მამა პაისი მთაწმინდელი

თავი მეოთხე - მორწმუნე ადამიანისთვის მოწამეობა დღესასწაულია

იმისათვის, რომ მდგომარეობა გამოსწორდეს, ზოგიერთები ბრძოლის ველზე უნდა დაეცნენ

მძიმე წლებია!... ჩვენ ძვრები გველის. იცით, რა არის ძვრა თუ თქვენ ცოტათი მაინც სულიერ მდგომარეობაში არ ხართ, მაშინ ვერ გაუძლებთ. ღმერთო, დაგვიფარე, მაგრამ იქამდე მივალთ, რომ რწმენის უარყოფასაც დაიწყებენ. ეცადეთ, ძმურად შეკავშირდით, სულიერი ცხოვრება დაიწყოთ, შეუერთდეთ ქრისტეს. თუკი თქვენ ქრისტეს შეუერთდებით, არც ეშმაკის და არც ტანჯვა-წამების აღარ შეგეშინდებათ. ერში ადამიანები ყველგან შევიწროვებულნი და დაშინებულნი არიან. მაგრამ რისი გეშინია, როცა ქრისტესთან ახლოს ხარ? გახსოვთ წმიდა კვირიკე? [1] სამი წლის იყო, როცა ტირანს, რომელსაც მისი „განათლება“ სურდა, პანღური ჰკრა. წაიკითხეთ წმიდათა ცხოვრება, ეს ძალიან ეხმარება სულს, ვინაიდან მისი კითხვისას ადამიანი უკავშირდება წმიდანებს, მასში ღვთისმოსაობა და მსხვერპლშეწირვის სურვილი იფეთქებს.

ეს ცხოვრება იმისთვის არაა, რომ რაც შეიძლება თბილად მოვეწყოთ. თუ სიკვდილია, მოვკვდეთ ოღონდ, მოდით, მოვკვდეთ ისე, როგორც საჭიროა! თუკი სხვას მაინც არაფერს ვაკეთებთ და უფალი მოწამეობის გვაღირსებს, განა ეს ცუდი იქნება? ერთხელ ჩემთან სენაკში ერთი ჯორების გამყოლი მოვიდა, ცრემლებს აღვარღვარებდა და მითხრა: „დღეს ღამით მარტო არ დარჩე. შენი მოკვლა სურთ“. – „ვის?“ – ვეკითხები. – „იმათ, – ამბობს იგი, – ხუთი-ექვსი კაცია“. იგი ხუთ თუ ექვს უღმერთო ადამიანს მიაცილებდა. ვინ იცის, წმიდა მთზე ყოფნის როგორი პროგრამა ჰქონდათ! ეს კაცი მათ სულელად მიიჩნიეს და მის წინაშე თავისუფლად საუბრობდნენ. მან კი, როგორც კი ამის შესახებ გაიგო, მოვიდა და გამაფრთხილა. საღამოს, როგორც კი დავწექი, მესმის ძაღლის ეჟვნის ხმა [2]. ფანჯარაში ვიხედები და ვხედავ სამ ბიჭს. –„აბა, ყვირიან ისინი, ბაბუა, გაგვიღე!“ მე ვაბობ: – „ბიჭებო, რა გინდათ? ასეთ დროს რატომ დახეტიალობთ, რა, ტვინი არა გაქვთ? თქვენზე ხომ ეჭვს აიღებენ! სხვები აი, უკვე დააპატიმრეს. ლაპარაკის ხასიათზე კი არა ვარ“. – „მაშ ჩვენ ხვალ მოვიდეთ? – მეკითხებიან – გვითხარი, რომელ საათზე ჯობს მოსვლა?“ – „მოდით ხვალ რომელზეც გინდათ, და თუ შევძლებ, გნახავთ“ – გავყარე ისინი. ვხედავ, ფანრის შუქი არ ქრება. ისინი ოდნავ ზემოთ გაჩერდნენ [3]. ავდექი, ჩავიცვი, მონაზვნური სქემა შევიმოსე და ცდა დავუწყე. შინაგანი სიმშვიდე მქონდა. მეორე დღეს სამი კომპანია მოვიდა სამ-სამი კაცის შემადგენლობით, მაგრამ მათგან, ღამის სტუმრებისგან, არავინ გამოჩენილა. მათ, რა თქმა უნდა, იციან რომ მე ფულს ვერ მიპოვიან, იმიტომ რომ არ გამაჩნია. ისინი ჩემს წინააღმდეგ მხოლოდ სულიერი მიზნით აღსდგებიან.

მეორედ მოვიდა ჩემთან სენაკში ერთი კაცი – გორილასავით ჯანმრთელი, გვერდით ჩამომიჯდა. მე კი ზუსტად იმ დროს ჯგუფთან ვსაუბრობდი და ვეუბნებოდი მათ: „თქვენ ხომ მხოლოდ აღლუმებისთვის გამოდგებით და არა ბრძოლისთვის, ქრისტემ თავი მსხვერპლად შეგვწირა! ჩვენ გვაქვს მართლმადიდებლობა! წმიდანებმა მოწამეობა აირჩიეს და ისინიც გვეხმარებიან. თავი რომ არ გაეწირათ, ვინ იცის, რა მოგვივიდოდა“. ამ სიტყვამ მომსვლელი მრისხანებაში ჩააგდო. ადამიანები მოდიოდნენ, მიდოდნენ, ის კი რაღაცას ფიქრობდა და სულ ერთ ადგილას იჯდა. მისგან სიცივე მოდიოდა. ბოლოს უკანასკნელნიც წავიდნენ. – „აბა, მიდი, ვეუბნები მას, უკვე დაბნელდა, საით აპირებ წასვლას?“ – „ეს საკითხი, მპასუხობს იგი, მე არ მაინტერესებს“. – „ის, სამაგიეროდ, მე მაინტერესებს, წადი“ – ვეუბნები მე. ამ დროს ის მეცა და ყელში ჩამაფრინდა. – „აბა რას იზამ, – ამოიხრიალა, – შენ, შენი ღმერთებით!“ ამ სიტყვებით: „შენ შენი ღმერთებით“ ისე მაწყენინა, თითქოს ღმერთი დაეგმო, ემკრეხელა. მე რა, კერპთყვანისმცემელი ვარ? – „რა „ღმერთებით“, შე მართლა უღმერთო, – ვეუბნები მას, – მე ვემსახურები ერთ ღმერთს – სამებას! აბა, დაიკარგე აქედან“. ვუბიძგე, ის კი მიწაზე დაეცა და მოიკაკვა. როგორ აღმოჩნდა კარის მიღმა, ვერც კი გავიგე. „ფეხებით რომ დამკიდონ, გავიფიქრე მაშინ, თიაქარი ხომ მაინც თავის ადგილზე დადგება [4]. ეს უღმერთო გვიანობამდე იმიტომ დარჩა, რომ როგორც ჩანს, უნდოდა გამსწორებოდა, რადგან ასე მეცა ყელში და დაღრჩობა დამიპირა.

