თუ გსურს, ეკლესიას დაეხმარო, ეცადე, რომ სხვები კი არა, – საკუთარი თავი გამოასწორო. თუ საკუთარ თავს გამოასწორებ, ეკლესიის ნაწილი მაშინათვე გამოსწორდება. აშკარაა, რომ თუ ყველა ამგვარად მოიქცევა, ეკლესიაში სრული წესრიგი დამყარდება. მაგრამ დღეს ადამიანები საკუთარი თავის გარდა – ნებისმიერი რამით არიან დაკავებულნი, იმიტომ, რომ ეს გაცილებით ადვილია, საკუთარი თავის მიხედვას კი შრომა სჭირდება.
თუ საკუთარი თავით დავკავდებით, უპირატესად საღვთო შეწევნას დავეყრდნობით და გარეგნულზე მეტად შინაგან ღვაწლს მივანიჭებთ მნიშვნელობას, სხვებს უფრო მეტად და შედეგიანად დავეხმარებით. გარდა ამისა, ჩვენ შევძლებთ, შინაგანი სიმყუდრივე მოვიხვეჭოთ, რომელიც შეუმჩნევლად დაეხმარება შემხვედრ სულებს. იმიტომ, რომ შინაგანი სულიერი მდგომარეობა სულიერ სათნოებას გამოავლენს და სხვათა სულებსაც შეცვლის. როდესაც ვინმე გარეგნულ მოღვაწეობას იწყებს, მაგრამ ჯერ განწმენდილი სულიერი მდგომარეობისათვის არ მიუღწევია, მას შეიძლება, გარკვეული სულიერი ბრძოლა ჰქონდეს, მაგრამ ამავდროულად შფოთსა და მღელვარებაში იქნება, ღმერთს ვერ მიენდობა და სიმშვიდეს ხშირად დაკარგავს. თუ მან საკუთარი თავი არ გააკეთილშობილა, ვერც იმის თქმას შეძლებს, რომ მისი სურვილი – საყოველთაო სიკეთისა ბოლომდე წმინდაა. მაგრამ, თუ საკუთარი ძველი კაცისაგან და ყოველივე ქვეყნიურისაგან გათავისუფლდება, ის უკვე საღმრთო მადლს შეიძენს. ასე რომ, მის სულშიც სიმშვიდე იქნება და ნებისმიერი წყობის ადამიანის დახმარებასაც შეძლებს. მაგრამ, თუ საღვთო მადლი არა აქვს, ვერც საკუთარი თავის ფლობას შეძლებს და ვერც სხვათა დახმარებას ისე, რომ შედეგი ღვთისთვის სათნო იყოს. თავდაპირველად თავად უნდა შთაიფლას მადლში და მხოლოდ ამის შემდეგ გამოდგება მისი ძალები სხვათა გადასარჩენად.
– წმიდაო მამაო, რას ფიქრობთ მაშინ, როდესაც რაიმე პრობლემას აწყდებით?
– ვფიქრობ, რა შეიძლება და რა არ შეიძლება, გაკეთდეს ადამიანურად. საკითხს ყველა მხრიდან შევხედავ ხოლმე: „მოდი, ასე და ასე მოვიქცევი, მაგრამ, როგორ აისახება ეს რაღაცაზე ან ვიღაცაზე? რას მივიღებ კარგს და რას მივიღებ ცუდს აქედან?” ყოველთვის ვცდილობ, პრობლემას მრავალი მხრიდან შევხედო, რათა ჩემს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება რაც შეიძლება, მეტ-ნაკლებად სწორი იყოს. იმიტომ, რომ უყურადღებობით შეიძლება ბევრი შეცდომა დაიშვას. და როდესაც გვიან მიხვდები, რა უნდა გაგეკეთებინა, ეს კარგს აღარაფერს მოგიტანს. მორჩა, როგორც იტყვიან, ჩიტი უკვე გაფრენილია! ვთქვათ, ვიღაცამ უყურადღებობით სახლი გადაწვა. რაღას იზამ, არ უნდა დასაჯო, მაგრამ, ბოროტი საქმე უკვე გაკეთებულია. ერთხელ ერთი ორგანიზაცია რაღაც პრობლემის წინაშე დადგა. მოვიდა იქაური ხელმძღვანელი და მეუბნება: „მორჩა, ყველაფერი მოგვარებულია. ვიყავი აქა და აქ, ვიპოვე ესა და ეს, ვუთხარი ასე და ასე და პრობლემა გადაიჭრა”. „პრობლემა ახლა სწორედაც რომ დაიწყო. – ვუთხარი მას, – აქამდე რაც იყო, ის პრობლემა არ ყოფილა, თავდაპირველად ორიოდე ნაკვერჩხალი იყო და ისინი თავისთავად ჩაქრებოდა, აი, ახლა კი ცეცხლი აბრიალდა”. მას ეგონა, რომ თავისი ქმედებებით ყველაფერი მოაგვარა და შექებასაც ელოდა, მაგრამ მის საქციელს დიდი ხმაური მოჰყვა და პრობლემა გართულდა. დიდი ყურადღება, კეთილგონიერება და განსჯაა საჭირო, რომ სიკეთე კეთილად აღესრულებოდეს და სარგებლობა მოჰქონდეს. თორემ შეიძლება, სიკეთის ნაცვლად მან ვიღაცა მთლად გააცოფოს. და აი, კიდევ რა: სჯობს მომწიფება აცალო იმას, რის გაკეთებასაც აპირებ. იმიტომ რომ, თუ უმწიფარ საქმეს „მოწყვეტ” ანუ, ნაჩქარევ გადაწყვეტილებას მიიღებ, შესაძლოა, შემდეგ სირთულეებს შეეჯახო და დაიტანჯო.
