– წმიდაო მამაო, მე განსკუთრებულად მომეძალება ხოლმე ურწმუნო აზრები.
– ის, რომ გაწუხებს და არ ღებულობ მათ, ნიშნავს, რომ ეს აზრები მზაკვრისაგანაა. ზოგჯერ ღმერთი უშებს, რომ ეჭვებმა ან ურწმუნო ფიქრებმა აღგვაშფოთონ, რათა დაინახოს ჩვენი განწყობა და კეთილზნეობა. მაგრამ ჩვენი ღმერთი – ეს არ არის მითი, რომელიც წააგავს მითებს ზევსის, აპოლონის და მათი მსგავსი „ღმერთების“ შესახებ. ჩვენი სარწმუნოება – ჭეშმარიტი და ცხოველია. ჩვენ გვაქვს „სიმრავლე წმიდანთა“ [1], – როგორც წმიდა პავლე მოციქული წერს. ამ ადამიანებმა შეიცნეს ქრისტე, მასთან ურთიერთობის პირადი გამოცდილება ჰქონდათ და მისთვის თავიც გაწირეს. ჩვენს ეპოქაშიც არიან ადამიანები, რომლებმაც თავი ღმერთს მიუძღვნეს და ზეციური მდგომარეობა განიცადეს. მათ ურთიერთობა აქვთ ანგელოზებთან, წმიდანებთან, თვით ქრისტესა და დედა ღვთისმშობელთანაც კი. რაღაცას საკუთარ თავზეც მოგიყვები, რათა დაგეხმარო. აი, ხედავ, მეც „ვაბარებ სისხლს“, ზოგიერთ მოვლენაზე ვყვები, რათა სხვებს დავეხმარო. როდესაც ვხედავ, რომ ადამიანის მიერ შეკრებილი ცოდნა მისგან რწმენას განაძევებს, მსურს, განვამტკიცო იგი და ზოგიერთ ამბავს ვყვები სარწმუნოებრივი სფეროდან. ბავშვობაში კონიცაში ვცხოვრობდით. წმიდანთა ცხოვრების შესახებ ბევრს ვკითხულობდი, სხვა ბავშვებსაც ვაძლევდი, რომ მათაც წაეკითხათ ან ვკრებდი ბავშვებს და ერთად ვკითხულობდით. აღტაცებული ვიყავი წმიდანთა მოღვაწეობით, მარხვებით, რომელსაც ისინი იცავდნენ და ვცდილობდი, მათთვის მიმებაძა. მარხვისაგან კისერი დამიწვრილდა, როგორც ალუბლის ტოტი. ბავშვები დამცინოდნენ: „თავი მოგწყდება კისრიდან“-ო, რა გადავიტანე მაშინ!.. ეგ არაფერი. გარდა ამისა, ჩემს უფროს ძმას, როდესაც ხედავდა, რომ მარხვებისაგან ავადვმყოფობდი, ეშინოდა, რომ ვერ დავამთავრებდი სკოლას, ამიტომ მართმევდა წმიდანთა ცხოვრების ბროშურებს, რომლებსაც ვკითხულობდი. შემდეგ მათ ტყეში ვმალავდი, წმიდა ბარბარეს სამლოცველოში, ჩუმად მივდიოდი იქ და ვკითხულობდი. ერთხელ ერთმა ჩვენმა მეზობელმა, სახელად კოსტასმა ჩემს ძმას უთხრა: – „მე ვასწავლი მაგას ჭკუას. ისე მოვიქცევი, რომ წიგნები, რომლებსაც კითხულობს, გადაყაროს; მარხვებსა და ლოცვებსაც მიატოვებს“. მან მომძებნა, მე. კი მაშინ დაახლოებით თხუთმეტი წლის ვიყავი, და დარვინის თეორიის შესახებ მომიყვა. ის მიყვებოდა, მიყვებოდა, ვიდრე ტვინი არ გამიბურღა. ამ გაბურღული ტვინით მაშინვე ტყისკენ გავემართე, წმიდა ბარბარეს სამლოცველოსკენ. შიგნით შევედი და ვთხოვე ქრისტეს: – „ქრისტე ჩემო, თუკი ხარ, გამომეცხადე“. დიდხანს ვიმეორებდი ამას და შეუჩერებლივ ვასრულებდი მეტანიებს. ზაფხული იყო. ოფლი ღვარად მდიოდა, სრულებით ოფლში გავიწურე, ბოლოს ძალა გამომელია. მაგრამ ვერაფერი დავინახე და ვერც ვერაფერი გავიგონე. გამოდის, რომ ღმერთიც კი არ დამეხმარა მე – თუნდაც რაიმე მცირე ნიშნით, რაიმე კაკუნით მაინც, რაიმე ჩრდილით – მე ხომ ბოლოს და ბოლოს, ბავშვი ვიყავი. თუ მომხდარს ადამიანურად ან ლოგიკის დახმარებით განვიხილავთ, ვინმეს შეეძლო, წამოეძახა კიდეც: – „ღმერთო ჩემო, ის ხომ ცოდოა, საწყალი! თერთმეტი წლიდან მოყოლებული იგი კლდეებზე ადიოდა! როგორ მოღვაწეობდა! ახლა კი კრიზისს განიცდის. სულელური თეორიებით თავი გამოულაყეს, სახლში ძმა უქმნიდა დაბრკოლებებს, ტყეში გაიქცა, რათა ღმერთო, შენთვის ეთხოვა დახმარება!..“ მაგრამ არანაირი პასუხი: არაფერი, არაფერი, არაფერი!!! უამრავი მეტანიის გამო ძალაგამოცლილი ჩამოვჯექი. – „კარგი, – გავიფიქრე მაშინ, – რა მიპასუხა კოსტასმა, როცა ვკითხე, თავად რა აზრს ემხრობა ქრისტეს შესახებ?“ „ეს იყო ყველაზე კეთილი, ყველაზე სამართლიანი ადამიანი, – მიპასუხა მან, – სამართლიანობის შესახებ თავისი სწავლებით მან ფარისეველთა ინტერესები ამხილა, მათ კი შურის გამო ჯვარს აცვეს იგი“. მაშინ კი გადავწყვიტე: – „თუკი ქრისტე ასეთი კეთილი და სამართლიანი იყო, თუკი მისი მსგავსი ადამიანი არასდროს ყოფილა, თუკი ბოროტმა ადამიანებმა შურისა და ბოროტების გამო მოკლეს იგი, მაშ, ამ ადამიანის გამო ღირს, რომ იმაზე მეტი გავაკეთო, რაც გავაკეთე. მისთვის სიკვდილიც კი ღირს“. როგორც კი ასე გადავწყვიტე, მაშინვე გამომეცხადა ქრისტე. იგი ბრდღვიალა ნათელში მომევლინა, ერთი საათი ბრწყინავდა და მითხრა: „მე ვარ აღდგომა და ცხოვრება, რომელსა რწმენეს ჩემი, მო-ღა-თუ-კვდეს ცხონდეს“ [2]. ერთ ხელში გადაშლილი სახარება ეპყრა, რომელშიც თავად ამოვიკითხე იგივე სიტყვები. ჩემში ისეთი შინაგანი ცვლილება მოხდა, რომ გაუჩერებლივ ვიმეორებდი: – „აბა, კოსტას, მოდი ახლა აქ, მოდი, ახლა ვისაუბროთ, არის ღმერთი თუ არა!“ ხედავ, ქრისტე იმისათვის, რომ მე გამომცხადებოდა, ჩემს პირად ღვთისმოსაურ გადაწყვეტილებას ელოდა. და თუ ის ღვთისმოსაურ გადაწყვეტილება ბავშვისაგან ელის, რამდენად მეტად ენდომება იგი მოზრდილი ადამიანისაგან?