ვინც სასიკვდილოდ გადასდო თავი, მას არაფრის ეშინია

დღეს იმისათვის, რომ სიძნელეებს საკადრისი პასუხი გასცეს, ადამიანს საკუთარ თავში უნდა ჰყავდეს ქრისტე. ქრისტესგან იგი ღვთაებრივ ნუგეშს მიიღებს იმისათვის, რომ თავგანწირვა ჰქონდეს. თუკი ეს არ იქნება, მაშინ რა მოხდება მძიმე მომენტში? მე სადღაც წამიკითხავს, რომ აბდულ-ფაშამ [5] წმიდა მთიდან ხუთასი ყმაწვილი წაიყვანა. მათ შორის ერთნი მორჩილები იყვნენ, მეორენი კი წმიდა მთაზე თურქებს ემალებოდნენ. როგორც ჩანს, მაშინ, საბერძნეთის აჯანყების დროს, ყმაწვილები წმიდა მთაზე თავის გადასარჩენად ჩამოვიდნენ, რადგან თურქებს ახალგაზრდები მიჰყავდათ და იანი–ჩარებად აქცევდნენ [6]. თუ ჭაბუკები ქრისტეს არ უარყოფდნენ, მაშინ აბდულ-ფაშა მათ ურანოპოლისში, კოშკში აღრჩობდა. მთაწმიდაზე მან ბევრი ახალგაზრდა შეიპყრო, მაგრამ მათ შორის მხოლოდ ხუთმა ისურვა მოწამეობა! დანარჩენებმა უარყვეს ქრისტე და იანიჩარები გახდნენ. აუცილებელია სიმამაცე: ეს ხუმრობა არ არის. თუ ადამიანი თავს უსამართლოდ განაწყენებულად გრძნობს, თუ მას თავისი თავი უყვარს, მაშინ მას არა აქვს საღვთო ძალა. მაშ, როგორ მოიქცევა ასეთი ადამიანი, როდესაც ამგვარ რთულ სიტუაციაში აღმოჩნდება?

ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა საპატრიარქოს ერთი ეპისკოპოსის მონათხრობმა. თავიდან მე ვეუბნებოდი მას: „აბა, რა არის ეს საქმე? ერთი მხრივ, მოდის ეკუმენიზმი, მეორე მხრივ, კი სიონიზმი, სატანიზმი. მალე ორთავიანი არწივის ნაცვლად ორრქიან ეშმაკს სცემენ თაყვანს“. „დღეს – მიპასუხა მან, – ადვილი არაა ისეთი ეპისკოპოსის ნახვა, როგორიც პაისი II, კესარიელი ეპისკოპოსი იყო“ [7]. რას აკეთებდა პაისი II, როდესაც სულთანთან სათხოვარზე მიდიოდა, წელზე თოკს შემოიჭერდა, ანუ მას წინასწარ ჰქონდა გადაწყვეტილი, რომ თურქები ჩამოახრჩობდნენ. ამით თითქოს ეუბნებოდა სულთანს: „ნუ ეძებ თოკს და დროს ნუ კარგავ. თუ ჩემი ჩამოხრჩობა გსურს, თოკი მზადაა“. მას სულთანთან რთული საკითხების გამო აგზავნიდნენ და ხშირად რთული სიტუაციიდან გამოუხსნია საპატრიარქო. როდესაც მოხუცდა და სულთანთან ჩასვლა აუცილებელი იყო, ცხენის უნაგირზე გადაკიდებდნენ ხოლმე ორ დიდ კალათს, რომელიც ერთმენთზე იყო გადაბმული. ერთს დატვირთავდნენ, მეორეში კი პაისი II ჩასვამდნენ და ასე მიემგზავრებოდა კონსტანტინეპოლში. ერთხელ თურქებმა გამოსცეს თურქულ ჯარში ბერძენთა გაწვევის ფირმანი [8]. ქრისტიანებისთვის ძნელი იყო თურქებთან ერთად ჯარში სამსახური, იმიტომ, რომ მათ არ შეეძლოთ თავიანთი რელიგიური მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება. ამასთან, რუსეთმა ცოტა ხნით ადრე თურქებს მოსთხოვა, რომ ბერძნებისათვის ხელი არ შეეშალათ ქრიტიანული წესების შესრულებაში. მაშინ პატრიარქმა მოიწვია მიტროპოლიტი პაისი და იგი სულთანთან გააგზავნა. თოკით წელშემორტყმული მიტროპოლიტი ისევ წარსდგა სულთანის წინაშე. სულთანმა უთხრა: „ბერძნები უნდა წავიდნენ ჯარში, რათა სამშობლოს ემსახურონ“. „დიახ, – უპასუხა მას მეუფე პაისიმ, – მეც თანახმა ვარ, რომ ბერძნებმა ჯარში იმსახურონ, ვინაიდან ეს მიწები ძველთაგანვე ბერძნებს ეკუთვნოდათ. მაგრამ ჩვენ განსხვავებული სარწმუნოება გვაქვს, ამიტომ ბერძნების არმია ცალკე უნდა იყოს საომარ ბანაკში, ჰყავდეს თავისი ოფიცრები და ა.შ. ეს აუცილებელია იმისათვის, რომ ბერძნებმა შეძლონ თავიანთი რელიგიური მოვალეობების აღსრულება. მათ არ შეუძლიათ, ილოცონ თქვენთან ერთად: თქვენ რამაზანი გაქვთ, ჩვენ კი ნათლისღება გვაქვს“. „ქრისტიანებს იარაღი მივცე? – დაფიქრდა სულთანი, – ეს საშიშია“. „არა, არა, – უპასუხა მან მიტროპოლიტს, – უმჯობესია, საერთოდ არ იმსახურონ ჯარში“. მეორედ სომხებმა სთხოვეს სულთანს, რომ მათთვის მიეცათ ბალუკლი [10] და დადებით პასუხს მიაღწიეს კიდეც. ამის შემდეგ ამ საკითხის განსახილველად სულთანთან მიტროპოლიტი პაისი წავიდა. „ბალუკლი –უთხრა სულთანმა, – სომხებმა უნდა წაიღონ, რადგან ეს ადგილი მათი წინაპრების მონაპოვარია“. „დიახ, – უპასუხა მას პაისიმ, – მათ ის უნდა წაიღონ, ვინაიდან ვიცით, რომ ჩვენი წინაპრების მოპოვებული ადგილი, ჩვენ უნდა გვქონდეს. მომეცით ბალუკლის გადაცემის დოკუმენტი რათა მეც ხელი მოვაწერო. სწორედ ამიტომ მოვედი აქ, როგორც საპატრიარქოს წარმომადგენელი“. მან ხელი მოაწერა დოკუმენტს და შემდეგ ამოიღო კონსტანტინეს ოქროს დუკატი [11] და უთხრა: „ამგვარად, დაე, სომხებმა წაიღონ ბალუკლი, მაგრამ მაშინ ჩვენ უნდა წავიღოთ წმიდა სოფია, იმიტომ რომ ის ჩვენია. ჩვენს წინაპრებს ეკუთვნოდათ და თქვენ უნდა დაგვიბრუნოთ“. ეს რომ თქვა, მან სულთანს ოქრო დაანახა წმიდა კონსტანტინეს გამოსახულებით. სულთანთან მიღებაზე მიტროპოლიტმა მოწმის სახით წაიყვანა ერთი რუსი ოფიცერი, რომელიც მაშინ გემით ჩავიდა კონსტანტინეპოლში. ამგვარად, სულთანი მძიმე სიტუაციაში აღმოჩნდა და შეცვალა თავისი გადაწყვეტილება ბალუკლის თაობაზე. „არა, არა, – უთხრა მას სულთანმა, – ბალუკლი თქვენ გრჩებათ“. ეს იმიტომ, რომ მას ან უნდა შეეცვალა თავისი გადაწყვეტილება, ან მიეცა ბერძნებისათვის წმიდა სოფია. ხედავთ? მიტროპოლიტი პაისი თურქებს ისე ატრიალებდა, როგორც სურდა. ეს იმიტომ, რომ იგი სიკვდილზე მიდიოდა. და თუ სიკვდილზე არ წახვალ, ვერაფერს მიაღწევ. ყველაფერი აქედან იწყება.