როდესაც სერიოზული საქმეები მცირედ ყოვნდება, შემდეგ ისინი სწრაფად და სწორად გამოდის. შეიძლება, ჭკუის კოლოფიც კი იყო, მაგრამ ამავე დროს, გქონდეს პატივმოყვარება და ეგოიზმი, რომელიც თან სდევს შენს საქციელს, შენ კი ამას ყურადღებას არ აქცევ. მაგალითად, ნადირობისას ყურადღებიანი მეძებარი ჯიშიანი რომც არ იყოს, კურდღლის კვალს იპოვის, ხოლო მეორე – მეტისმეტად ჯიშიანი, საუკეთესო ძაღლური მემკვიდრული თვისებებით – შეიძლება, ჩქარობდეს და ამის გამო უაზროდ დარბოდეს აქეთ-იქით. ამპარტავნებას ქვეცნობიერი გავლენა აქვს, ამიტომ მოქმედება არ უნდა ვიჩქაროთ, არამედ კარგად ავწონ-დავწონოთ და ვილოცოთ. როდესაც წინ უსწრებს ლოცვა, ამუშავდება არა უგუნურება და ზედაპირული ჭკუა, არამედ – განათლებული გონება. ჩვენ, სულიერი ადამიანები, ხშირად ისე ვიქცევით, თითქოს ღმერთი არ არსებობდეს, ჩვენ მას მოქმედების უფლებას არ ვაძლევთ. ღმერთმა კი იცის თავისი საქმე. მხედველობაში მაქვს ისეთი შემთხვევები, როდესაც ერულად გვსურს მოვიქცეთ მაშინ, როდესაც პრობლემის სულიერად გადაჭრის სულიერი საშუალებები არსებობს. როდესაც სინაზე ვიყავი, ერთი მოლა [1] პარასკევობით მონასტერში მოდიოდა, შემოდიოდა შიგნით, ადიოდა იქვე მდგარი მეჩეთის მინარეთზე და კივილს იწყებდა. ახლა, რა ხმა ჰქონდა: ზემოთ – წმ. ეპისტიმიას გამოქვაბულამდე აღწევდა! ბოლოს მონასტერში გამოსავალს მიაგნეს და კარს კეტავდნენ, რომ მოლა ვეღარ შესულიყო. ამის შესახებ მე არაფერი ვიცოდი. ერთხელაც ქვემოთ ჩამოვდივარ და ვხედავ განრისხებულ მოლას: – „ახლა ვუჩვენებ მაგათ, როგორ უნდა ცხვირწინ კარის მოჯახუნება”. – მითხრა მან. „იმიტომ დაკეტეს, რომ აქლემები აღარ შევიდნენ. – ავუხსენი მე – არა მგონია, იმისთვის დაეკეტათ, რომ შენ ვეღარ შეძლო შესვლა“. მერე კი მონასტრის მამებს ვუთხარი ამაზე. ერთი მდივანი კი ამბობს: – „მევაჩვენებ მაგ მოლას, კარგ აბებს გამოვუწერ! მთავრობას მივწერ, რომ მოლა გვავიწროებს!“ – „მისმინე, – ვეუბნები მას – მართლმადიდებლობა აბები ხომ არ არის, მოდით, წმ. სინელ მამათა და წმ. ეკატერინეს სახელზე ღამისთევა აღვასრულოთ და პასუხს ღვთისაგან შევიტყობთ, ავალ ახლა ზევით და ვილოცებ“. რამდენიმე ძმასაც ვთხოვე, რომ ელოცათ და მოლამ თავისი მიიღო: წავიდა და გაუჩინარდა! კარის დაკეტვა რომ განეგრძოთ, მთავრობა გაარკვევდა, რომ მოლა სინამდვილეში არ გვავიწროვებს და სკანდალი დაიწყებოდა. მოლა ილაპარაკებდა, რომ პარასკევობით კარს მის გამო კეტავდნენ, რომ ის არ შეეშვათ და ამით მონასტერს ავნებდა. ადრე ერთმა მდიდარმა სინა მოინახულა და წმ. ეკატერინეს მწვერვალზე თავისთვის აგარაკის აშენება მოინდომა. იგი უეცრად დასნეულდა და გარდაიცვალა. ცოტა ხნის წინ კიდევ ვიღაცას უნდოდა იქ რაღაცის აშენება და ისიც ასევე – გარდაიცვალა. ამიტომ, სჯობს, თუ მხოლოდ თქვენს პირად ადამიანურ მცდელობას არ დაეყრდნობით, არმედ – ილოცებთ და მოქმედების საშუალებას მისცემთ ღმერთს.
– წმიდაო მამაო, როდესაც ვხედავთ, რომ ვიღაც ცუდად იქცევა, უნდა ვუთხრათ მას რაიმე?
– ეს იმაზეა დამოკიდებული, თუ რას წარმოადგენს ეს ადამიანი. ჩვენს დროში დიდი განსჯა და საღმრთო განათლებაა საჭირო. თქვენს კითხვაზე პასუხის გაცემა არც თუ იოლია. მე შევნიშნე, რომ თითოეულ შემთხვევას ხუთასი „ქვეშემთხვევა“ აქვს. ზოგიერთ ადამიანს შეუძლია გამოსწორება, სხვა კი არ გამოსწორდება და ჩვენმა შენიშვნამ შეიძლება, უარყოფითად იმოქმედოს. განსაკუთრებულად ცუდად რეაგირებს ეგოისტი ადამიანი, თუკი მას აწყენინებენ. ხშირად საკუთარი შეცდომა რომც შეიგნოს, ასეთი ადამიანი ეგოიზმის გამო უკან არ დაიხევს. და მაშინ, როდესაც ჩვენი ქმედებების მიზეზები მთლად სუფთა არ არის, ანუ, სხვაგვარად რომ ვთქვთ, როდესაც სხვაზე ზრუნვის გარდა ჩვენში არსებობს სიამაყეც და ჩვენი სიყვარულიც სიწმინდეს მოკლებულია, მაშინ ძლიერ წინააღმდეგობას ვაწყდებით. თუ ჩვენ სიყვარულით, ტკივილით ვამხელთ ვინმეს, მაშინ, იმისგან დამოუკიდებლად, ესმის თუ არა ჩვენი სიყვარული, მის გულში ცვლილება ხდება, იმიტომ, რომ ჩვენ წმინდა სიყვარულით ვართ აღძრულნი. ხოლო უსიყვარულოდ, ვნებით მხილება მხილებულს ამხეცებს იმიტომ, რომ ჩვენი ბოროტება მის ეგოიზმს ურტყამს და ნაპერწკელბს ყრის, როგორც სანთებელა აალდება ხოლმე კაჟიქვის დარტყმით. თუკი სიყვარულით ვუთმენთ ჩვენს ძმას, ის ამას ხვდება. ის ჩვენს ბოროტებასაც ხვდება, თუნდაც ის მხოლოდ შინაგანად გვქონდეს და გარეგნულად არანაირად არ გამოვხატავდეთ, იმიტომ, რომ ჩვენი ბოროტება მასში შფოთს იწვევს. ასევეა ეშმაკიც: ნათლის ანგელოზის სახითაც რომ გამოგვეცხადოს, შფოთი მოაქვს, მაშინ, როდესაც ნამდვილი ანგელოზი ნაზი, გამოუთქმელი სიხარულის მომტანია.