– წმიდაო მამაო, ზოგიერთები ეჭვის ქვეშ აყენებენ მთელ საღვთო განგებულებას.
– როგორ შეიძლება, ქრისტეს მთელი ეს ისტორია ზღაპრად მიიჩნიო? განა ის, რასაც წინასწარმეტყველები, რომლებიც შვიდასი წლის წინ ცხოვრობდნენ, ქრისტეს შესახებ ესოდენ დაწვრილებით საუბრობენ, არ აიძულებს ამ ადამიანებს, დაფიქრდნენ? ძველ აღთქმაში მეტისმეტი სიზუსტით არის საუბარი იმის შესახებაც კი, თუ რა ფასად იქნებოდა ქრისტე გაცემული [3]. ისიც ნათქვამია, რომ ებრაელები არ დადებენ ამ ფულს ტაძრის სალაროში, ვინაიდან ის იქნებოდა სისხლის ფასი, არამედ მისით მიწის ნაკვეთს იყიდდნენ – უცხოთა სასაფლაოსთვის [4]. აღსრულდა ის, რაზეც იწინასწარმეტყველა ზაქარიამ და სხვა წინასწარმეტყველებმა. ყველაფერი იმდენად ცხადია! წვრილმანების დონემდე ზედმიწევნით არის აღწერილი! წმიდა წერილში საუბარია იმაზეც, რას უზამდნენ ქრისტეს კვართს [5] და ეს ყველაფერი ნათქვამი იყო მრავალი წლით ადრე ქრისტეს შობამდე. და მაშ ყოველივე ამის შემდეგ როგორ ვუსმენთ ურწმუნო ფიქრებს? შემდეგ ჩვენ ვხედავთ პავლე მოციქულს. იგი იყო ქრისტიანთა მდევნელი და დამასკოში სწორედ ამ მიზნით მიემართებოდა. გზაში მას გამოეცხადა უფალი და უთხრა: – „სავლე, სავლე რატომ მდევნი მე?“ – „ვინ, ხარ შენ უფალო?“ – ჰკითხა სავლემ. – „მე ქრისტე ვარ, რომელსაც შენ დევნი“. – უპასუხა მას უფალმა. შემდეგ ქრისტე აუწყებს ანანიას და იგი ნათლავს ქრისტიანთა ყოფილ მდევნელს. რამდენი მწუხარება იგემა ამის შემდეგ პავლე მოციქულმა, რამდენი ღვაწლი აღასრულა, როდესაც წარმართებში ქადაგებდა? შემდეგ იყვნენ მოწამეები. თერთმეტი მილიონი მოწამე! რა, განა ყველა მათგანს თავში ყველაფერი წესრიგში არ ჰქონდა? როგორ უნდა დაგვავიწყდეს ეს ყოველივე? განა შეუძლია ადამიანს, არ სწამდეს, თუ ცოტათი მაინც აქვს წაკითხული სახარება? სახარებაში უფრო დაწვრილებით რომ ყოფლიყო მეტი რამ, ეს ძალიან დაეხმარებოდა ყველა ადამიანს იმისათვის, რომ ეწამათ. მაგრამ ღმერთმა შეგნებულად არ დაუშვა ეს, რათა ადამიანები გაცხრილულიყვნენ, რათა ცხადი გამხდარიყო, ვის უყვარს უფალი, ვინ წირავს თავს მას მაშინ, როცა არ ელის სასწაულებს, ან – რაღაც ამის მსგავსს. მე ვფიქრობ, რომ რა მკრეხელობაც არ უნდა მოისმინოს კეთილზნეობრივმა ადამიანმა, მას ვერაფერი შეეხება, გავლენას ვერ მოახდენს მასზე.
უფალი უნდა გვწამდეს კეთილზნეობრივად, და არ ვითხოვდეთ ამისათვის სასწაულებს. იცი, როგორ ვწუხდები ხოლმე, როცა მოდიან ზრდასრული ადამიანები და მეუბნებიან, რომ სურთ, დაინახონ რაიმე სასწაული, რათა ირწმუნონ. ბავშვები რომ ყოფილიყვნენ, რაღაც გამართლება მაინც ექნებოდათ ასაკის გამო. მაგრამ თქმა იმისა, „იმისათვის, რომ ვირწმუნო, საჭიროა რამის დანახვა“, – მაშინ როცა თავად არაფერს აკეთებ ქრისტესთვის, ეს ხომ მეტად იაფფასიანი საქციელია? და რომც ენახათ სასწაული, განა წაადგებოდათ კი იგი? ამას ჯადოქრობით ან რაიმე სხვა ამდაგვარით ახსნიდნენ.
– წმიდაო მამაო, რატომაა, რომ ზოგიერთმა წმიდანმა, ძველებმაც და ახლებმაც იცოდნენ, როდის დადგებოდა უკანასკნელი ჟამი ან როდის მოხდებოდა ესა თუ ის მოვლენა?
– ისინი კეთილზნეობით, დიდებული უბრალოებით, სიმდაბლითა და რწმენით გამოირჩეოდნენ. საკუთარ ცხოვრებაში იმ ლოგიკას არ იყენებდნენ, რომელიც რწმენას არყევს. რწმენა – დიდებული საქმეა! ხედავთ, პეტრე მოციქულიც რწმენით მიდიოდა ტალღებზე [8], მაგრამ როგორც კი ლოგიკა ჩაერია საქმეში, ჩაძირვა დაიწყო. გიყვებოდით თუ არა მამა ხარლამპის შესახებ [9], რომელიც მცირე ხნის წინ ცხოვრობდა კუტლუმუშის მონასტერში? იგი ძალიან უბრალო, შრომისმოყვარე და სულიერი ბერი იყო. როცა მოხუცდა, მძიმე გრიპმა საწოლს მიაჯაჭვა. ექიმმა მონასტრის საძმოს ურჩია, მას არ მოშორებოდნენ, ვინაიდან დიდხანს ვეღარ იცოცხლებდა. მამა ხარლამპიმ ეს ტიხრის მიღმა გაიგონა და უპასუხა: „რას მიედ-მოედები? მე ხომ ვიდრე აღდგომა არ დადგება და არ ვიტყვი: – „ქრისტე აღსდგა“, არ მოვკვდები“. და მართლაც, თითქმის ორი თვე გავიდა, დადგა აღდგომა, მან თქვა: „ქრისტე აღსდგა“, ეზიარა და მშვიდობით მიაბარა სული უფალს. ეს უბრალო, კეთილზნეობრივი ბერი ღვთის ნამდვილი შვილი გახდა და უფალთან ერთად დაადგინა საკუთარი სიკვდილის დღე!
– წმიდაო მამაო, როგორ ძლიერდება რწმენა?