რწმენის უარყოფა მოწამეობით განიბანება

დღეს ბევრს სურს, რომ გველი ხვრელიდან სხვებმა ამოათრიონ. თუ თავად ვერ ამოჰყავთ, მაშინ დაე, სხვები მაინც გააფრთხილონ: „ფრთხილად! იქ გველი არ იყოს! რათა ისინიც ყურადღებით იყვნენ“. ხედავთ? ამასაც არ აკეთებენ. ჩვენ რომ მოწამეთა დროში გვეცხოვრა, მაშინ ჩვენი რაციონალიზმით ასე ვიტყოდით: „მე გარეგნულად უარვყოფ ღმერთს, მაგრამ არა შინაგანად. ამგვარად მივიღებ ამა თუ იმ ადგილს და რომელიმე საწყალს დავეხმარები“. მოწამეთა დროში კი ეკლესია არ აზიარებდა ისეთ ადამიანებს, ვინც საკმეველს აგდებდა კერპთაყვამისმცემელთა კოცონში. ასეთი ადამიანები მიეკუთვნებოდნენ მოტირალთა ხარისხს [12]. მათ, ვინც უარყო ქრისტე, თავისი განდგომილება მოწამეობრივად უნდა განეწმიდათ. ხატმებრძოლობის დროს ქრისტიანებისგან მოითხოვდნენ, დაეწვათ ან მიწაში ჩაემარხათ ხატები, ისინი კი ხატების გადაყრას ამჯობინებდნენ, მოწამეები გამხდარიყვნენ. ჩვენ კი, რომ გვითხრან, ხატები გადაყარეთო, ვიტყოდით: „მერე რა? გადავაგდებ, ის აღორძინების სტილშია დაწერილი. მოგვიანებით შევუკვეთავ ჩემთვის სხვას – ბიზანტიურს“.

– წმიდაო მამაო, როგორ უყურებს ეკლესია საიდუმლო ქრისტიანებს? მათ არ უარყვეს ქრისტე?

– საიდუმლო ქრისტიანები რწმენას არ უარყოფდნენ. მაგალითად, როდესაც თურქებმა კაბადოკიაში ოცდაშვიდი სოფელი დაწვეს, რომლებიც ფარასელებს ეკუთვნოდათ, მკვიდრი მოსახლეობის ნაწილი იქიდან შორს, სხვა მხარეში წავიდა, სადაც ადგილობრივმა მოსახლეობამ არც კი იცოდა, რომ ისინი ქრისტიანები იყვნენ. მათ მუსულმანებად თვლიდნენ. და არც ერთხელ, არცერთი სიტუაცია არ წარმოქმნილა, როდესაც ვინმე პირდაპირ ჰკითხავდა მათ: „შენ ქრისტიანი ხარ?“ რათა ეპასუხათ: „დიახ, ქრისტიანი ვარ“. ან „არა, მე მუსულმანი ვარ“. ეს ადამიანები საიდუმლო ქრისტიანები არიან. თუმცაღა იმ დროს, როცა ვინმე შეიპყრობს და ჰკითხავს: „გავიგეთ, რომ შენ ქრისტიანი ხარ“, მან უნდა უპასუხოს: „დიახ, მე ქრისტიანი ვარ“ ანუ მან არასდროს არ უნდა თქვას, რომ მუსულმანია. ძველი ეკლესიის ეპოქაშიც იყვნენ მორწმუნენი, რომლებმაც საიდუმლოდ იღეს ნათელი. მათზე სხვები ფიქრობდნენ, რომ ისინი ქრისტიანები არ იყვნენ. და მაინც, როცა საჭირო იყო, ეს საიდუმლოდ ქრისტიანები აშკარად აღიარებდნენ თავიანთ სარწმუნოებას. მაგალითად, წმიდა სებასტიანე მხედართმთავარი იყო და საიდუმლოდ მიიღო ქრისტიანობა. სხვები მას კერპთაყვანისმცემლად მიიჩნევდნენ, მაგრამ ის ქრისტიანი იყო. ის ჩუმად ეხმარებოდა ქრისტიანებს. თუმცა, როცა მისი ქრისტიანობა გაცხადდა, მან აღიარა სარწმუნოება და მოწამეობა მიიღო.