– ანუ წმიდაო მამაო, როდესაც რაიმეს ვამბობთ და ამას უარყოფითი რეაქცია მოსდევს, ეს ნიშნავს, რომ ჩვენი ქმედების ამოსავალი წერტილი ეგოიზმია?
– ბევრი გაუგებრობაც არსებობს. საქმე ერთს ასე ესმის მეორეს კი – სულ სხვაგვარად. მაგრამ გამუდმებით უნდა გამოსცდიდე საკუთარ თავს: „რისთვის მინდა ამის თქმა? საიდან ამოვდივარ? მტკივა მოყვასის გამო თუ იმისთვის მინდა ამის თქმა, რომ საკუთარი თავი წარმოვაჩინო, გავიპრანჭო?“ თუკი ადამიანი განიწმინდება, იგი კიდეც რომ მრისხანებდეს, ყვიროდეს, სხვებს შენიშვნებს აძლევდეს, მიზეზები, რომელიც მას აღძრავს, წმინდაა. და მაშინ ყველაფერი სწორად მიდის, იმიტომ, რომ ის გონივრულად მოქმედებს. გონიერება ეს განწმენდილობაა, ეს საღმრთო განათლებაა, სულიერი სიცხადე, და განა შესაძლებელია, რომ მასში, შიგნით ეგოიზმი იყოს ჩაბუდებული? და როდესაც გამომწვევი მიზეზები წმინდაა, ადამიანის გულში სიმშვიდე ისადგურებს. სწორედ ამ სახით უნდა გაარკვიოთ თითოეული თქვენი მოქმედება – კეთილია თუ არა ის. ხშირად ვერც კი ხვდებით, რომ სხვებს დირექტორის ტონით ელაპარაკებით: „ამის გაკეთება ასე და ასეა საჭირო!“ ერთვება ეგოიზმი და მოყვასს თქვენს წინააღმდეგ განაწყობთ. თუკი გამომწვევი მიზეზები წმინდაა და სიმდაბლე არსებობს, შენიშვნა სხვებს დაეხმარება. სხვაგვარად – ჩაერთვება ეგოიზმი და საწინააღმდეგო შედეგამდე მიგვიყვანს. თქვენი აღმძვრელი მიზეზები წმინდა იქნება, თუ საკუთარ თავს განწმენდთ თქვენი „მესაგან“, ეგოიზმისგან. განუსჯელ საქციელს ზოგჯერ უმეტესი ბოროტება მოსდევს, ვიდრე – შეშლილის ქმედებას, რომელიც შეურაცხადია და განურჩევლად ამტვრევს თავისა და სხვის თავებს. იმიტომ, რომ განუსჯელი ადამიანები თავიანთი მწარე სიტყვებით აწყლულებენ მგრძნობიარე სულებს და ხშირად სასოწარკვეთილებამდე მიჰყავთ ისინი, რადგანაც სასიკვდილო ჭრილობებს აყენებენ. ზოგიერთი კი ისე იქცევა, – როგორც ყველა. მაგრამ ხომ შეუძლებელია, ხელისგულზე და კასრში თანაბრი რაოდენობის სითხე დატიო, ან ხარი და ცხენი ერთნაირად დატვირთო. სამოგზაუროდ თუ მიდიხარ, ხარს ბარგს ვერ აჰკიდებ. ასევე – ცხენიც: გუთანს ვერ დაადგამ, იმიტომ, რომ მისი დანიშნულება ტვირთის გადაზიდვაა. ერთი სამუშაოსთვის არსებობს, მეორე კი – მეორესთვისაა. არ შეიძლება, მთელი სამყარო საკუთარ თარგზე გამოჭრა, ყველას რაღაც თავისებურება აქვს. თუ ამას ბოროტება არ მოჰყვება, ზოგიერთ რამეზე თვალიც უნდა დახუჭო. უკვე ამქვეყნიურ ცხოვრებაში ყველა ადამიანს მოწოდების სიმაღლეზე ყოფნა რომ შეეძლოს, ყოველგვარი უწესობა მოისპობოდა და დედამიწაზეც სამოთხე იქნებოდა. ამგვარად: სხვათა მიმართ მეტისმეტად პრეტენზიულნი ნუ ვიქნებით.
ძალიან ცუდად აქვს დღეს საქმე ქვეყნიერებას, იმიტომ, რომ ირგვლივ ყველა ღაღადებს „უდიდეს“ ჭეშმარიტებას, რომელიც სინამდვილეს არ შეესაბამება. ტკბილ სიტყვებსა და უდიდეს ჭეშმარიტებებს მაშინ აქვს ფასი, როდესაც მათ მართალი ბაგეები გამოთქვამენ. ისინი მხოლოდ კეთილი ნებისა და წმინდა გონების მქონე ადამიანებში ჰპოვებენ ნიადაგს.
– წმიდაო მამაო, გულწრფელობა არსებობს ერული და არსებობს სულიერი?
– დიახ, რათქმაუნდა, ერულ გულწრფელობაში განუსჯელობაა.
– როდესაც ადამიანი უადგილოდ ამბობს რაიმეს?
– მარტო ეს არა! ჭეშმარიტება ჭეშმარიტებაა, მაგრამ თუ ჭეშმარიტებას განუსჯელად იტყვი, ის უკვე ჭეშმარიტება აღარ იქნება. მაგალითად ესა-თუ ის ადამიანი მთლად საღ ჭკუაზე რომ არ არის, ეს ჭეშმარიტებაა, მაგრამ თუკი შენ ამ ჭეშმარიტების თქმას ესწრაფი, ეს კარგს არაფერს მოიტანს. ვიღაც იმასაც იტყვის:
– „იმისათვის, რომ გულწრფელი ვიყო, წავალ მოედანზე და მთელი ხალხის წინაშე შევცოდავ“. – ეს გულწრფელობა არ არის. ვისაც საკმაო განსჯის უნარი აქვს, ის დიდსულოვან სიყვარულს, მსხვერპლშეწირვის უნარსა და სიმდაბლეს ფლობს. თვით მწარე სიმართლესაც კი ეს ადამიანი უდიდესი უბრალოებით ამბობს და თავისი სიკეთით შეალამაზებს მას. შედეგად – ტკბილი სიტყვითმ ას მეტი სარგებლობა მოაქვს, ისევე, როგორც მწარე წამალს მოაქვს უმეტესი სარგებლობა, თუ მას ტკბილ ნაყენთან ერთად მისცემენ.