– რწმენა ლოცვით ძლიერდება. ადამიანს, რომელმაც ბავშვობიდანვე არ შეიქმნა რწმენა საკუთარ თავში, მაგრამ მისდამი განწყობილია, შეუძლია, შეიქმნას იგი ლოცვით, თუ შესთხოვს ქრისტეს რწმენა გაუმრავლოს. შევთხოვოთ ქრისტეს შეგვმატოს რწმენა და გაგვიმრავლოს. რა სთხოვეს მოციქულებმა ქრისტეს? „შეგვძინე რწმენა“. თუკი შენ ამბობ „შემმატე“, ეს ნიშნავს, რომ შენ საკუთარ თავს ღმერთს მიანდობ. თუკი ადამიანი ღმერთს თავს არ მიანდობს, მაშ რას შეჰმატებს ის ამ ადამიანს? ჩვენ ღმერთს ვთხოვთ, შეგვმატოს რწმენა არა იმისათვის, რომ სასწაულები ვქმნათ, არამედ იმიტომ, რომ მეტად შევიყვაროთ იგი.
ღვთისადმი რწმენის გამრავლებას ყველაფერი ხელს უწყობს: ყვავილებიც, კალიებიც, ვარსკვლავებიც და ელვაც. ჩვენ ვხედავთ ყველაფერ ამას, მაგრამ სარგებლობა არავისთვის მოაქვს, ვინაიდან ვღებულობთ „ტელეგრამებს“ – ფიქრებს, რომელსაც მტერი გვიგზავნის. მაგალითად, მარილი რომ არ ყოფილიყო, ზღვა დაშრებოდა, თუმცა თუ ადამიანი რწმენის გარეშე ზღვის წყალს ლაბორატორიულ ანალიზს გაუკეთებს, ამით ვერნაირ სარგებელს ვერ ჰპოვებს, ვინაიდან მან მარილისგან არ განწმიდა თავისი გული. და თუკი ადამიანი კეთილზნეობრივად იშრომებს, კეთილი განზრახვით, ყველაზე დიდ შეუსაბამობებს იგი სხვა თვალით დაინახავს, საღვთო განათლების შემწეობით და უფალს ადიდებს.
– წმიდაო მამაო, თქვენ გვეუბნებოდით, რომ ყველაფერს მაღლა უნდა ავყავდეთ, უფალთან. ამას როგორ მივაღწევთ?
– ამას მიაღწევთ, თუკი ყველაფრისგან სასარგებლოს გამოწურვათ, რაც კი ცხოვრების გზაზე შეგხვდებათ, იცით, რა სულიერ სარგებელსა და სულიერ გამოცდილებას იძენს ადამიანი, როცა ყველაფრისგან სულიერ აზრს ამოკრებს? მაგალითად, როცა ცემენტზე მუშაობ, შეგიძლია, იპოვო ღმერთი, როცა აგურს შეეხები, შეგიძლია, უფალს შეეხო. შენ იღებ ერთს, მეორეს, მესამეს და ღმერთამდე აღწევ. დაე, შეეხეთ ღმერთს ყველაფერში! თუ ადამიანი არ მუშაობს ამ სახით, თუ იგი ყველაფერში ღმერთს არ ხედავს, მაშ ეკლესიაშიც რომ მივიყვანოთ, მისგან შორს დარჩება. აიძულე იგი კლიროსზე იგალობოს! იგი მაინც შორს დარჩება ღმერთისგან. წააკითხე სულიერი წიგნი, იგი მისგან ისევ შორს იქნება. რა სულიერი საქმეც არ უნდა დაავალო, ვერაფერი აიყვანს ღმერთამდე.
ყოველი ადამიანი ყველაფრისგან, რასაც უნდა ხედავდეს, რასაც უნდა აკეთებდეს – კერავდეს თუ ქარგავდეს, – სულიერ სარგებელს უნდა კრებდეს. ყვავილები დაინახე? უფალი დაინახე! ღორები დაინახე? ჩემო ძმაო, შენ ხომ ისევ ღმერთი დაგინახავს! შენ იკითხავ: – „რას ნიშნავს, რომ შემიძლია, ღმერთი დავინახო ღორის მეშვეობით?“ დიახ, ღორის მეშვეობით, – შეხედე, როგორი შექმნა იგი ღმერთმა! მისცა დინგი – მიწის სათხრელად, რათა მისი საშუალებით იპოვოს მცენარეთა ბოლქვები. მას ისეთი ცხვირი აქვს, რომ მისთვის არაფერს წარმოადგენს რკინის, მინის ნატეხები, ეკლები და სხვ. არა მხოლოდ მაშინ უნდა ვთქვათ: „რაოდენ ბრძნულად შექმნა ეს უფალმა“! – როცა ლამაზ და კეთილსურნელოვან ყვავილს დავინახავთ, არამედ ღორის დანახვისასაც უნდა ვხედავდეთ ღმერთს! უკეთესია, იმას დავუფიქრდეთ, რომ ღმერთს შეეძლო, ღორად გავეჩინე და ადამიანად შემქმნა! ეს უცნაურად გეჩვენებათ? რა, განა ღმერთს არ შეეძლო, ღორებად შევექმენით? მონადირეები გარეულ ტახებს დაჭრიან ხოლმე და ხშირად ვეღარ პოულობენ დაჭრილებს. შემდეგ მოდიან გარეული ცხოველები და საწყალ ტახს ცოცხლად ჭამენ. როცა ვერაფრით შველის თავს, ტახი იტანჯება, მიუხედავად იმისა, რომ თავისი შემოქმედი არაფრით გაუნაწყენებია. მაშინ, როცა ადამიანმა გული დაუწყლულა, და აგრძელებს თვისი შემოქმედის მოწყლავს და ხშირად უმადურად იქცევა. ამიტომაც ვამბობ, რომ თქვენ მართებული სულიერი საქმეები უნდა გქონდეთ. რაოდენ კარგად მოაწყო ყველაფერი ღმერთმა! შეხედეთ ცხოველებს: რა ძალას აძლევს მათ! ექიმები ამბობენ, რომ იმისათვის, რომ ძლიერი კუნთები გქონდეთ, ხორცი უნდა ჭამოთ. აბა, შეხედე ხარებს: საცოდავები ბალახს ჭამენ, მაგრამ რა ძლიერი კუნთები აქვთ! განა ამაში ღმერთს ვერ ხედავ? ღმერთი მათ ძალას მხოლოდ ბალახის მეშვეობით აძლევს. რამდენად მეტს აძლევს იგი ადამიანს! გესმით ეს თქვენ?
თუ ადამიანი ამგვარად იმუშავებს საკუთარ თავზე, იგი იმ მდგომარეობამდე მიაღწევს, რომ სარგებელს ღებულობს არა მხოლოდ წმიდანებისგან, არამედ – ცოდვილებისგანაც კი. წმიდანი განგვამტკიცებს რწმენაში თავისი წმიდა მაგალითით. ცოდვილი კი გვაკავებს, აგვლაგმავს და გვამუხრჭებს თავისი დაცემის მაგალითით და ჩვენ ცოდვას თავიდან ვიცილებთ, მაგრამ არა იმ მიზნით, რომ სხვების თვალში არ დავეცეთ, არამედ იმისათვის, რომ ღმერთი არ გავანაწყენოთ.
– წმიდაო მამაო, რას ნიშნავს ტარიგის ბეჭედი?
– ტარიგი ვინ არის?
– ქრისტე.