ერთ თურქულ სოფელში ბევრი ფარული ქრისტიანი ცხოვრობდა, მამასახლისი კი მღვდელი იყო. მას მამა გიორგი ერქვა, მაგრამ ხალხი ჰასანს ეძახდა. ერთხელ მასთან თურქები მივიდნენ და დააბეზღეს, რომ გარკვეულ ადგილას, კატაკომბებში ქრისტიანები იმალებოდნენ. „ნუ ღელავთ, – უთხრა მან, – მე მივალ და შევამოწმებ“. წაიყვანა თავისი ხალხი, წავიდა ამ კატაკომბებში და ნახა ერთად შეკრებილი ქრისტიანები. მაშინ იგი მივიდა აღსავლის კართან, ჩამოხსნა საკიდიდან ოლარი, შეიმოსა და მწუხრი აღასრულა. „საჭირო ზომები მიიღეთ, – უთხრა მათ, – თურქები კი დაამშვიდა, – იქ არავინ არის. ეს ტყუილი ჭორებია“. ასეთი ადამიანები განდგომილები არ არიან. თუმცაღა იმ წუთიდან, როდესაც ქრისტიანზე ეჭვს აიღებენ და ეტყვიან: „ჩვენ დავინახეთ, რომ პირჯვარი გადაიწერე, შენ ქრისტიანი ხარ“ ის უპასუხებს: „არა, მე მუსულმანი ვარ“. მაშინ ხდება განდგომილი.

მოწამეობა და სიმდაბლე

მას, ვინც მოწამეობის ღირსი ხდება, უნდა ჰქონდეს სიმდაბლე და ძალიან უყვარდეს ქრისტე. თუ ადამიანი მოწამეობაზე ეგოისტურად მიდის, მაშინ მადლი დატოვებს მას. გახსოვთ საპრიკიოსი [13], რომელმაც სასჯელის ადგილს მიაღწია და მაინც უარყო ქრისტე? „რატომ მომიყვანეთ აქ?“ – ჰკითხა მან ჯალათებს. – „რა? ჰკითხეს მათ განა შენ ქრისტიანი არა ხარ?“ – „არა“, – უპასუხა მან. ამ დროს კი, ის მღვდელი იყო. გული მეუბნება, რომ იგი მოწამეობაზე წავიდა არა სიმდაბლით, არამედ ეგოისტურად. იგი მოწამეობისაკენ სარწმუნოების, ქრისტესადმი სიყვარულის გამო არ მიისწრაფოდა და ამიტომ მადლმა მიატოვა. თუ ადამიანი ეგოისტურად იქცევა, იგი ღვთის მადლს ვერ მიიღებს. ბუნებრივია, რომ სიძნელეების წუთებში იგი უარყოფს ქრისტეს.

– წმიდაო მამაო, ჩვენ ხშირად ვამბობთ, რომ განსაცდელის ჟამს ღმერთი იძლევა ძალას...

– ღმერთი ძალას მისცემს მდაბალ ადამიანს, რომელსაც წმიდა გული და კეთილი განწყობა აქვს. თუ ღმერთი დაინახავს მართლაც კეთილ განწყობას, სიმდაბლეს, მაშინ იგი დიდ ძალას მოგვცემს. ამგვარად, თავად ადამინის განწყობაზეა დამოკიდებული, მისცემს თუ არა მას ძალას უფალი.

– წმიდაო მამაო, თქვენ თქვით, რომ ადამიანს უნდა ჰქონდეს სიმდაბლე და კეთილი განწყობა. მაშინ გამოდის, რომ შეიძლება, ვინმეს ჰქონდეს ამპარტავნება და ამასთან, კეთილი განწყობაც? როდესაც სიმდაბლეზე ვსაუბრობთ, ჩვენ ვგულისხმობთ იმას, რომ ადამიანს ის მოწამეობასთან მიმართებაში მაინც უნდა ჰქონდეს. შეიძლება, ამპარტავანიც იყოს, მაგრამ გადამწყვეტ მომენტში თქვას: „ღმერთო ჩემო, მე ამპარტავანი ვარ; მაგრამ მომანიჭე ახლა მცირეოდენი ძალა, რომ მოწამეობით დავამტკიცო შენდამი სიყვარული და გამოვისყიდო ჩემი ცოდვები“. და მაშინ, თუ ადამიანი სიმდაბლით არის განწყობილი და სინანულით მიდის საწამებლად, ღმერთი მრავალ მადლს მისცემს. არ შეიძლება, მოწამეობაზე ამპარტავანი გულით მიდიოდე, იმ აზრით, რომ შენ გახდები მოწამე, რომ დაიწერება შენი ცხოვრება, მსახურება და ხატი შარავანდედით. ერთმა კაცმა მთხოვა: – „ილოცე, მამაო, რომ მეხუთე ცას მივაღწიო“. – „კარგი, ვუთხარი მე, პავლე მოციქულმა მესამე ცას [14] მიაღწია და შენ გსურს, მიაღწიო მეხუთეს?“ „მერე რა? – მიპასუხა მან, – განა დაწერილი არა არის, რომ ვეძიებდეთ „უმეტესს?“ [15]. აბა უსმინე! ამ შემთხვევაში, თუ ადამიანი მიდის მოწამეობაზე იმისათვის, რომ ჰქონდეს დიდება სამოთხეში, მაშ, უკეთესია, მოწამეობაზე არც კი იფიქროს. ჭეშმარიტი, ნამდვილი ქრისტიანი, თუნდაც იცოდეს, რომ სამოთხეში კვლავ დაიტაჯება და ეწამება, მაინც მოისურვებდა იქ მოხვედრას. არ უნდა ვიფიქროთ იმაზე, რომ თუ რაიმე ტანჯვა-წამებას აქ, მიწაზე გადავიტანთ, იქ, ზეცაში უკეთ ვიქნებით. უნდა მოვიშოროთ ეს ვაჭრული გამოთვლები. ჩვენ გვსურს ქრისტე. დაე, იყოს მოწამეობა, დაე, მოწამეობაზე მივდიოდეთ ყოველდღე, დაე, ყოველდღე გვცემდნენ, დღეში ორჯერაც, სამჯერაც – ჩვენ რა საქმე გვაქვს ამასთან, ჩვენი საქმე მხოლოდ ერთია: ვიყოთ ქრისტესთან.