განუსჯელად გამოყენებული ჭეშმარიტება შესაძლოა, ბოროტმოქმედების მიზეზად იქცეს. ზოგიერთი ჭეშმარიტების სახელით ბოროტებას აღასრულებს. გულწრფელად, მაგრამ განუსჯელად მოქმედმა შესაძლოა, ორმაგი ბოროტება ჩაიდინოს: ჯერ – საკუთარი თავის და მერე – სხვათა წინაშე. იმიტომ, რომ ასეთ გულწრფელობაში თანაგრძნობა არ არის. ვისაც სურს, ნამდვილად გულწრფელი იყოს, იქიდან დაიწყოს, რომ პირველ რიგში – საკუთარი თავის წინაშე იყოს გულწრფელი, იმიტომ, რომ სულიერი სიწრფელე აქედან იწყება. თუკი ვინმე საკუთარი თავის წინაშე გულწრფელი არ არის, ის მხოლოდ საკუთარ თავს ჩაგრავს და იგდებს აბუჩად. მაგრამ, ვინც სხვებთან დამოკიდებულებაში არ არის გულწრფელი, ის სასიკვდილოდ სცოდავს, იმიტომ, რომ სხვებს დასცინის.
– წმიდაო მამაო, შეიძლება, ადამიანი ამგვარი უბრალოების გამოისობით იყოს?
– რა უბრალოება?! სად გინახავს ასეთ ადამიანში უბრალოება?! თუ ის ბავშვია, მას ექნება უბრალოება. თუ ის წმიდანია, მას ასევე ექნება უბრალოება, მაგრამ თუკი ამგვარად იქცევა მოზრდილი ადამიანი, რომელიც არც გონებრივადაა ჩამორჩენილი – აქ უკვე ეშმაკია!
– და, რას განიცდის იგი?
– ნამდვილ ჯოჯოხეთს! ერთ სატანჯველს მეორე ცვლის. განუწყვეტელი სატანჯველებია!
– თუმცა, წმიდაო მამაო, განა პირდაპირები არ უნდა ვიყოთ?
– პირდაპირობა იმ სახით, როგორც ესმით და იყენებენ მას ზოგიერთები, სჯულისმდებლური სულით არის აღსავსე, „მე პირდაპირი ადამიანი ვარ, – ამბობენ ისინი, – „ერდოთა ზედა” ვქადაგებ!“და სხვების დაცინვას იწყებენ, მაგრამ ბოლოსდაბოლოს, დასაცინები თვითონ ხდებიან.
ერთხელ ერთ ადამიანს ვკითხე – „ვინ ხარ შენ, მხედარი ქრისტესი თუ – მზაკვარის მხედარი? იცი კი, რომ მზაკვარსაც ჰყავს თავისი მხედრები?!“ ქრისტიანი ფანატიკოსი არ უნდა იყოს,ის ყოველი ადამიანისადმი სიყვარულს უნდა განიცდიდეს. ვინც განუსჯელად მისდევს სიტყვებს – თუნდაც მართებულთ – ის ბოროტებას იქმს. ერთ მწერალს ვიცნობდი, ძალიან ღვთისმოსავი ადამიანი იყო, მაგრამ ერის ადამიანებთან ლაპარაკობდა უხეში სიტყვებით, რომლებიც მათ სულის სიღრმეში სწვდებოდნენ და აფორიაქებდნენ. ერთხელ მეუბნება: „კრებაზე ერთ ქალბატონს ესა და ეს ვუთხარი“. – მაგრამ, ისე უთხრა ეს ყველაფერი, რომ გული დაუკოდა, მან სახალხოდ შეურაცხყო იგი. – „მისმინე, შენ ადამიანებს თავიდან ხდი ალმასებიან ოქროს გვირგვინებს, მაგრამ ამასობაში თავებს უტეხ მათ, და არა მხოლოდ სუსტებს, არამედ –მაგრებსაც“. მოდით, ნუ ჩავქოლავთ ადამიანებს „ქრისტიანულად“. ვინც სხვათა წინაშე ამხილებს მცოდველს, ან ვნებით ლაპარაკობს ვინმეზე, ის საღმრთო კი არა, არამედ – სულ სხვა სულით არის აღძრული. ეკლესია სიყვარულის მეშვეობით მოქმედებს, ისე კი არა, როგორც – სჯულისმდებლები. ეკლესია ყოველივეს მრავლისმოთმინებით უცქერს და ესწრაფის დაეხმაროს ყველა ადამიანს, როგორი ცოდვილიც არ უნდა იყოს იგი.
ვხედავ, რომ ზოგს უცნაური ლოგიკა აქვს. მათი ღვთისმოსაობა კარგია, მათი კეთილგანწყობა სიკეთისადმი! – ესეც კარგია, მაგრამ სულიერი განსჯა და თვალთახედვის ვრცელი არეც აუცილებელია, რათა ცდომილებით ღვთისმოსაობა ვიწროშუბლიანობად არ იქცეს და რომ თავი ისეთი ჯიუტი და მაგარი არ გახდეს, რომ მარგილის ცემაც ვეღარ იგრძნოს. მთელი საფუძველი იმაშია, რომ სულიერი მდგომარეობა ვიქონიოთ, რომ ადამიანში სულიერი განსჯის უნარი არსებობდეს, სხვაგვარად ის განუსჯელად მისდევს სჯულს, ხოლო „,სიტყვა სჯულისა მოაკვდინებს“. ვისაც სიმდაბლე აქვს, საკუთარი თავისაგან მასწავლებელს არასოდეს შექმნის, ის სხვებს უსმენს, ხოლო, როდესაც რაიმეს ეკითხებიან, არასოდეს ამბობს – „მე“, არამედ: – „გონება ასე მკარნახობს“, ან „მამებმა თქვეს“. ანუ ის ლაპარაკობს, როგორც მოწაფე. ვისაც ჰგონია, რომ სხვების გამოსწორება შეუძლია, მას დიდი ეგოიზმი აქვს.