– მაშ, რა ბეჭედი აქვს ქრისტეს? ნათლობისას მღვდელმსახური ქრისტიანს შუბლზე ჯვრის სახით აცხებს მირონს და ამბობს: – „ბეჭედი მონიჭებულ არს სულისაგან წმიდისა“. შემდეგ, ყოველ ჯერზე, როცა ქრისტიანი პირჯვარს გადაიწერს, თაყვანს სცემს უფლის ვნებებს და მოუხმობს ჯვრის ძალას, რომელიც არის ჩვენი ქრისტეს ჯვარზე სიკვდილის ძალა. – „ჯვარო ქრიტესო, გვაცხოვნე ჩვენ ძალითა შენითა“. – ამ სიტყვებით მოვუწოდებთ უფლის მიერ ჯვარზე შეწირული მსხვერპლის ძალას, ამიტომ ჯვარს უდიდესი ძალა აქვს. მაგალთად, დაიწყო ჭექა-ქუხილი, მეხი კრთება და შეიძლება, სამრეკლოზე დიდ რკინის ჯვარსაც მეხი დაეცეს. თუმცა, თუკი ქრისტიანს, რომელიც ამ ჯვრის ქვეშ დგას და აქვს აი, ასეთ პატარა ჯვარი და ამბობს „ქრისტეს ჯვარო, მიხსენ მე – ძალითა შენითა“! მეხი ვერ შეეხება. პირველ შემთხვევაში მოქმედებს ბუნებრივი კანონები: მეხი ეცემა ჯვარს და მიწასთან ასწორებს. მეორე შემთხვეაში კი აი, ასეთი პაწაწინა ჯვარი იცავს მორწმუნე ადამიანს, რომელიც ჯვრის ძალას საშველად უხმობს.
– წმიდაო მამაო, რატომაა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ რაიმეს რწმენით ვითხოვ, ღმერთი არ მაძლევს?
– შენ გწამს და ითხოვ, მაგრამ თუკი შენში არ არის სიმდაბლე ან ამპარტავნებისაკენ ხარ მიდრეკილი, ღმერთი არ მოგცემს იმას, რასაც ითხოვ. შეიძლება, ადამიანს ჰქონდეს რწმენა არა მხოლოდ „მდოგვის მარცვლის ოდენა“, არამედ კოლოგრამი მდოგვის ხელა, მაგრამ თუ არა აქვს რწმენის შესაბამისი სიმდაბლე, ღმერთი არ იმოქმედებს, ვინაიდან ეს ადამიანს არ წაადგება. თუ არის ამპარტავნება, რწმენა არ მოქმედებს.
თუკი ადამიანი ცხოვრების გზაზე რწმენით მიდის, დაუეჭვებლად ითხოვს ღვთისაგან შემწეობას, მასში ნელ-ნელა აღესრულება სასწაულებრივი მოვლენები: თავიდან მცირე, შემდეგ უფრო დიდი, და იგი უფრო მორწმუნე ხდება. როდესაც საკუთარ თავზე განიცდის საღვთო საიდუმლოებებს, ადამიანი ღვთისმეტყველი ხდება, ვინაიდან იგი გონებით კი არ ეხება, არამედ – სინამდვილეში განიცდის ყოველივეს. მისი რწმენა განუწყვეტლივ მრავლდება, რამდენადაც მოძრაობს სხვა სივრცეში – საღვთო მოვლენების სფეროში. თუმცაღა იმისათვის, რომ გამოცდილებით განვიცადოთ ღვთის საიდუმლოებები, საჭიროა, განვიძარცვოთ ძველი კაცი და გარკვეულად დავუბრუნდეთ ცოდვით დაცემამდელ მდგომარობას. უნდა გქონდეს უბოროტობა და უბრალოება – იმისათვის, რომ შენი რწმენა იყოს ურყევი. უსიტყვოდ უნდა გწამდეს, რომ ისეთი არაფერია, რის გაკეთებაც უფალს არ ძალუძს. და იცი, როგორ დაიტანჯები, როცა გაიგონებ, რომ ვინმეს არა სწამს, ან აეჭვებს ისეთი რამე, რასაც ღვთის შემწეობასთან აქვს კავშირი?
– წმიდაო მამაო, თუ ადამიანს სწამს, შეუძლია თუ არა, ლოცვით შეცვალოს მოვლენების მსვლელობა?
– თუ დიდი რწმენა გვექნება, მრავალი რამის შეცვლა შეგვეძლება. და რომც ავაშენოთ სახლი მთის მდინარის კალაპოტის შუაგულში და მის თავზე მძლავრი დინება მივუშვათ, ეს დინებაც კი შეიცვლის მიმართულებას, თუ ადამიანს დიდი რწმენა ექნება და მხურვალედ შესთხოვს უფალს. თუმცაღა მას ისეთი რწმენა უნდა ჰქონდეს, რომ როცა რაიმე სასწაულის შესახებ შეიტყობს, მაგალითად, რომ ზღვა დაშრა, მას ტრაქტორებით ხნავენ, თევზები კი სატვირთო მანქანებით გადააქვთ, დაიჯერებს. ხოლო იმის სანახავად, თუ როგორ ხდება ეს, ის არც კი წავა. ას მეტრზეც რომ ცხოვრობდეს ზღვიდან და სახლიდან არ ჩანდეს, თუ რა ხდება; არ წავა იმის შესამოწმებლად, მართალია თუ არა ეს, ვინაიდან იგი არ ეჭვობს. მან იცის, რომ ღვთისათვის ყველაფერი შესაძლებელია, რომ საღვთო ძალა არაფრით არის შეზღუდული, და ამიტომაც ამის გარდა მას არაფერი აინტერესებს. აი, ასეთი რწმენა აქვს მას. მხოლოდ ჭეშმარიტად მორწმუნე ადამიანი ცხოვრობს ჭეშმარიტად და არის ჭეშმარიტად ღვთის ადამიანი.
– წმიდაო მამაო, თავს უსაფრთხოდ არ ვგრძნობ, ვღელავ.
– თავი მოიზღუდე ღმერთში, ჩემო შვილიკო. თუ შენ მხოლოდ საავტომობილო უსაფრთხოების ღვედები გაგიგია? ღვთის უსაფრთხოების შესახებ არაფერი გსმენია? ჯვარი გადაისახე და ვიდრე რამეს გააკეთებდე, თქვი: – „ქრისტე ჩემო, დედოფალო ჩემო, ყოვლადწმიდაო ღვთისმშობელო, შემეწიეთ მე“. განა არსებობს იმაზე მეტი უსაფრთხოება, ვიდრე – ღვთისადმი მინდობაა? თუ ღმერთს თავს მივანდობთ, ადამიანი განუწვეტლივ შეივსებს მისგან „სუპერის“ მარკის ბენზინს და მისი სულიერი მანქანა არასდროს გაჩერდება: მიქრის და მიქრის. იყავი, რამდენადაც შესაძლებელია, ყურადღებიანი, ილოცე, თავი მიანდე უფალს და ნებისმიერ რთულ ვითარებაში იგი დაგეხმარება. განგაშისა და ღელვისაგან რომ გათვისუფლდე, გაიმარტივე შენი ცხოვრება ღვთისადმი უსიტყვო მინდობით.
– წმიდაო მამაო, მე ყოველთვის შიშითა და ყოყმანით ვიწყებ იმის კეთებას, რასაც მეუბნებიან და შიშისგან შეიძლება, ისე ვერ გავაკეთო, როგორც საჭიროა.