– შეიძლება, წმიდაო მამაო, რომ ადამიანი სიზარმაცეში ცხოვრობდეს, ხოლო, როცა საჭირო იქნება, მოშურნეობით აღიაროს ქრისტე?

– იმისათვის, რომ ასეთი ადამიანი ამაზე წავიდეს, გულში უნდა ჰქონდეს სიკეთე, თავგანწირვა. სწორედ იმიტომაც გითხარით, რომ საჭიროა, შევიქმნათ ჩვენში კეთილშობილება, თავგანწირვის სული. ერთმა თავი უნდა გაწიროს მეორისთვის. გახსოვს წმიდა ბონიფანტე და წმიდა აგლაიდა [16]. იქ, რომში, ისინი ბინძურ ცხოვრებას ეწეოდნენ, მაგრამ როცა სადილად სხდებოდნენ, მათი გონება ღატაკებისკენ მიისწრაფოდა. ჯერ მშივრების დაპურებას ჩქარობდნენ და უკვე მხოლოდ ამის შემდეგ ჭამდნენ თავად. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ვნებებს იყვნენ დამონებულნი, მათში იყო სიკეთე და ღატაკი ადამანების ტკივილი სტკიოდათ. მათში იყო თავგანწირვა, და ამიტომ ღმერთი შეეწია მათ. აგლაიდას, მიუხედავად თავისი ცოდვილი ცხოვრებისა, უყვარდა წმიდა მოწამეები და მათ წმიდა ნაწილებზე ზრუნავდა. მან უბრძანა ბონიფანტეს, სხვა მსახურებთან ერთად მცირე აზიაში წასულიყო, რათა იქ გამოესყიდა, შეეგროვებინა და რომში ჩამოეტანა წმიდა მოწამეთა ნაწილები. მომავალმა მოწამემ გაიღიმა და უთხრა მას: – „თუ შენ ჩემს წმიდა ნაწილებს მოგიტანენ, მიიღებ კი მათ?“ – „ნუ ხუმრობ ამაზე“, – უპასუხა აგლაიდამ. ბოლოს წმიდა ბონიფანტემ მიაღწია ტარსუს და მოწამეთა წმიდა ნაწილების გამოსყიდვის მიზნით ამფითეატრისკენ გაემართა. იქ, როდესაც აკვირდებოდა ქრისტიანეთა წამებას, შეიძრა მათი გამძლეობით. მიირბინა მათთან და მათ ჭრილობებს ემთხვეოდა. ბონიფანტე სთხოვდა მათ, ელოცათ, რათა ქრისტეს მიეცა მისთვის სიმტკიცე, ხალხის წინაშე ეღიარებინა თავი ქრისტიანად. ამგვარად, მან მოწამეობით დაადასტურა თავისი სარწმუნოება, თანამგზავრებმა გამოისყიდეს მისი წმიდა ნაწილები და რომში ჩამოიტანეს, სადაც უფლის ანგელოზმა უკვე აუწყა აგლაიდას, რაც მოხდა. ასე აცხადდა ის, რაც ხუმრობით თავად ბონიფანტემ იწინასწარმეტყველა რომიდან გამგზავრების წინ. ამის შემდეგ აგლაიდამ გასცა თვისი ქონება, თხუთმეტი წელი ღვაწლსა და სიღატაკეში გაატარა და სიწმიდეს მიაღწია [17]. ხედავთ, მათი ცხოვრება ისე მოეწყო, რომ თავიდან ვნებებით იყვნენ გატაცებულნი და სწორ გზას აცდნენ. თუმცა მათში იყო თავგანწირვის სული და ღმერთმა არ მიატოვა ისინი.

რაგვარი სიმამაცე ჰქონდათ წმიდანებს

– ვფიქრობ, წმიდაო მამაო, რომ წმიდა ეკატერინეს ბორბალი რომ დამენახა, შიშით მოვკვდებოდი!

– შენ რომ მანამდე მომკვდარიყავი, ვიდრე ბორბალზე წამებას დაგიწყებდნენ, ეს კარგი იქნებოდა, ეს იქნებოდა ღვთის კურთხევა. ტანჯვა ის იქნებოდა, რომ შენი ბორბალზე წამება დაეწყოთ, შენ კი ვერ დაგეთმინა. მოწამეებს კეთილი განწყობა ჰქონდათ, ქრისტე ეხმარებოდა მათ და ამიტომაც იტანდნენ ტკივილებს.

რა სიყვარული ჰქონდათ წმიდანებს ქრისტეს მიმართ, როგორი სიმამაცე! წმიდა სოლომონია [18] თავის შვიდ შვილთან ერთად აწამეს – ყველანი – ერთმანეთის მიყოლებით! წმიდა ლონგინოზი [19] იმ მეომრებს გაუმასპინძლდა, რომლებიც მის დასაჭერად მოვიდნენ. ისინი აჩქარებდნენ მას, რომ მათთვის ლონგინოზი ეჩვენებინა, რათა თავი მოეკვეთათ მისთვის, ის კი ეუბნებოდა მათ: – „მე გაჩვენებთ მას!“ როდესაც თქვა, რომ თავად იყო ლონგინოზი, ისინი შეყოყმანდნენ, მაგრამ წმიდანმა დაარწმუნა ისინი, ნაბრძანები აღესრულებინათ და მათ თავი მოჰკვეთეს. რა გამძლეობა ჰქონდა წმიდა გედეონ კარაკალელს [20] – „მომაჭერით ხელი, – უთხრა მან ჯალათებს, – მომაჭერით ფეხიც, მომაჭერით ცხვირიც! რათა არ ვილაპარაკო ბევრი, მომაჭერით ყველაფერი!“ შემაძრწუნებელია! მაგრამ იმისათვის, რომ ამ დონეს მიაღწიოს, ადამიანს არ უნდა უყვარდეს საკუთარი თავი და უნდა უყვარდეს ღმერთი. დედა, რომელიც შვილის ხსნას ცდილობს, ცეცხლშიც ჩავარდება. ის ვერ გრძნობს ტკივილს, ვინაიდან მისი სიყვარული უფრო ძლიერია, ვიდრე ცეცხლში წვა. ბავშვისადმი სიყვარული სძლევს ტკივილს. ტკვილზე რამდენად ძლიერი უნდა იყოს ქრისტესადმი სიყვარული!

