეკლიანი ვნებები „მყვირალნი ტაცებად და თხოვად... საზრდელსა“ სურვილებისა, ან - საქმეებისა, ან - ზრახვებისა.

180. მაგრამ, როდესაც სიმდაბლის სიღრმიდან მზე კვლავ გამოანათებს, ეს მხეცებიც „შეკრბეს და სადგურადვე თვისთა დაადგრეს“. ანუ ისინი შეკრიბებიან გემოთმოყვარე გულებში და არა - ჩვენში; მაშინ ერთმანეთს ეტყვიან ბოროტი სულები: „განადიდა უფალმან ყოფაი მათ თანა“ და წყალობას მიაგებს მათ! ჩვენ კი მივუგებთ: „განადიდა უფალმან ყოფაი ჩუენ თანა და ვიქმნეთ ჩვენ სახარულევან“ და განგდევნეთ თქვენ!

181. „აჰა, ესერა ზის უფალი ღრუბელსა სულმცირესა“ ანუ იმ სულზე, რომელიც ყოველგვარ მიწიერ სურვილზე ამაღლდა და „შევალს ეგვიპტედ“, ანუ - ვნებით დაბნელებულ გულში და „დაეცნენ ხელით ქმნულნი კერპნი“ - გონების ამაო ზრახვვები.

182. თუკი ქრისტე, საკუთარი ყოვლისშემძლეობის მიუხედავად, ხორციელად გაურბოდა ჰეროდეს, ეს ამპარტავნებს გაკვეთილად უნდა ექცეთ, რათა ნებით არ ჩაიგდონ თავი განსაცდელში, რადგანაც ნათქვამია: „ნუ მისცემ შეძვრად ფეხსა შენსა“, „არცა ჰრულეს მცველსა შენსა“.

183. ქედმაღლობა ვაჟკაცობას ჩაეწვნება, ისევე როგორც კვიპარისს - ზმილაკი (სვიის მსგავსი შხამიანი მცენარე, რომელიც კვიპარისთან იზრდება და ახმობს მას).

184. კეთილად უნდა ვიძიებდეთ საკუთარი თავს, რათა მივხვდეთ, რომელი სათნოებაა ჭეშმარიტი ჩვენში და ამგვარად დავრწმუნდებით, რომ ყოველგვარ ჭეშმარიტ სიკეთეს მოკლებულნი ვართ.

185. ვნებებიც გამუდმებით ეძებე საკუთარი თავში და მათ სიმრავლეს შენში აუცილებად იპოვი, ხოლო გონებით უძლური მათ ვერ დანახავს. მაგრამ თუ სულის თვალი გაგვინათდება, მაშინ სრულიად ცხადად შევნიშნავთ, რადგან ვიდრე ჩვენზე არიან გაბატონებულნი, მათი დანახვა შეუძლებელია.

186. ღმერთი ჩვენს ზრახვებს განიკითხავს, ხოლო საქმეს ჩვენი ძალების მიხედვით მოითხოვს და ყოველივე ამას კაცთმოყვარებით იქმს.

187. დიდია ის კაცი, რომელიც არც ერთ საქმეს, რომლის აღსრულების ძალაც შესწევს, აღუსრულებლად არ დატოვებს; მაგრამ მასზედ აღმატებულია იგი, ვინც სიმდაბლიდან გამომდინარე მის ძალებზე აღმატებულ საქმეს არ შეეჭიდება.

188. ბევრჯერ ეშმაკები მიგვატოვებინებენ იმ მცირე საქმე, რომლის შესასრულებლადაც ჩვენი ძალები საკმარისია და მძიმე და ჩვენს ძალაზე აღმატებულ საქმეს გვაწვდიან ხელში.

189. ვფიქრობ, რომ იოსები ნეტარი იქმნა იმის გამო, რომ ცოდვას ზურგი აქცია და არა - სრული უვნებლობისათვის.

190. უნდა გამოვიკვლიოთ, თუ რომელი და რამდენი ცოდვისაგან განშორებას მოაქვს გვირგვინი; რადგანაც სხვაა სიბნელისაგან გაქცევა და სულ სხვა, ამაზე უდიდესი ლტოლვა მზისაკენ.

191. სიბნელე დაბრკოლების მომტანია; დაბრკოლება - დაცემისა; და დაცემა - სიკვდილისა.

192. ღვინისგან დაბრკოლებული და დაცემული ხშირად წყლით დაიბანს, ხოლო - ვნებებით დაცემული მხოლოდ ცრემლით განიბანება.

193. სხვა რამ არის გონების ამღვრევა; სხვა - შეშფოთება; სხვა - დაბნელება; პირველ მათგანს მარხვა კურნავს; მეორეს - დაყუდება; მესამეს - მორჩილება და იესო ქრისტე, რომელიც თვით იყო მორჩილი.