– პირჯვარი გადაიწერე, ჩემო კეთილო შვილო. და აკეთე ის, რასაც გეუბნებიან. თუკი იტყვი: – „ლოცვითა წმიდათა მამათა ჩვენთათა“... – ნუთუ ამდენი წმიდანიდან ერთიც არ დაგეხმარება? უფლის ნდობა არასდროს დაკარგო. თავს ადამიანური ლოგიკით ნუ შეიზღუდავ: ასე თავადაც იტანჯები და საღვთო შემწეობასაც ხელს უშლი. თუკი შენი კეთილგონიერი ადამიანური ქმედების შემდეგ ყველაფერს, რასაც იქმ, და საკუთარ თავსაც უფალს მიანდობ, ეს მეტად დაგეხმარება არა მხოლოდ შენ, არამედ – სხვესაც. ღვთისადმი მინდობა – დიდებული საქმეა. ერთხელ ოთხი ექიმი ქალი სისხლს მიღებდა. მოვიდა პირველი – დამტანჯა, მაგრამ ვენა ვერ იპოვა. მეორე მოვიდა – იგივე. მოდის მესამე – ამ სფეროში დიდი სპეციალისტი – უშედეგოდ. ამ დროს გვერდით მეოთხე მიდიოდა: დაინახა, რომ მაწამებდნენ, გადაწყვიტა, მასაც ეცადა. თავიდან პირჯვარი გადაისახა და მაშინვე იპოვა ვენა, იმიტომ რომ შემწეობა ღმერთს სთხოვა. დანარჩენები კი მხოლოდ საკუთარ თავს იყვნენ მინდობილნი.
დიდებული საქმეა – საკუთარი თავის უფლისათვის მინდობა. ადამიანები ისახავენ მიზანს და ცდილობენ მის მიღწევას, ყურს არ უგდებენ იმას, თუ რა არის ნება ღვთისა და არ მიისწრაფიან თავისი ქმედება ღვთის ნებას შეუთანხმონ. ღმერთს უნდა მივანდოთ საქმის მსვლელობის წარართვა, თავად კი კეთილზნეობით აღვასრულოთ ჩვენი მოვალეობა. ადამიანი დაიტანჯება, თუკი არ მიენდობა ღმერთს იმ ზომამდე, რომ სრულებით მისცეს თავი მის ხელთ. ჩვეულებრივ, ადამიანები თავიდან ადამიანური ნუგეშისკენ მიისწრაფიან, ღმერთთან კი მხოლოდ მაშინ მიირბენენ, როცა ადამიანებთან იმედგაცრუებას ჰპოვებენ. თუკი ჩვენ არ გვსურს, ვიტანჯოთ, საღვთო ნუგეში გამოვითხოვოთ, ვინაიდან სწორედ ისაა ერთადერთი ჭეშმარიტი ნუგეში. ღვთის რწმენა საკმარისი არაა [11], აუცილებელია მისდამი მინდობა. ღვთისადმი ნდობა მის შემწეობას იზიდავს. ქრისტიანს სწამს და თავს ღმერთს მიანდობს სიკვდილამდე. და მაშინ აშკარად ხდეავს ღვთის ხელს, რომელიც მას იხსნის.
პავლე მოციქული ამბობს, რომ რწმენა – ეს არის რწმენა უხილავისა, და არა – მხოლოდ ხილულისა! [12]. როდესაც ჩვენს მომავალს უფალს მივანდობთ, მას ვავალდებულებთ, დაგვეხმაროს. ღვთისადმი უპირობო მინდობის დედად რწმენა გვეველინება. თუკი ასეთი რწმენა ექნება და საიდუმლოდ ილოცებს, ადამიანი მოისთვლის იმედის ნაყოფს. ღვთისადმი ნდობა – ესაა განუწყვეტელი ლოცვა, და საჭირო ჟამს მას საღვთო შედეგებამდე მივყავართ. და მაშინ ბუნებრივია, რომ ადამიანი ცხოვრობს ანგელოზებრივი ცხოვრებით და დიდებისმეტყველებად იღვრება: „წმიდაო, წმიდაო, წმიდაო უფალო, საბაოთ“. იმიტომ, რომ თუ ღვთისადმი ნდობა აქვს, ადამიანს შეუძლია, თავისი ცხოვრება სამოთხისეული გახადოს. იგი ადიდებს უფალს ყველაფრისათვის, როგორც კეთილ მამას და მის ხელმძღვანელობას ღებულობს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ადამიანი თავის ცხოვრებას ჯოჯოხეთურ სატანჯველად აქცევს. დიდებული საქმეა – ჯერ კიდევ ამ ცხოვრებაში ნაწილობრივ გრძნობდე სამოთხისეულ სიხარულს.
– წმიდაო მამაო, ფიზიკურ ან სულიერ ჯანმრთელობასთან მიმართებაში რა დონემდე უნდა მივენდოთ უფალს?
– თავიდან უნდა მივენდოთ უფალს, უფლის შემდეგ კი – იმ ადამიანს, ვისაც ჩვენი დახმარება შეუძლია.
– წმიდაო მამაო, რა კავშირია რწმენასა და სიყვარულს შორის?
– თავიდან არის რწმენა და შემდეგ მოდის სიყვარული. იმისათვის, რომ გიყვარდეს, უნდა გწამდეს. ადამიანს არ შეუძლია, შეიყვაროს ის, რისიც არა სწამს. ამიტომაც იმისათვის, რომ შევიყვაროთ უფალი, უნდა ვიწამოთ იგი. არსებული რწმენის შესაბამისად იქნება იმედი, სიყვარული და მსხვერპლი უფლისა და მოყვასისათვის. ღვთისადმი მხურვალე რწმენა მხურვალე სიყვარულს შობს უფლისა და მისი ხატის – ჩვენი თანამოძმე – ადამიანისადმი. საბრალო პირუტყვებიც კი აღივსებიან ჩვენი სიყვარულის სიუხვით, სიყვარულისა, რომელიც არ ეტევა გულში და ნაპირებიდან იღვრება. თუ მეტად ვიწამებთ, მეტადაც გვეყვარება. თუ ჩვენი რწმენა ნელ-თბილია, ნელ-თბილი იქნება ჩვენი სიყვარულიც. და თუ ჩვენი რწმენა მხურვალეა, სიყვარულიც მხურვალე გვექნება.
ჩვენს რწმენაში უნდა იყოს ღვთისმოსაობა. ღვთისმოსაური ღვაწლი აქედან იწყება. რაც მეტად ღვთისმოსაურად მოღვაწეობს ადამიანი, მით უფრო უმრავლდება რწმენა და სიყვარული. ღვთისმოსაურ ღვაწლში ადამიანს მეტად ეხმარება ღვთის კეთილი საქმეებზე ფიქრი. თუ ღმერთი სწამს, ადამიანი არ ფიქრობს იმაზე, არსებობს სამოთხე, თუ – არა. ის იმიტომ მოღვაწეობს, რომ სწამს ღმერთი და უყვარს იგი. ღვთისმოსობის გარეშე ადამიანი იწყებს ფიქრს: „რატომ უნდა ვიმოღვაწეო? ისიც საკითხავია, არსებობს სამოთხე, იქნება საშინელი სამსჯავრო თუ არა?“ თუ ადამიანი უმადურია, მაშ, რაც არ უნდა გაუკეთო, მაინც უმადური დარჩება. ღვთისმოსავი ადამიანი ღმერთს განსაცდელშიც ადიდებს და ნელნელა იქამდე მიდის, რომ მუდამ მადლობს ღმერთს, ისე რომ მის სულში საღვთო ცვლილება ხდება და განუწყვეტლივ ხარობს და მხიარულობს. ზოგიერთს კი შეიძლება, განსაცდელიც კი არ შეხვდეს – მხოლოდ ღვთის წყალობას ღებულობდეს, ის კი მაინც არასდროს იყოს კმაყოფილი.