წმიდანისათვის, რომელიც მოწამეობაზე მიდის, ქრისტესადმი სიყვარული ტკივილს აღემატება და აქარწყლებს მას. ჯალათის დანა მოწამეთათვის ვიოლინოს ზემზე უნაზესია. როდესაც ქრისტესადმი სიყვარული აგიზგიზდება, მოწამეობა დღესასწაულად იქცევა ხოლმე: ასეთ წამებში ცეცხლი უფრო მეტად აგრილებს, ვიდრე ბანაობა, ვინაიდან მისი წვა საღვთო სიყვარულის წვაში ქარწყლდება. კანის გაძრობა ალერსად შეიგრძნობა, საღვთო სიტყვა იპყრობს გულს, თავს, და ადამიანი ხდება „შეშლილი“: ის ვერ გრძნობს ვერც ტკივილს, ვერც სხვა რაიმეს, რამდენადაც მისი გონება ქრისტეშია და მისი გული სიხარულითაა გადავსებული. რამდენი წმიდანი მიდიოდა მოწამეობაზე და ისეთ სიხარულს განიცდიდნენ, თითქოს დღესასწაულზე მიდიოდნენ! წმიდა ეგნატე [21] მირბოდა წამების ადგილისაკენ და ყვიროდა: „ნება მომეცით, დავითმინო წამება, შეაჭმევინეთ ჩემი თავი ცხოველებს“. ისეთ სიხარულს, რომელსაც გრძნობდა იგი, შეყვარებული ჭაბუკიც კი არ განიცდის, რომელიც ამბობს: „მე მასზე დაქორწინება მინდა, და სხვა არავინ მაინტერესებს არც დედა და არც მამა!“ წმიდა ეგნატეს „შეშლილობა“ უმეტესი იყო, ვიდრე შეყვარებული ჭაბუკის სიგიჟე.

ყველა წმიდანი ქრისტესადმი სიყვარულის გამო აღასრულებდა გმირობას: წმიდა მოწამეებმა თავიანთი სისხლი დაღვარეს. ღირსმა მამებმა ოფლი და ცრემლი დაღვარეს, და, როგორც სამკურნალო მცენარეების კეთილმა მცოდნეებმა, წარმოგვიდგინეს სულიერი გამოცდილება საკუთარ თავზე, ღვთისა და ადამიანისადმი ღვთის ხატისადმი სიყვარულის გამო მათ აწამეს საკუთარი თავი, რათა ჩვენთვის თავიანთი სულიერი რეცეპტები დაეტოვებინათ. მათი დახმარებით ჩვენ აღვკვეთთ ბოროტებას, ვმკურნალობთ სულიერ სნეულებებს და ვჯანსაღდებით. და თუ კეთილზნეობრივად მივბაძავთ კიდეც მათ ღვაწლს, სიწმიდის მიღწევასაც შევძლებთ.

მაგრამ, რა თქმა უნდა, ღირსი მამების ყველა ღვაწლი, მარხვა, მღვიძარება და სხვა ამის მსგავსი რამ, ყველა წმიდა მოწამის ტანჯვა-წამებაც კი ვერ შეედრება უფლის ვნებებს, ვინაიდან ქრისტე საღვთოად ეხმარებოდა ყველას მისთვის ტანჯულებს, და ყოველ მათგანს ტკივილი მისი დიდებული სიყვარულის გამო უამდებოდა. საკუთარი თავის მიმართ კი ქრისტემ სრულებით არ გამოიყენა თავისი საღვთო ძალა და თავისი ქმნილებისადმი დიდი სიყვარულის გამო, მან მგრძნობიარე სხეულით მრავალი ტაჯნვა-წამება და ტკივილი განიცადა. ნამდვილ ადამიანად ქცევა არა მხოლოდ გარეგნულად, არამედ შინაგანადაც, შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, თუ შეიგრძნობ ქრისტეს ამ სიყვარულს ადამიანის მიმართ. სხვაგვარად უფრო უგრძნობი იქნები, ვიდრე ღვთის ქმნილებები, ვინაიდან უფლის ვნებები რომ შეიგრძნო, მზეც კი დაბნელდა, რადგანაც არ შეეძლო ამის ყურება. ეს რომ იხილა, მიწაც შერძწუნდა, ქვები კი ნაწილებად დასკდა. საფლავებიც კი იმდენად ძლიერად შეიძრა, რომ მრავალი დიდი ხნის მკვდარი ადამიანი გამოაღვიძა და ისინი გარეთ გამოვიდნენ, რათა მიენიშნებინათ, თუ რაოდენ უმადურად მოექცნენ ადამიანები ღმერთს კეთილისმოქმედსა და მაცხოვარს.

მონაზონი და მოწამეობა

– წმიდაო მამაო, თუ ადამიანი სულიერი საქმით არ არის დაკავებული ისე, როგორც საჭიროა, სიძნელეების ჟამს ექნება კი საკმარისი რწმენა, იმისათვის, რომ საშველად უხმოს ღმერთს? თუ ჩვენ მხოლოდ თავს ვიმშვიდებთ იმ აზრით, რომ განსაცდელის დროს უფალი დაგვეხმარება, რათა მოსამზადებელ შრომას თავი ავარიდოთ?

– უნდა ვემზადოთ. თუ არ თესავ, მაშ, უფალი როგორ აკურთხებს შენს პურს მოსავლით? ადამიანმა უნდა დათესოს, ღმერთი მისცემს შესაბამისად იმისა, რასაც თესს. ჯარშიც ამბობენ: – „იყავ მზად!“

– წმიდაო მამაო, როგორ მოვემზადოთ?