194. ორი ადგილი, სადაც მიწიერი საგნები განიწმინდება, შეიძლება მაგალითად, გამოვიყენოთ მათთვის, ვინც განწმენდას ესწრაფვის: მონასტრის კრებული არის სწორედ სულიერი განსაწმენდელი, რომელიც გარეცხს სულის ყოველგვარ უსახურობას, სიბილწესა და სიტლანქეს. ხოლო განდეგილობა და დაყუდება შეძლება, სამღებროდ მოვიხსენიოთ მათთვის, ვინც ვნებათაგან, ავმეხსიერებისა და შფოთისაგან განიწმიდა, მხოლოდ ამის შემდეგ განეშორა სოფელს და ამიტომაც მისი დაყუდება მშვენიერი ფერის საღებავით შეიმკო.

195. ზოგიერთი ამბობს, რომ ერთი და იმავე ცოდვით დაცემა ძველ შეცოდებათა გამო არასრული სინანულის შედეგია; მაგრამ ისიც გასარკვევია, ვინც ერთი და იგივე ცოდვით არ ეცემა, მან კი შეინანა ჭეშმარიტად?!

196. ზოგიერთი ერთი და იმავე ცოდვით ეცემა იმის გამო, რომ ძველი არაერთგზისი დაცემა დავიწყებას მისცა, ანდა განსაკუთრებით დიდი ვნებათმოყვარების გამო უფალს გადაჭარბებულად კაცთმოყვარედ წარმოიდგენს, ანდა იმის გამო, რომ ცხონების იმედი დაკარგა; არ ვიცი, შეძილება ვინმემ შეცდომად ჩამითვალოს, თუკი ვიტყვი, რომ ზოგიერთის დაცემის მიზეზი ისაა, რომ მტრად ქცეული ხორცის ალაგმვას ვერ ახერხებს რადგან ის ჩვეულების ძალით სძლევს მას.

197. ისიც უნდა გამოვიძიოთ, თუ როგორ ხდება, რომ სულს, რომელიც თავად უხორცოა, რატომ არ შეუძლია დაინახოს, თუ მასთან მისული სულიერი არსებები როგორები არიან თავიანთი ბუნებით. იქნებ ეს იმის გამო ხდება, რომ თვით სული სხეულთან არის დაკავშირებული?! მაგრამ ალბათ ეს მხოლოდ მათმა დამკავშირებელმა იცის.

198. ერთმა ღვთისულიერმა ძმამ, თითქოსდა იმისათვის, რომ ჩემგან განსწავლა სურდა, მკითხა: „მითხარ, რომელი ცოდვები სძენენ გონებას სიმდაბლეს და რომლები პირიქით, ამაღლებენ მას?“, მაგრამ რადგანაც ამ კითხვაზე პასუხი არ მქონდა, ფიცით დავარწმუნე იგი ჩემს უმეცრებაში და მან თავად მასწავლა პასუხი ამ კითხვაზე: „რამდენიმე სიტყვით განსჯისათვის მოგცემ საფუარს, მერე დანარჩენის გამოძიებას კი შენვე მოგანდობ. სიძვის ეშმაკსა და მრისხანების ეშმაკს, გაუმაძღრობის ეშმაკს, მოწყინების ეშმაკსა და ძილის ეშმაკებს არ შეუძლიათ, გონება ამპარტავნებით აღამაღლონ; ხოლო ვეცხლისმოყვარება და მთავრობისმოყვარება, მრავალმეტყველება და განკითხვა, კიდევ სხვა მრავალ ბოროტებას ბოროტებაზე დაურთავენ და აღამაღლებენ გონებას“.

199. თუკი განდეგილი ერის ადამიანებს ესტუმრება, ან თავის სენაკში ისტუმრებს მათ, ერთი საათის თუ ერთი დღის შემდეგ, როდესაც მათ განეშორება, მწუხარების ისრით დაიჭრება, იმის მაგიერ, რომ საფრთხისა და დაბრკოლებისაგან განრიდებამ გაახროს. ასეთი ბერი ან სიძვის ან ამპარტავნების ეშმაკის მიერ არის ძლეული.

200. ჯერ ის უნდა გავარკვიოთ, ქარი საიდან უბერავს, რომ არასწორად აღმართულმა აფრამ საწინააღმდეგო მხარეს არ გაგვიტაცოს.

201. მოხუც ბერებს, რომლებმაც თავი მარხვის ღვაწლით შემუსრეს, სიყვარულით ეცი ნუგეში და მცირედი მოსვენება მიეცი.

202. ახალგაზრდებს კი, რომელთაც საკუთარი სულები ცოდვით შემუსრეს, მარხვა აიძულე და გამუდმებით საუკუნო სატანჯველი შეახსენე.

203. როგორც ზემოთ ავღნიშნეთ, შეუძლებელია სოფლისაგან განრიდებისთანავე დაუყოვნებლივ განვიწმინდოთ ნაყროვანებისა და ამპარტავნებისაგან. მაგრამ ნურც იმას ვიზამთ, რომ ამპარტავნების წინააღმდეგ ნაყროვანება მივმართოთ, არამედ უმეტესი მარხვით ვევედროთ უფალს, რომ ამ ვნებისაგან გვიხნას, „რამეთუ მოწევნულ არს ჟამი“, და ვისაც სურს, მათთვის „აწვე არს“, როცა უფალმა „დაამორჩილოს ფერხთა ქუეშე მათთა“ ამპარტავნება.