– წმიდაო მამაო, როდესაც ვინმე რაღაცის კეთებას იწყებს კეთილი განზრახვით, მაგრამ შემდეგ უკიდურესობის გამო გადიხრება, შეიძლება ითქვას, რომ მას განსჯის უნარი არ ჰყოფნის?
– მის ამ საქციელში ეგოიზმია, ასეთი ადამიანი ვერ ხვდება, რომ საკუთარ თავს არ იცნობს და ამიტომ ვარდება უკიდურესობაში. ხშირად ზოგიერთი ღვთისმოსაობით იწყებს და სადამდე დადიან ისინი შემდეგ! მაგალითად: როგორც ხატმაღმერთებლები და ხატმებრძოლები! ერთიც უკიდურესობაა და – მეორეც. პირველები იქამდე მივიდნენ, რომ ქრისტეს ხატი ჩამოფხიკეს და ეს მტვერი წმიდა ბარძიმში ჩაუშვეს – საღმრთო ზიარების „გასაუმჯობესებლად“. სხვებმა კი დაწვეს და გათელეს წმიდა ხატები. სწორედ ამიტომ გახდა ეკლესია იძულებული, წმიდა ხატები მაღლა აეწია, ხოლო, როდესაც განხეთქილება ჩაცხრა, ხატები ისევ ძირს დაუშვეს, რათა მიახლოება და მათზე გამოსახულთა თაყვანისცემა შესაძლებელი გამხდარიყო.
– წმიდაო მამაო, გამუდმებით ვკანკალებ იმის შიშით, რომ ვინმეს არ ვაწყენინო, ან თვალში არ მოვხვდე ვინმეს, ხოლო იმაზე, რომ ღმერთი არ გავაწყრო, არ ვფიქრობ, როგორ მრავლდება ღვთის შიში?
– აუცილებელია სიფხიზლე. რასაც უნდა აკეთებდეს ადამიანი, იგი ამას ღვთისათვის უნდა აკეთებდეს. ჩვენ ვივიწყებთ ღმერთს და შემდეგ ჩაერთვება აზრი, რომ რაღაც მნიშვნელოვანს ვაკეთებთ, ჩაერთვება კაცთმოთნეობა და ვცდილობთ, თვალში არ მოვხვდეთადამიანებს. თუკი ვინმე იმ აზრით მოქმედებს, რომ ღმერთი ხედავს მას, აკვირდება მის ნამოქმედარს, იგი რასაც უნდა აკეთებდეს, ყველაფერი გამოუვა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, როდესაც რაღაცას იმისთვის აკეთებს, რომ ადამიანების წინაშე გამოჩნდეს კარგად, ის ყველაფერს კარგავს და ამაოდ ფლანგავს. ვიდრე რაიმეს გააკეთებდეს, ადამიანმა საკუთარ თავს უნდა ჰკითხოს: – „კარგი, ვთქვათ, მე მომწონს, რასაც ვაკეთებ, მაგრამ ღმერთს თუ მოეწონება?“ და კარგად დააკვირდეს, სათნოა თუ არა ის ღვთისთვის. თუ მას ამის გაკეთება ავიწყდება, მაშინ მას ღმერთი დაავიწყდება. ამიტომ ამბობდნენ უწინ: – „ღვთის გულისათვის!“ ან – „ამ უღმერთოს ღვთისა არ ეშინია?!“ ანდა ამბობდნენ: – „თუ ღმერთს სურს“. „თუ ღმერთი მოგვცემს“. ძველად ადამიანები ყველგან გრძნობდნენ ღვთის მყოფობას: მათ ღმერთი ყოველთვის თვალწინ ედგათ და ამიტომ ყურადღებით იყვნენ. ისინი იმ მდგომარეობას განიცდიდნენ, რომლის შესახებაც ფსალმუნში ნათქვამია: – „წინასწარ ვხედავ უფალსა, რათა არა შევიძრა“ [3]. სწორედ ამიტომ იყვნენ ისინი ესოდენ შეუძვრელად. ეხლა კი ხედავთ, როგორ ნელ-ნელა შემოდის ევროპული ტიპიკონი და ძალიან ბევრი მხოლოდ ერული აღზრდის გამო იქცევა კარგად. რასაც უნდა აკეთებდეს ადამიანი, იგი ამას მხოლოდ ქრისტესთვის უნდა აკეთებდეს, აცნობიერებდეს, რომ ქრისტე ხედავს მას, თვალყურს ადევნებს მას. შინაგანად ამას ადამიანური საწყისი არ უნდა ჰქონდეს. ადამიანის ყოველი მოქმედების გულისგული ქრისტე უნდა იყოს. თუ რაღაცას იმ მიზნით ვაკეთებთ, რომ ადამიანებს მოვეწონოთ, ეს არანაირ სარგებლობას არ მოგვიტანს. დიდი ყურადღებაა საჭირო. აუცილებელია, გამუდმებით ვიკვლევდეთ, რა მიზეზები უდევს საფუძვლად ჩვენს ქმედებას. როგორც კი გავაცნობიერებ, რომ რაღაც საკითხში კაცთმოთნეობით ვარ აღძრული, დაუყოვნებლივ უნდა დავცხო მას. იმიტომ რომ, თუ რაიმე სიკეთის გაკეთება მსურს და ამაში კაცთმოთნეობა ერთვება, აი, სწორედ მაში ვცდილობ ჭიდან წყლის ამოღებას ნახვრეტებიანი სათლით.