– როდის ჩაითვლება, რომ ადამიანი მოემზადა რაიმესთვის? თუ ჯარი საბრძოლო მზადყოფნაშია, მაშინ ჯარისკაცები მუდმივად მზად არიან: ისინი უკვე ჩექმებში, ავტომატებით, ტყვიებით ხელში არიან და ბრძანებას ელიან.

– რამდენ ხანს შეიძლება გაგრძელდეს ეს საბრძოლო მზადყოფნა.

– სხვადასხვანაირად. მონაზონი მზად უნდა იყოს ყოველთვის და მაშინ მას არაფრის ეშინია. რისი უნდა ეშინოდეს? სიკვდილის? მაგრამ სიკვდილი ხომ მას სამოთხის კარს გაუღებს, ვინაიდან საფლავის ქვის ქვეშ დაფარულია მარადისობის გასაღები. გარდა ამისა, მონაზონი, როცა არ უნდა მოკვდეს, სინანულშია... ამაზე მისი ამა სოფლიდან განდგომა და სქემა მოწმობს. ბერ-მონაზონი სინანულშია და მხოლოდ შემდეგ გადადის ფაქიზ სულიერ ღვაწლში. რამდენადაც მრავლდება ბერის სიყვარული უფლისა და მოყვასისადმი, იმდენად მცირდება მისი სიყვარული საკუთარი თავის მიმართ. და მაშინ ძალაში შედის ის, რაზეც წმიდა პავლე მოციქული წერს: – „არაფერს შეუძლია ჩვენი გაყოფა ქრისტესადმი სიყვარულიდან“ [22].

წამების შიში ერისკაცს აიძულებს, შეშინებულმა ღმერთთან მიირბინოს და შესძახოს: – „ქრისტე ჩემო, ყოვლდაწმიდაო ღვთისმშობელო!“ – მაშინ, როცა მონაზონს ყოველთვის სურს იყოს ღმერთთან, ვინაიდან მას უყვარს იგი. მრავალი ერისკაცი სიკეთეს იმიტომ აკეთებს, რომ მარადიულ სატანჯველში ჩავარდნის ეშინია. მონაზონი კი სიკეთეს მადლიერების ნიშნად აკეთებს, რათა მადლობა შესწიროს უფალს, მის კეთილისმყოფელს.

– წმიდაო მამაო, როგორ გავაცნობიერო, რა არის მოწამეობა და მოღვაწეობა?

– იმისათვის, რომ ცოტათი მაინც გავიგოთ, რა არის მოწამეობა, სხვების სიძულვილი მაინც მიიღე სიხარულით. და თუ გსურს, მცირედ მაინც შეიცნო, რა არის მოღვაწეობა, მაშინ, თუ ვერ შეძლებ, რომ ქრისტესავით ორმოცი დღე იმარხულო, ოთხშაბათს მაინც, როცა გასცეს, და პარასკევს, როცა ჯვარს აცვეს იგი [23]. ისინი, ვისაც სურთ, მოწამეობით დაამოწმონ ქრისტესადმი სიყვარული, შეუძლიათ, მოწამეობის გარეშეც გამოავლინონ ეს სიყვარული, რომელიც სწვავს მათ. გამოავლინონ მათ, რომელთა სულებიც იწვის. რათა მცირეოდენი სიმშვიდე მაინც მოიპოვონ. მოღვაწეობა ეს ისეთივე ზეიმია, როგორც მოწამეობა, ვინაიდან ამ და სხვა შემთხვევაშიც ადამიანი გაურბის ყოველგვარ ადამიანურ ნუგეშს და საღვთო ნუგეშს მოიპოვებს.

წმიდა მოწამეები უდიდეს სიხარულს გრძნობდნენ, როცა კეთილსასურველი წამების დათმენის შესაძლებლობა ეძლეოდათ. სულიერ ცხოვრებაში მოწამეობამ ასკეტიზმს ჩაუყარა საფუძველი. როდესაც ხელისუფლებაში მოვიდა კონსტანტინე დიდი, მან ქრისტიანები დილეგებიდან გაათავისუფლა, სადაც ზოგი მათგანი სრულიად დასახიჩრებული სიკვდილს ელოდა. წამება დასრულდა. მაგრამ გათავისუფლებულნი ძლიერ განაწყენდნენ, რადგან ისინი, დილეგში ყოფნისას მოწამეობაში თავიანთ რიგს ელოდნენ, ახლა კი წმიდა კონსტანტინე დიდმა ყველაფერი გაუფუჭა მათ. ისინი მოწამეობას სიხარულით ელოდნენ, თავისუფლება კი მიიღეს. და მაშინ უფლისადმი სიყვარულის გამო, როცა ქრისტესთვის წამების მხურვალე სურვილთ იწვოდნენ ისინი ამა სოფელს განერიდნენ. და იმ წამებას, რომელსაც დიოკლეტიანე და მაქსიმილიანე დაატეხდნენ, მოსაგრეობისას საკუთარ თავს ანიჭებდნენ. ერთი მიდიოდა და თოკებით ეკიდებოდა ხეზე, ტკივილით ლოცულობდა, მაგრამ საღვთო სიხარულს გრძნობდა. მეორე ქრისტესადმი სიყვარულის გამო საკუთარ თავს აბამდა: – „ასე შემკრავდა დიოკლეტიანე“, – ამბობდა იგი. და საკუთარი თავის ამგვარი ტანჯვით, ისინი უდიდეს სიხარულს განიცდიდნენ. პირველებმა ამ საღვთო შეშლილობის დროიდან, ამ ღვთაბრივი სიგიჟიდან დაიწყეს და ქრისტეს სიყვარულის გამო საკუთარ თავს მოსაგრეობას უძღვნიდნენ. შემდეგ მათ ღვაწლს სხვებმაც მიბაძეს. ამგვარად, ჩვენს სარწმუნოებაში შემოვიდა ასკეტიზმი. მესამენი კი, ყველაზე ,,გადარეულები“, ამბობდნენ: – „ჩვენ ქრისტეს ტარიგნი ვართ“. და მხოლოდ მიწის ბალახით საზრდოობდნენ. ეს იყვნენ ეგრეთწოდებული მძოველები [24]. ისინი იმდენად ძლიერად გრძნობდნენ ღვთის წყალობას და საკუთარ არარაობას, რომ ამბობდნენ: „მე, უმადური ცხოველი, მთელი ცხოვრება ბალახით გამოვიკვებები“. და ამას აკეთებდნენ. მათი გული ქრისტეს სიყვარულით დაფრინავდა. „განა მე ქრისტეს კრავი არა ვარ? – ამბობდნენ ისინი, – ესე იგი, ბალახს შევჭამ“, მაგრამ შემდეგ ეს ეკლესიამ აკრძალა, ვინაიდან მონადირეები, რომლებსაც შორიდან ბერები გარეული ცხოველები ეგონათ, ხოცავდნენ მათ.