204. მონაზვნურ ღვაწლს შედგომილი მოხუცი და ახალგაზრდა ერთსა და იმავე ბრძოლებს არ განიცდის; პირიქით, ხშირად მათ სრულიად საპირისპირო უძლურებები აქვთ; ამიტომ ნეტარი და აღამტებულად ნეტარია წმიდა სიმდაბლე, რადგანაც ის მოხუცებსაც და ახალგაზრდებსაც აუცილებლად სინანულამდე მიიყვანს.

205. ნუ გაგაკვირვებს ის სიტყვები, რომლის თქმასაც ახლა ვაპირებ: იშვიათად, მაგრამ მაინც არსებობენ მართალი, უზაკველი, ყოვეგვარი თვალთმაქცობისა მზაკვრობისაგან თავისუფალი სულები, რომელთათვისაც კრებულში ცხოვრება სრულიად უსარგებლოა; მაგრამ მათ შეუძლიათ, რომ წინამძღვართან ერთად დაყუდებული ცხოვრების საშუალებით მიაღწიონ ზეცამდე და ამისათვის საცდურთან ბრძოლის გამოცდილება არ ჭირდებათ.

206. სიძვისმოყვარეს ადამიანი განკურნავს, ცბიერს - ანგელოზი, ხოლო ამპარტავანს - უფალი.

207. არსებობს სიყვარულის ასეთი გამოვლინებაც: როდესაც მოდის ჩვენთან მოყვასი, მას ნებაზე მივუშვებთ და რაც უნდა აკეთოს, მხიარული სახით ვეჩვენებით.

208. მაგრამ უნდა გამოვიკვლიოთ, თუ ამგვარად როდემდე და როგორ უნდა ვიქცეოდეთ; და როდის ანადგურებს სინანული კეთილს, (*) როდესაც ის საერთოდ ბოროტების გამანადგურებელია.

209. დიდი განსჯაა საჭირო იმის გასარკვევად, როდის რა შემხვევაში და როდემდე უნდა ვუწევდეთ წინააღმდეგობას ვნების აღმძვრელ საგნებს და ვებრძოდეთ მათ და როდის უნდა შევწყვიტოთ წინააღმდეგობა; რადგან ზოგჯერ სჯობს, უძლურების გამო გავრბოდეთ, ვიდრე სულიერად მოვკვდეთ.

210. დავაკვირდეთ და მივხვდებით, თუ რომელ ეშმაკებს მივყავართ ამპარტავნებამდე, რომლებს - სიმდაბლემდე, რომლები განგვარისხებენ და რომლები ცრუ სინათლით გაგვანათლებენ; რომლები მოგვივლენენ სიზარმაცეს და რომელნი - გულმოდგინებას, რომლებს მოაქვთ სიხარული და რომლებს - მწუხარება.

211. ნუ გაგვაკვირვებს, თუ მონაზვნური ცხოვრების დასაწყისში საკუთარ თავს უფრო ვნებულს ვნახავთ, ვიდრე - ერში ცხოვრებისას ვიყავით; რადგან საჭიროა: ჯერ ნივთიერი ვნებები აიშალნონ და დაგვტოვონ, ხოლო ამის შემდეგ მოვიდეს სიმრთელე; ანუ - თავდაპირველად ეს მხეცები დამალულები იყვნენ ჩვენში და ვერ ვხედავდით, ახლა კი დავინახეთ ისინი.

212. როდესაც ვინმე სისრულეს მიაღწევს, ეშმაკი მას რომელიმე ბრძოლაში დასძლევს, თანაც ეს სრულიად უმნიშვნელო რამესთან იქნება დაკავშირებული; ასეთ დროს მოღვაწე მთელი ძალით უნდა შეეცადოს, რომ ასწილად აანაზღაუროს ეს საქმე.

213. ქარი წყნარ ამინდში მხოლოდ წყლის ზედაპირს არხევს, სხვა დროს კი აღძრული ზღვის უფსკრულებს ამღვრებს. ასევე არიან ვნებები, რომლებიც ვნებაში მყოფი ადამიანების გულებს სიღრმემდე ამღვრევენ, ხოლო მათ, ვინც სრულყოფილებას მიაღწია, მხოლოდ გონებას თუ შეუშფოთებენ, თანაც ისე, რომ ისინი ადვილადვე ჰპოვებენ სიმშვიდეს.

214. სისრულეს მიღწეულ ადამიანებს შეუძლიათ, მიხვდნენ, თუ რომელი აზრი მოდის სინდისიდან, რომელია ღვთისაგან და რომელს მოავლენს ეშმაკი; რამდენადაც ეშმაკები თავდაპირველად ყოველთვის ბოროტი ზრახვებით არ მოდიან, ამდენად მათი ამოცნობა ძნელია.

სხეულს ორი გრძნობადი თვალი ანათებს, ხოლო გულის თვალს ანათებს ზრახვებისა და აშკარა ქმედებების განსჯა.