საცდურთა უმრავლესობა ხშირად ქმნის ჩვენს „მეს“, როდესაც სხვა ადამიანებთან დაპირისპირებისას შინაგანი თვითნებობა გვაქვს, ანუ, როდესაც პირადი ანგარიშით ვართ აღძრულნი; როდესაც გვსურს, საკუთარ თავს გადავაჭარბოთ და საკუთარი, პირადი დავიკმაყოფილოთ. ზეცაში ერული აღმართებით კი არა, არამედ – სულიერი დამდაბლებით ადიან. ვინც დაბლა ჩადის, ის იმედიანად მიდის და არასოდეს ეცემა. ამიტომ, მოდით, რამდენადაც შევძლებთ, ამოვშანთოთ საკუთარი თავიდან ერული ყოყოჩობა და ერული წარმატებულობა, იმიტომ, რომ სწორედ ესაა სულიერი წარუმატებლობა. ჩავახშოთ ფარული თუ აშკარა ეგოიზმი და კაცთმოთნეობა, რათა მხურვალედ შევიყვაროთ ქრისტე. ჩვენი ეპოქა გამოირჩევა არა სიწყნარით, არამედ – სენსაციურობით, ცარიელი ხმაურით. ხოლო სულიერი ცხოვრება უხმაუროა. კარგი იქნება, თუ მთელი ძალებით – რაც შეგვიძლია, იმის გაკეთებას დავიწყებთ – უხმაუროდ და იმ საშუალებების ძებნას არ მოვყვებით, რაც ჩვენს შესაძლებლობებს აღემატება, იმიტომ, რომ ამ შემთხვევაში დავაზიანებთ საკუთარ სულსა და სხეულს და შესაძლოა – ეკლესიასაც. მოყვასის ჭეშმარიტი სათნოყოფის სურვილში მდგომარეობს სათნოყოფა ქრისტესი. აი, რას უნდა ვაქცევდეთ ყურადღებას: როგორ განვწმიდოთ სათნოყოფა მოყვასისა, ანუ, როგორ განვაშოროთ მას კაცთმოთნეობა იმისათვის, რომ ეს ადამიანური შესაწირი (ანუ – სათნოყოფა მოყვასისა) ქრისტესთან მივიდეს. თუკი ვინმე ვითომდა მართლმადიდებლურად ცდილობს, ეკლესიის პრობლემები მოაწესრიგოს, მისი ჭეშმარიტი მიზანი კი საკუთარი თავის „მოწესრიგებაა“, ანუ – პირადი გამორჩენა, ასეთი ადამიანი რანაირად იქნება ღვთისაგან კურთხეული?! საჭიროა, რამდენადაც შესაძლებელია,საკუთარი ცხოვრება ისეთი გახადო, რომ ღმერთს დაუახლოვდე. გამუდმებით უნდა ამხილებდე საკუთარ თავს და ღვთის ნების შესრულებას ცდილობდე. ღვთის ნების აღსრულებით ადამიანი ღმერთს უნათესავდება და მაშინ მუდამ ღვთის წყაროდან იღებს წყალს.
სულიწმიდა ერთგან ასეთი და სხვაგან – ისეთი არ არის. ის ერთია და ნიჭთა სიმრავლეს ფლობს. იგი არ არის სული შფოთისა, ის სიმშვიდის, სიყვარულის სულია. როდესაც სულიერი ადამიანები ერთმანეთს ესხმიან თავს, ეს ნიშნავს, რომ ისინი მრავალი სხვა სულის ზემოქმედების ქვეშ იმყოფებიან, რომელთაც სულიწმიდასთან არანაირი კავშირი არა აქვს. უწინ სულიწმიდა განანათლებდა და წინააუწყებდა. დიდებული საქმეა! დღეს მას არა აქვს საიმისო წინაპირობა, რომ კვლავ გარდამოვიდეს, ძველაღთქმისეული ბაბილონის გოდოლი უწყინარი გართობა იყო, მაგალითად, შენ ითხოვდი თიხას და მოჰქონდათ თივა, დღეს ვნებათა ბაბილონისგოდოლი შენდება. შენ თიხას ითხოვ და თავში კი აგური გხვდება. მაგრამ თუკი ადამიანი ყველა მისი მოქმედებიდან პირად „მეს“გამორიცხავს და პირად ნებას მოიკვეთს, მაშინ ის სწორად მუშაობს. ასეთ ადამიანს უეჭველად ექნება საღმრთო განათლება და მოყვასთან ურთიერთგაგების სულიც იქნება მასთან. რადგანაც, როდესაც ადამიანი საკუთარ იდეებს განიშორებს, მასთან საღვთო იდეა მიდის.
იმისათვის, რომ საღვთო განათლება ჰქონდეს, ადამიანმა სულიერი გრძნობების ორღანო უნდა მოიპოვოს, ეს ის საფუძველია, რომელიც აუცილებლად უნდა დამყარდეს, რომ ადამიანებმა რაღაც გაიგონ, განსაკუთრებით ჩვენს ეპოქაში. ამას უბრალოდ, ვითარება აიძულებს. ნახეთ: მცირე აზიაში, იმ მძიმე წლებში ვითარებამ ბერძნებს ტვინის განძრევა აიძულა, ორ ბერძენს – სომხებსა და თურქებს შორის – ერთმანეთისთვის გაგება შეეძლო, იმათ კი არაფერი ესმოდათ. და აი, კიდევ რა: დღეს, როდესაც ხედავენ ცხოვრება სადამდე მივიდა, სულიერ ადამიანთა შორის ურთიერთგაგება აუცილებელია. მძიმე წლები მოვა. ტვინის განძრევაა საჭირო, თუ ადამიანი ტვინს არ ანძრევს და არც საღვთო განათლებაა, მაშინ ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში სჭირდება მითითება, როგორ მოიქცეს. ნუ ელით, რომ ყველაფერს გეტყვიან, რაღაც თქვენითაც უნდა გაიგოთ და არ ელოდოთ, რომ გითხრან. მახსოვს, ერთხელ კონიცაში, არმიაში წასვლამდე, შევიტყვეთ, რომ მოწინააღმდეგე მოდიოდა [4]. სულ ოთხნი ვიყავით: მე და სამი მუსულმანი, ჩვენ ქალაქის განაპირას – თურქულ სახლში შევცვივდით, ერთი პატარა, ხუთიოდე წლის თურქი ბავშვი მაშინვე ყველაფერს მიხვდა და წამჩურჩულა: – „მოდი, მოდი აქ და ჩემი სამზარეულოდან გაიქეცი!“ მართლაც სამზარეულოს გავლით გავედით, სახლის უკან აღმოვჩნდით და რაღაც სათავსოში დამალვა მოვასწარით. როდესაც მტერი მოვიდა, ბიჭუნამ გაიხედა, უთხრა, აქ არავინ არისო და გაიქცა. ბავშვი ხუთი წლის იყო, ერთი ციდა მარცვალი, ჯერ გარკვევით ლაპარაკიც არ შეეძლო და ნახეთ, რა გონივრულად მოიქცა! წარმოგიდგენიათ, ყველაფერი უცებ გაიგო! შეხედე: მას კი არ ესმოდა, არამედ – უყვარდა! ხოლო სხვას – მოზრდილ ადამიანს, წინდაუხედაობით შესაძლოა, ბოროტება ჩაედინა. ისე ნუ ვიზამთ ჩვენ: მონათლულები და წმიდა მირონით ცხებულნი, განსწავლულები, ნაკითხები, რომ განუვითარებლობისა და ზრდადაუსრულებლობის მდგომარეობაში აღმოვჩნდეთ! ფრთები შევისხათ, იცით, ვინ არიან ფრთაშესხმულები?! ექვსფრთიანი სერაფიმები! მათ ექვს-ექვსი ფრთა აქვთ და დაფრენენ მათით და გალობენ: – „წმიდა არს, წმიდა არს,წმიდა არს!“ ასე, რომ იფრინეთ, ექვსი ფრთა მოისხით!