ღვთისადმი სიყვარულის შემდეგ მოდის მსხვერპლი. ხოლო როცა უანგარო მსხვერპლია, მაშინ ადამიანში იწყება საღვთო მოვლენები, სასწაულები. თავგანწირვა სხვა არაფრისთვის შეიძლება, გარდა – უფლისა, რომელმაც სამყარო შექმნა და ჩვენ ესოდენ მრავალი წყალობა მოგვანიჭა. აი, კერპთაყვანისმცემლები: ისინი აღმერთებდნენ ბუნებას, ეთაყვანებოდნენ მზეს, მდინარეებს და იქამდეც კი მიდიოდნენ, რომ თავიანთი რწმენისათვის თავსაც სწირავდნენ. და თუ ისინი თავს ქმნილებას სწირავდნენ, რაოდენ მეტად უნდა გავწიროთ თავი შემოქმედისათვის!
ადამიანებს არ სწამთ, ამიტომაც თავს არ სწირავენ. ნებისმიერი გულრგილობა აქედან იწყება. ერთი მკრეხელობს, მეორეს სანახევროდ სწამს და იტანჯება. იმისათვის, რომ ჭეშმარიტად გვიხაროდეს, უნდა გვწამდეს და გვიყვარდეს.
თუ ადამიანს სურს, იცხოვროს ისე, რომ არ იტანჯოს, უნდა იწამოს ის, რაც თქვა ქრისტემ: „თვინიერ ჩემსა არარაი ძალ-გიც ყოფად არცა ერთი“. ანუ, ამ სიტყვების კარგი გაგებით, საკუთარი თავისადმი სასოება განვიშოროთ და ღვთის ძალა ვიწამოთ. საკუთარი თავის მიმართ უიმედობით, ადამიანი პოულობს უფალს. „დავსდევ სასო წინაშე შენსა“. ყველაზე სულიერ ადამიანებსაც კი არ შეუძლიათ, დარწმუნებულნი იყვნენ საკუთარ ცხონებაში, ვინაიდან ისინი არასდროს გამოდიან ღვთისადმი მინდობის საზღვრებიდან. ისინი იმედს ღმერთზე ამყარებენ და მხოლოდ საკუთარი „მესაკენ“ არ მიმართავენ იმედს, იმიტომ რომ „,მას“ ადამიანისათვის ყველა სულიერი უბედურება მოაქვს.
საკუთარ თავისადმი რწმენა – ეს ჩვენი უდიდესი და უბოროტესი მტერია, იმიტომ, რომ როცა ამას არ ველით, იგი სწორედ მაშინ დაუნდობლად ნაფლეთებად აქცევს იმას, რასაც ვაშენებდით და უბედურებს ღია ცის ქვეშ გვტოვებს. თუ თვითდაჯერებულობა ექნება, ადამიანი იკვრება, არაფრის გაკეთება არ შეუძლია და მარტო იბრძვის. ამის შემდეგ ბუნებრივია, რომ იგი მარცხდება მტრის მიერ ან წარუმატებლობას განიცდის და თავის „მეს“ შემუსრავს. ხშირად სახიერი უფალი ძალიან ბრძნულად გვაჩვენებს თავის საღვთო ზემოქმედებას და იმ წარუმატებლობასაც, რომელიც საკუთარ თავში დარწმუნებულობის გამო განვიცადეთ. თუ ყოველ მოვლენას, რაც კი ცხოვრებაში გვხვდება, დავაკვირდებით და გამოვცდით, შევიძენთ გამოცდილებას, უფრო გულისხმიერნი ვხდებით და ამგვარად წარვემატებით კიდეც.
ქრისტე თავიდან ეძებდა რწმენას ღვთის ძალისადმი და მხოლოდ ამის შემდეგ აღასრულებდა სასწაულს. „თუ გწამს ღვთის ძალა, – ამბობდა იგი, – განიკურნები“ [16] და არა ისე, როგორც დღეს შეცდომით ამტკიცებენ ზოგიერთები: „ადამიანს აქვს ძალა, და თუ მას ირწმუნებს, მას ყველაფრის გაკეთება შეუძლია. განა სახარებაშიც იგივე არ წერია: – „იწამე“! ამგვარად, ჩვენი სიტყვები სახარებას შეესაბამება“.
დიახ, ქრისტე ეკითხებოდა: – „გწამს?“ მაგრამ ამ დროს მხედველობაში სხვა რამ ჰქონდა: – „გწამს ღმერთი? გწამს, რომ ღმერთს ამის ქმნა ძალუძს?“ მას სურდა, რომ ადამიანს დაედასტურებინა ის, რომ სწამდა ღმერთი, და მხოლოდ მაშინ ეხმარებოდა მას უფალი. სახარებაში არსად წერია, რომ უნდა იწამო საკუთარი ეგოიზმი. იგი მოგვიწოდებს, გვწამდეს ღმერთი, გვჯეროდეს ის, რომ ღმერთს შეუძლია, დაგვეხმაროს, შეუძლია ჩვენი განკურნება. მა გრამ ეს ადამიანები ამახინჯებენ სახარებისეული სიტყვების აზრს და ამბობენ: „ადამიანს აქვს ძალა და მან საკუთარი თავის უნდა იწამოს“. მაგრამ თუკი ვინმეს სწამს საკუთარი თავის, მაშინ ამაში ან ეგოიზმია, ან ეშმაკეულობა.
– ეს ადამიანები, წმიდაო მამაო, თუ სასწაული ხდება, ამბობენ, რომ ადამიანს სწამდა, რომ ის მოხდებოდა, და ამიტომაც მოხდა კიდეც.
– საკითხის ასე ეგოისტურად ჩამოყალიბებაში ეშმაკის ქმედება იფარება. ისინი ერთმანეთში ურევენ ქრისტეს ნათქვამს „გწამს?“ და თავის საკუთარ – „მწამს“. აქედან იწყება მთელი ეს ეშმაკეულობა, რაც სამყაროში ხდება. შემდეგ კი გეუბნებიან: – „პატივი არ უნდა სცე არც დიდს არც მცირეს, რათა გახდე პიროვნება“. სწორედ ამიტომ გესმის ასეთი მოწოდებები: – „დათრგუნე, შემუსრე ისინი, რათა თავად მიაღწიო მიზანს“. სხვების პატივისცემა უკვე დრომოჭმულად ითვლება და ეშმაკი ზეიმობს. მაშინ როცა, თუკი თუნდაც ბავშვი გაბედავს და ურცხვად დაელაპარაკება მშობლებს ან უფროსებს, მას ტოვებს ღვთის მადლი და იგი ეშმაკისეულ ზემოქმედებას ღებულობს! რა უნდა ითქვას, როცა ადამიანი უტიფრობას თავის ტიპიკონად აქცევს!
– წმიდაო მამაო, თუკი, რომელიმე ადამიანს, რომელიც ამტკიცებს, რომ სწამს ღმერთი, არ სწამს ის, რომ ღმერთი ჩვენ გვიცავს?!