დღეს ადამიანებს არ შეუძლიათ ამის გაგება და სიგიჟედ მიიჩნევენ. „რატომ უნდა ვიკვებო ბალახით, ცხოველის მსგავსად? – ამბობენ ისინი, – რა აზრია იმაში, რომ ამგვარად ეკიდო თოკებზე და საკუთარი სხეული ტანჯო?“ მაგრამ გახსოვს, რას ამბობს ამბა ისაკი: „ო, ნეტავ ღმერთმა ღირს-გვყოს ამგვარ უწესობებს ვასრულებდეთ“ [25], ღმერთმა ქნას, ამ სულიერ „უწესობას“ ჩვენც მივაღწიოთ.

1. ხსენება 15 ივლისს.

2. ეჟვანი – მონადირე ძაღლის კისერზე შებმული, რათა ნადირი დააშინოს.

3. ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის შობის სენაკი „პანაგუდა“, რომელშიც ნეტარი ბერი პაისი ცხოვრების უკანასკნელ წლებში ცხოვრობდა, ერთ განმარტოებულ ტყიან ადგილას მდებარეობს. იქვე ახლოს სხვა სენაკები და საცხოვრებლები არ არის.

4. აღწერილი შემთხვევა მოხდა 1987 წელს, როცა ბერს თიაქარი აწუხებდა.

5. მაჰმედ ემინ აბდულაჰ ფაშა სალონიკს 1821-1823 წლებში მართავდა.

6. იანიჩარი – თურქეთის იმპერიის სადამსჯელო ჯარი, რომელშიც ჩვეულებრივ გაერთანებულნი იყვნენ ჭაბუკები თურქების მიერ დაპყრობილი ქრისტიანული ერებიდან. განსაკუთრებული მომზადებისა და წვრთნის შემდეგ, იანიჩარები მძაფრი ფანატიზმითა და სისასტიკით გამოირჩეოდნენ.

7. პაისი II –კესარიელი მიტროპოლიტი. დაიბადა სოფელ ფარასაში, კაპადოკიაში. სწავლობდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ფლავიანის მონასტრის სასულიერო სკოლაში, შემდეგ კონსტანტინეპოლში, სადაც იკურთხა დიაკვნად და მღვდლად. 1832 წელს ხელდასხმულ იქნა კესარიის მიტროპოლიტად. იგი უშიშრად იბრძოდა თავის ეპარქიაში ელინიზმის შენარჩუნებისათვის.

8. ფირმანი – სულთანის ბრძანება.

9. რამაზანი – მუსულმანური კალენდრის მიხედვით მეცხრე თვე, რომლის განმავლობაში მუსლიმანები მკაცრ მარხვას იცავენ (საკვებისაგან სასმელისაგან, მოსაწევისაგან სრული თავშეკავება და ა.შ.) ყოველდღე დილიდან საღამომდე. მზის ჩასვლიდან მის ამოსვლამდე რამაზანის აკრძალვები უქმდება.

10. ბალუკლი ადგილია კონსტანტინეპოლში, სადაც არის მონასტერი „ცხოველმყოფელი წყარო“.

11. ოქროს მონეტა, რომელზეც გამოსახულნი არიან წმიდანები კონსტანტინე და ელენე. როგორც სამკაულს ან თილისმას ისე ატარებდნენ.

12. „მოტირალნი ტაძრის კართან იდგნენ და ტაძარში შემსვლელებს სთხოვდნენ, მარად ელოცათ მათთვის უფლის წინაშე“. იხ. წმიდა გრიგოლ ნეოკესარიელის მე-12 კანონი, კანონთა წიგნი.

13. „საპრიკიოსის შესახებ“ იხ. წმიდანთა ცხოვრება.

14. იხ. 2 კორ. 12, 2.

15. იხ. კორ. 1.12, 31.

16. წმიდა მოწამე ბონიფანტე იყო ცნობილი რომაელი ქალის, აგლაიდას მონა და მასთან ცოდვილი ურთიერთობა ჰქონდა.

17. წმიდა ბონიფანტესა და აგლაიდას ხსენება 19 დეკემბერს აღესრულება.

18. ხსენება წმიდა მოწმეთა მაკაბელთა აღესრულება 1 აგვისტოს.

19. წმიდა ლონგინოზ ასისთავის ხსენება აღესრულება 16 ოქტომბერს.

20. წმიდა ღირსმოწამე გედეონ მთაწმიდელის ხსენება აღესრულება 30 დეკემბერს.

21. წმიდა მღვდელმოწამე ეგნატე ღმერთშემოსილის ხსენება აღესრულება 20 დეკემბერს.

22, იხ. რომ; 8, 35.

23. ბერს მხედველობაში აქვს საკვებისა და წყლისგან მთელი დღის განმავლობაში თავის შეკავება.

24. „ვოსკი“ – სიტყვასიტყვით „მძოველები“. არქიმანდრიტი ქერუბიმი (კრამბელასი) თავის წიგნში წერს, რომ ისინი, „მთაწმიდისეული გარდამოცემის თანახმად, მთის ყველაზე წმიდა ბერებად ითვლებიან და სრულებით განმარტოებით ცხოვრობენ, მათ შესახებ არავინ არაფერი იცის... იმავე გადმოცემის თანახმად, დედამიწაზე უკანასკნელი ლიტურგია ამ უხილავი თორმეტი ბერის მიერ იქნება შესრულებული. მათი რიცხვი ყოველთვის ერთი და იგივეა, ვინაიდან თუ ერთი კვდება, მის ადგილს იკავებს რომელიმე საუკეთესო ბერი წმიდა მთაზე“. ქერუბიმ კარამბელასი – არქიმ. ღვთიმშობლის სავანიდან. 25. ამბა ისაკ ასური, თხზულებები.