ხშირად ზოგიერთებს ვეუბნები: – „ისე, მოიქეცი, როგორც გაგინათლებს“. როდესაც ვამბობ – „ღმერთი გაგინათლებს“, მსურს,რომ ადამიანმა საგნები საღმრთო განათლების შუქზე დაინახოს და არა – ადამიანური ლოგიკით. არ უნდა ფიქრობდე, რომ საღმრთო განათლება სწორედ ისაა, რაც შენ მოგწონს.
– წმიდაო მამაო, როგორ მოდის საღმრთო განათლება?
– თუ მავთულს ჟანგისაგან გაათავისუფლებ, მაშინ ძველი კაცი კარგი გამტარი ხდება, მაშინ იგი საკუთარ თავში საღმრთო მადლს ატარებს და საღმრთო მადლის ნათელს იღებს. წინააღმდეგ შემთხვევაში – მოკლე ჩართვა ხდება და მადლი არ მოქმედებს. ყველაფრის საფუძველი ამაშია: ადამიანმა ყურადღება უნდა მიაპყროს იმას, ხომ არ დატოვა იგი საღმრთო მადლმა და მაშინ მას საღმრთო განათლება ექნება. იმიტომ, რომ თუ საღმრთო განათლება არ არის, არც საქმე ვარგა რამედ.
მანამდე, ვიდრე მოწაფეებზე მადლი გარდამოვიდოდა, როგორ დაიტანჯა მათთან ქრისტე! იმიტომ, რომ ისინი მძიმენი იყვნენ. სულთმოფენობის წინ მოციქულებმა ღვთისაგან ქვეყნიერების დახმარების ხელმწიფება მიიღეს. თუმცა ჯერ კიდევ არ ჰქონდათ საღმრთო განათლება, რომელიც სულთმოფენობას მიენიჭათ. იმ დროს, როდესაც ქრისტე მათ ეუბნებოდა, რომ იგი წავიდოდა იერუსალიმში, რომ ძე კაცისას ჯვარს აცვამდნენ და ა.შ. ისინი ფიქრობდნენ, რომ იერუსალიმში შესვლის შემდეგ მას მეფედ გახდიდნენ. ისინი ადამიანურად აზროვნებდნენ. ამიტომ აწუხებდათ ის, თუ ვინ დაჯდებოდა ქრისტეს მარჯვნივ და მარცხნივ. ზებედეს ძეთა დედა მივიდა მასთან, რათა ეთხოვა, რომ მისი ძეებიდან ერთი თავის მარჯვნივ დაესვა და მეორე – მარცხნივ. მაგრამ სულთმოფენობის შემდეგ, როდესაც ქრისტემ მათ ნუგეშინისმცემელი მოუვლინა, მოციქულები საღმრთო მადლს უკვე განუშორებელად ფლობდნენ, ადრე კი მათ საღვთო მადლი მხოლოდ დროდადრო ჰქონდათ, თითქოს აკუმულატორი დენით ივსებოდა და მერე ისევ იცლებოდა. როდესაც მათ ნუგეშინისმცემელი მოუვლინა, ეს „როზეტი“ უკვე აღარ იყო საჭირო. მე იმის თქმა არ მინდა, რომ ეხლა ჩვენ უკეთ ვართ, ვიდრე – ისინი. მაგრამ ჩვენ მადლის დროში ვცხოვრობთ და მდგომარეობის შემამსუბუქებელი გარემოებები არ გვაქვს, ჩვენ მონათლულები ვართ, ჩვენთან არის ნუგეშინისმცემელი, ჩვენ ყველაფერი გვაქვს. მაშინ ქრისტე ჯერ კიდევ არ იყო ჯვარცმული, ეშმაკს გარკვეულწილად ძალაუფლება ჰქონდა და ადვილად აცდუნებდა ადამიანებს. ჯვარცმის შემდეგ ქრისტემ ყველას მისცა საღმრთო განათლების შესაძლებლობა, ქრისტემ საკუთარი თავი მსხვერპლად შესწირა და გაგვათავისუფლა ჩვენ. ჩვენ მისი სახელით მოვინათლეთ. „როზეტში“ მან ჩვენ უკვე მუდმივად ჩაგვრთო. დღეს საღმრთო მადლის დენის გაუმტარობის მიზეზი უკვე თავად ჩვენ ვართ, იმიტომ, რომ ჩვენს გამტარებს ჟანგს არ ვაცილებთ.
– წმიდაო მამაო, რა წინაპირობებია საჭირო იმისათვის, რომ ადამიანში საღვთო მადლი დამკვიდრდეს?
– აუცილებელია მოღვაწებრივი სული, სიმდაბლე, ღვთისმოსაობა, მსხვერპლშეწირვა. თუ სულიწმიდის მადლი არა აქვს, ადამიანი სრულიად უვარგისია. სულიწმიდა არის სინათლე – საღმრთო სინათლე. ამაშია ყველაფრის საფუძველი. თუ ადამიანი ვერ ხედავს, ის შესაძლოა, მინას შეასკდეს, ფლატედან გადავარდეს, სიბინძურით სავსე ორმოში, ან სულაც უფსკრულში ჩავარდეს, მან არ იცის, საით მიდის, იმიტომ, რომ სინათლეს მოკლებულია. მაგრამ თუ იგი მცირეოდენს ხედავს, მაშინ გაფრთხილდება მაინც. ხოლო თუ კარგად ხედავს, ის ყველა ამ საფრთხეს თავს არიდებს და უსაფრთხო გზით მიდის. იმისათვის, რომ სინათლე მოვიდეს, წყვდიადიდან გამოსვლის სურვილი უნდა გვქონდეს. თუკი ადამიანები დაინახავენ, თუნდაც – რამდენადმე ბუნდოვნად, ისინი უკვე აღარ დაეცემიან და ღმერთს აღარ გააწყრობენ. თუ რომელიმე მიწიერი მამა წყრება, როდესაც მისი შვილები ჭუჭყში, ეკლებში ან სიმაღლიდან ვარდებიან, მაშ, რამდენად მეტად გაწყრება ღმერთი?!