– მაშინ იგი ღმერთად საკუთარ თავს აქცევს. როგორ სწამს ღმერთი?
– ყოველ დილას პირჯვარს იწერს და ა.შ.
– იგი ამბობს ასე: – „მე მწამს ღმერთი, მაგრამ ღმერთმა მოგვცა გონება იმისათვის, რომ რაც გვინდა, იმის გაკეთება შევძლოთ“. ან ასე: – „მე ღმერთი ვარ. განა წმიდა წერილში ნათქვამი არაა: „ღმერთნი სამე ხართ და შვილნი მაღლისანი“, მაგრამ იმისათვის, რომ ღმერთი იყო მადლით, უნდა გქონდეს ღვთის მადლი, ამაზე კი ასეთი კაცი არ ფიქრობს. იგი თავისი ჭკუით თავს განიღმრთობს. ერთია, გქონდეს ღვთის მადლი და განიღმრთო მადლიესმიერ, ხოლო თუ თავს გაიღმერთებ, ეს სულ სხვა რამეა. ეს დიდი ცდომილებაა: ადამიანი ღმერთად ხდის თავს, ბოლოს და ბოლოს კი იქამდე მიდის, რომ უღმერთოდ გადაიქცევა.
– წმიდაო მამაო, როგორ ხდება, რომ მორწმუნე ადამიანები უღმერთობამდე მიდიან?
– შესაძლოა ორი ვარიანტი. პირველ შემთხვევაში ადამიანს შეეძლო, მეტად მორწმუნე ყოფილიყო, საღვთო ძალა მრავალჯერ მოქმედებდა მის ცხოვრებაში და იგი უამრავ აშკარა, სასწაულებრივ მოვლენას განიცდიდა, მაგრამ შემდეგ იქამდე მივიდა, რომ სარწმუნოებრივმა სიბნელემ მოიცვა. ასეთი რამ ხდება მაშინ, თუკი, მაგალითად, ადამიანი განუსჯელად გადავარდება ეგოისტურ მოსაგრეობაში, ანუ, სულიერ ცხოვრებას მშრალად უყურებს და ამბობს: – „როგორ მოსაგრეობდა ესა თუ ის წმიდანი?! მეც ასევე ვიქნები“. და იგი იწყებს თავის უგუნურ ღვაწლს. მაგრამ ნელ-ნელა, ისე, რომ თავადაც ვერა გრძნობს, მასში ჩამოყალიბებას იწყებს ცრუ შეგრძნება იმისა, რომ თუკი მან ჯერ არ მიაღწია ამა თუ იმ წმიდანის დონეს, ყოველ შემთხვევაში, სადღაც ახლოს მაინც უნდა იყოს. და იგი აგრძელებს გულმოდგინედ მოღვაწეობას. მაგრამ თუ ამ ფიქრებამდე ღვთის მადლი მაინც ეხმარებოდა მას, ამჯერად უკვე მის დატოვებას იწყებს. ვინაიდან რა აქვს საერთო ღვთის მადლს ამპარტავნებასთან?! ამიტომ ადამიანს უკვე აღარ შეუძლია ისე მოღვაწეობა, როგორც უწინ და თავს ძალას ატანს. თუმცაღა ეს ძალდატანება მასში შფოთს იწვეს. მოდის ამპარტანების ბურანიც, რომელსაც იგი გონების დაბინდვამდე მიჰყავს. და მიუხედავად იმისა, რომ მან ამდენი რამ გააკეთა, მიუხედავად საღვთო მადლის მოქმედებისა და სასწაულებრივი მოვლენებისა, მასში ნელ-ნელა ჩნდება ურწმუნოების აზრები და იგი ღვთის არსებობაში ეჭვდება.
მეორე შემთხვევა: როცა რომელიმე გაუნათლებელი პიროვნება დოგმატიკის შესწავლას გადაწყვეტს. ეჰ, ის ხომ გონზე არაა! იმას კი არ ვამბობ, რომ ადამიანი მოკლედ არ გაეცნოს რომელიმე დოგმატს. მაგრამ თვით განათლებულ ადამიანსაც რომ სურდეს, დოგმატიკის სფეროდან რაიმე შეისწავლოს ამპარტავნებით, ღვთის მადლი მასაც მიატოვებს ამ ამპარტავენების გამო და დაეჭვდება. რა თქმა უნდა, ამას იმათ შესახებ არ ვამბობ, ვინც ღვთისმოსავნი არიან. ადამიანი თუნდაც გაუნათლებელი იყოს, თუ იგი მცირეოდენ მისთვის მისაწვდომ განსჯის უნარს ფლობს და რომელიმე დოგმატს გაეცნობა, შეძლებს, ჩაწვდეს მას. მაგრამ თუ დოგმატიკის სფეროში იხედება ისეთი ადამიანი, რომელსაც არ სწამს სულიერი ცხოვრება, იმ მცირე რწმენასაც კარგავს, რომელიც მანამდე ჰქონდა.
– წმიდაო მამაო, ურწმუნოება მეტისმეტად გავრცელდა ჩვენს ეპოქაში.
– დიახ, მაგრამ ხშირად ჩანს, რომ მათშიც კი, ვინც ამბობენ, რომ არ სწამთ ღმერთი, არსებობს დაფარული მცირე რწმენა. ერთხელ ერთმა ჭაბუკმა მითხრა: – „მე არ მწამს, ღმერთის არსებობა“. – „მომიახლოვდი ერთი, – ვუთხარი მას პასუხად, – გესმის, როგორ გალობს ბულბული? ვისგან მიიღო მან ეს ნიჭი?“ უბედურ ჭაბუკს მაშინვე გული მოულბა, ურწმუნოების სისასტიკე მაშინვე გაქრა და სახე შეეცვალა. მეორედ ჩემთნ სენაკში მოვიდა ორი სტუმარი. დაახლოებით ორმოცდახუთი წლისანი იყვნენ და მეტისმეტად ერულ ცხოვრებას ეწეოდნენ. როგორც ჩვენ, ბერები ვამბობთ ხოლმე, რომ – „რადგან ეს ცხოვრება ამაოა, ჩვენ უარს ვამბობთ ყველაფრზე“, ასევე ამ ორმა, ჯერ კიდევ ახალგაზრდებმა, სრულიად საპირისპირო გადაწყვეტეს: – „სხვა ცხოვრება არ არსებობს“. ამიტომაც მიატოვეს სწავლა და ამსოფლიურ, ამაო ცხოვრებაში გადაცვივდნენ. იქამდე მივიდნენ, რომ სულიერადაც და ფიზიკურადაც ნამსხვრევებად იქცნენ. ერთი მათგანის მამა მწუხარებისაგან გარდაიცვალა. მეორემ დედის ქონება ქარს გაატანა და ქალს გული დაუავადდა. მას შემდეგ, რაც ვისაუბრეთ, საგნებს სხვაგვარად შეხედეს და გულშემუსრვილებამდე მივიდნენ: – „ჩვენ სრულიად უმაქნისები ვართ“. ერთ მათგანს დედისთვის ხატი მივეცი. მეორისთვისაც მსურდა მიმეცა, მაგრამ არ იღებდა. – „შენს მიერ გახერხილი ერთი ფიცარი მომეცი, – მითხრა მან – მე ღმერთი არ მწამს, მაგრამ მწამს წმიდანები“. მაშინ მას მივუგე: – „ადამიანი სარკე რომ იყოს, ან კონსერვის ქილის სახურავი, მზის სხივები თუ არ დაეცა, ისე ვერ გაბრწყინდება. წმიდანები ღვთის მადლის სხივებისაგან გაბრწყინდნენ, ისევე, როგორც მნათობები აირეკლავენ მზის სხივებს“.