ქვეყანაზე მთელი ბოროტება მოდის იქიდან, რომ საღმრთო განათლება არ არის, როდესაც არ არის საღმრთო განათლბა, ადამიანი წყვდიადში იმყოფება. მაშინ ერთი ამბობს: „აქ წავიდეთ“. მეორე: „არა, მე კარგად ვიცი, სჯობს, იქ წავიდეთ“. მესამეს კიდევ სულ სხვაგან სურს, მეოთხეს – კიდევ სხვაგან, თითოეული თვლის, რომ სწორედ იქ წასვლაა მართებული, სადაც თვითონ სურს. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ყველას კარგი უნდა, მაგრამ წარმოიშობა ბუნდოვანება და ურთიერთგაგებას ვერ ახერხებენ. ბუნდოვანება რომ არ ყოფილიყო, ისინი არ იჩხუბებდნენ: აშკარად დაინახავდნენ საუკეთესო გზას და ერთად წავიდოდნენ. იმის თქმა მინდა, რომ კეთილგანწყობილი ბევრია, მაგრამ ბუნდოვანების გამო საზოგადოებაშიც და ეკლესიაშიც ბევრი პრობლემა იქმნება. ყოველ შემთხვევაში უმრავლესობას – ეკლესიაში ბოროტი ზრახვები არა აქვს, მაგრამ საღმრთო განათლება არ არის. სიკეთისთვის იბრძვიან და ბოლოს რით ამთავრებენ?! ამიტომ, შევთხოვოთ ღმერთს, რომ მან მცირეოდენი საღმრთო განათლება მაინც მოგვცეს, თორემ სხვაგრად შესაძლოა, ბრმებივით ბორძიკით ვიაროთ. საღმრთი ლიტურგიაზე, როდესაც მღვდელი წარმოთქვამს: – „შენნი შენთაგან“, ღმერთს ვევედრები, რომ განანათლოს ქვეყანა, რათა მან ხედვა შეძლოს. განანათლოს თუნდაც – სულ მცირედ, რომ წყვდიადი გაიფანტოს, რომ ადამიანები სულიერად არ დაწყლულდნენ! ხოლო, როდესაც ვკითხულობ მეორე ფსალმუნს, რომელსაც წმ. არსენი კაბადოკიელი კითხულობდა, „რათა ღმერთს გაენათლებინა საკრებულოში მიმავალნი“, ვამბობ: – „განანათლოს ღმერთმა ყველა მმართველი, შემდეგ განანათლოს ყოველი მღვდელმთავარი და ეკლესიის მამები, მიიღონ მათ სულიწმიდა, რათა შეეწეოდნენ სამყაროს“. თუკი ღმერთი ერთს მცირედ განანათლებს, ხოლო სხვებს შემწყნარებლებს გახდის, იცით, რამდენ სიკეთეს მოიტანს ეს?! მმართველის ერთი სიტყვა ყველაფერს ცვლის. ადამინებს საღმრთო განათლება სჭირდებათ.
სახიერი ღმერთი საღმრთო განათლებას აძლევს ყველა კეთილი ნების მქონე ადამიანს, ერთი მოსამართლე მიამბობდა შემთხვევის შესახებ, რომელთან შეჯახებაც მას მოუხდა: მონასტერმა გაგზავნა ერთი ბერი და მიწის ნაკვეთის შესაძენად ხუთასი ოქროს ლირა გაატანა, ბერმა ერთ ვაჭარს მიმართა, ის კი ეუბნება: – „ფული ჩემთან დატოვე, რად გინდა, რომ თან ატარო?!“ ბერმა დაუტოვა და თანაც იფიქრა, რა კეთილი ადამიანია, ტვირთი შემიმსუბუქაო. როდესაც იგი უკან დაბრუნდა, ვაჭარმა არა მარტო ხუთასი ლირა არ მისცა, არამედ ისიც კი თქვა, რომ ბერს მისი რვა მილიონი მართებდა. საბრალო ბერი საგონებელში ჩავარდა, როგორ დაბრუნებულიყო მონასტერში?! ხუთასი ოქრო წამოიღო, ვერაფერი იყიდა და ახლა რვა მილიონსაც თხოვდნენ. ის სასამართლოში მივიდა, მოსამართლემ ერთი ამოსუნთქვით დაუსვა მას უამრავი კითხვა და დამტკიცდა, რომ ვაჭარს არამარტო არ მიუცია ბერისთვის სესხი, არამედ, მისგან ხუთასი ოქროც აიღო, ამ მოსამართლეში მე ის მდგომარეობა შევნიშნე, რომელიც დანიელ წინასწარმეტველს ჰქონდა [5]. მასში იყო ღვთის შიში და ამიტომ ღმერთმა განანათლა იგი და ის სწორად მოქმედებდა. ყველაფრის საფუძველი, ეს საღმრთო განათლებაა, თუკი ის მოვა, ადამიანი გარშემომყოფებსაც ანუგეშებს და თვითონაც განვითარდება სულიერად. ამიტომ ვამბობ, რომ ჩირაღდნები და ჭაღები – ადამიანური გონების მიერ შექმნილი – კარგი რამ არის, მაგრამ მათზე უმეტესად აღმატებულია ადამიანის განმანათლებელი, საღმრთო მადლის ღვთიური ნათელი. საღმრთო განათლების მქონე ადამიანი საგნებს ძალიან წმინდად ხედავს, ამიტომ მას უეჭველად ეუწყება ჭეშმარიტება და ძალიან წარმატებულად ეხმარება ყველას.
1. ლუკ. 12, 8.
2. 2 კორ, 3,6.
3. ფს. 15, 8.
4. ანუ – მეამბოხე კომუნისტები
5. დან. 45 – 62. 1. ლუკ. 12, 3.