საწყალ ახალგაზრდობას სხვადასხვა თეორიებით ასულელებენ. როდსაც სტუმრებს ვღებულობდი სენაკში, შევამჩნიე, რომ ასე ორმოცდაათიოდე წლის მარქსისტი წყვილი, ვითომც არაფერი, ისე უერთდებოდა ახალგაზრდათა ჯგუფებს და ასულელებდა მათ. მარქსისტებს არ სწამთ, და თუკი გსურს, მათ ღმერთის არსებობა დაუმტკიცო, მაშინ ისინი იწყებენ მის გასამართლებას და კითხვებს დამაყრიან: – „რატომაა ეს ასე, ის კი – ისე?“ წმიდა ესაია წინასწარმეტყველი ამბობს, რომ მათ, ვისაც არ სურს ცხონება, ვერაფერს გააგებინებ“. ერთხელ ვუთხარი მათ: „ხედავთ მნათობებს? ისინი არ არიან მიმაგრებულნი ჭანჭიკებით ზემოდან, ვიღაც იჭერს მათ ზეცის მყარზე. ის, რაც წინასწარმეტყველებმა ქრისტეზე იწინასწარმეტყველეს, აღსრულდა. ჩვენ ამდენი წმიდანი გვყავს, რომლებიც უწინ საშინელი ურწუმუნონი იყვნენ – ჯალათები, კერპთაყვანისმცემლები, მაგრამ შემდეგ იწამეს ქრისტე და თავიანთი რწმენა მოწამეობით დაამოწმეს. ზოგ მათგანს იმ მიზნით, რომ ქრისტეზე არ ესაუბრათ, ენას აჭრიდნენ, მაგრამ მოჭრილი ენით ისინი უკეთ მეტყველებდნენ! ყოველდღიურად ეკლესია ამდენი წმიდანის ხსენებას აღასრულებს! მათი ჩვენთან მყოფობა ჭეშმარიტია და მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ვერ ვხედავთ, ისინი თავად გვხედავენ ჩვენ. მრავალი უდაბნოში მოღვაწე, რომელსაც თვენი არ აქვს და არ იცის, ამა თუ იმ დღეს რომელიც წმიდანის ხსენებას აღასრულებს ეკლესია, ლოცვაში ამბობს: – „დღის წმიდანებო, ილოცეთ ღვთისდამი ჩვენთვის“. წმიდანები ევლინებიან მათ და უცხადებენ თავიანთ სახელებს, თანაც ამ წმიდანების სახელები საკმაოდ რთულია. შემდეგ მოსაგრეები ნახულობენ თვენში და რწმუნდებიან, რომ იმ დღეს მართლაც მათ წინაშე გამოცხადებული წმიდანების ხსენება აღესრულებოდა [19]. ამას რით ახსნით?“ ამის შემდეგ მათ მკითხეს: – „რატომ მიდიან წმიდანები ბერებთან, და არ ეხმარებიან გასაჭირში მყოფ ხალხს?“ – „ბიჭებო, – ვკითხე მათ პასუხად, – თქვენ აქ თვითმფრინავით მოფრინდით?“ – „არა, მანქანით ჩამოვედით“. – „კარგი, თქვენ გზაზე, ვიდრე აქ მოხვიდოდით, რამდენი სამლოცველო ნახეთ?“ [20] ისინი ხომ თავითავად არ ამოიზარდნენ, როგორც – სოკოები წვიმის შემდეგ. წმიდანები დაეხმარნენ ადამიანებს, და მადლიერების ნიშნად მათ ეს სამლოცველოები ააშენეს, სადაც კანდელებს ანთებენ. სულიერი ადამიანები იმდენად მაღლა მიიწევენ, რამდენადაც მატერიალურზე ამბობენ უარს. მატერიალისტებიც ხომ სარგებელს პოულობენ: მაგალითად, ჩამოაყალიბებენ რამდენიმე წრეს, მიიღებენ ამდენ და ამდენ ფულს, თუ მეტს გააკეთებენ, უფრო მეტს მიიღებენ. თქვენ ხომ მხოლოდ პროპაგანდით ხართ დაკავებულნი და ამაზე შეჩერდებით: არანაირ სარფას არსაიდან ელოდებით. „თქვენ ყველაზე საწყლები ხართ, რადგან თუ იმას მიაღწევთ, რაც გსურთ, მთელი თქვენი იდეალი მარქსიზმის მონობაში მდგომარეობს“. ბოლოს მათ მითხრეს: „შენ ძალიან კარგი ადამიანი ხარ, ბრძენი, სამართლიანი...“
ნებისმიერ შემთხვევაში, ადამიანებს სურთ ეს თუ – არა, მოვა დრო, როცა ყველანი ირწმუნებენ, ვინაიდან ჩიხში აღმოჩნდებიან. და მაშინ საქმეში ქრისტე ჩაერევა.
1. იხ. ებრ. 12, 1.
2. ინ. 11, 25.
3. იხ. ზაქ. 11, 1-13.
4. იხ. იერ: 18, 2; 32, 9: მთ. 27, 7-9.
5. იხ. ფსლ. 21, 19.
6. იხ. საქმე. 9, 1-18.
7. ლკ. 17, 5.
8. იხ. მთ. 14, 30.
9. იხ. ბერი პაისი. წმიდა მთის მამები და წმიდა მთის ისტორიები.
10. მთ. 17, 20, ლკ. 17, 6.
11. ამ შემთხვევაში რწმენაში იგლისხმება უბრალოდ ღმერთის არსებობის რწმენა, რომელიც საკმარისი არაა ქრისტეში ცხოვრებისათვის.
12. იხ. ებრ. 11, 1.
13. გამოსვ. 6, 3.
14. ინ. 15. 5.
15. დიდი სერობის ღვთისმშობლის ტროპარი, ხმა 6.
16. იხ. მთ. 9, 29, მკ.9, 23.
17. ფს. 81, 6.
18. შდრ. ის. 6, 9-10.
19. 1979 წლის 3 ივნისს მამა პაისი ლოცულობდა სკვნილზე, და ამბობდა: „დღის წმიდანებო, ევედრენით ღემრთსა ჩვენთვის“. მას არ ახსოვდა, რომელი წმიდანის ხსენება აღესრულებოდა იმ დღეს და სათვალე ვერ იპოვა, რომ თვენში ენახა (ბერი რამდენიმე დღის გადასული იყო პანაგუდას სენაკში და თავისი ნივთები ჯერ კიდევ არ ამოელაგებინა). მაშინ იგი წმიდა მოწამე ლუკილიანემ მოინახულა, რომლის ხსენება სწორედ 3 ივნისს იდღესასწაულება და სამჯერ გაუმეორა მას თავისი ძნელად წარმოსათქმელი სახელი.
20. ბერძენ ღვთისმოსავ ქრისტიანთა შორის გავცელებულია ტრადიცია, რომ გზაზე ააშენონ მცირე სამლოცველოები, ღვთის, ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ან წმიდანთა მიმართ მადლიერების ნიშნად, ან თუნდაც – ახლობლების ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც საავტომობილო კატასტროფაში დაიღუპნენ.