– წმიდაო მამაო, ქრისტეს ნებისმიერი ადამიანის გულში შეუძლია დამკვიდრდეს?
– ქრისტეს შეუძლია დამკვიდრდეს, მაგრამ აი, ადამიანებს კი არ შეუძლიათ მისი მიღება, იმიტომ, რომ გამოსწორებას არ ცდილობენ. ქრისტე რომ შემოვიდეს, ამისათვის საჭიროა, განიწმინდოს ჩვენი გულები. „გული წმიდა დაბადე ჩემთანა ღმერთო...“ [1]
– წმიდაო მამაო, რატომაა, რომ ველური მხეცები არ ერჩიან წმიდანებს?
– როდესაც ადამიანი მშვიდობისმოყვარე ხდება, მხეცებიც მშვიდობისმოყვარენი ხდებიან და კაცს საკუთარ მბრძანებლად სცნობენ. ცოდვით დაცემამდე, სამოთხეში, ველური მხეცები ადამსა და ევას ღვთისმოსაობით ულოკავდნენ ხელებს, ხოლო ცოდვით დაცემის შემდეგ კი თავს ესხმოდნენ მათ. როდესაც ადამიანი ცოდვით დაცემამდელ მდგომარეობას უბრუნდება, მხეცები კვლავ თავის პატრონად აღიარებენ მას. თუმცა დღეს მხეცზე, თვით გველზე უარესი ადამიანები გვხვდებიან. ისინი ანგარების მიზნით იყენებენ უპატრონო ბავშვებს, მათგან ფულს შოულობენ; ხოლო, როდესაც ნახავენ, რომ მათ თავზე შავი ღრუბლები გროვდება, იძახებენ პოლიციას, ყველაფერს მცირეწლოვანებს გადააბრალებენ და ძნელადაღსაზრდელთა სახლებში აბარებენ მათ.
ამიტომაა, რომ 147-ე ფსალმუნს, რომელსაც ღირსი არსენი კაპადოკიელი კითხულობდა ველურ მხეცთა მოსამშვიდებლად, მე იმისათვის ვკითხულობ ხოლმე, რომ ადამიანები დამშვიდნენ და ბოროტება არ მოაწიონ ადამიანებს, და არა – ცხოველებს.
– წმიდაო მამაო, რანაირად უბრუნდება ადამიანი ცოდვითდაცემამდელ მდგომარეობას?
– გული უნდა გაიწმინდოს. სულიერი სისპეტაკე უნდა მოიხვეჭოს, – ანუ, გულწრფელობა, პატიოსნება, უანგარობა, სიმდაბლე, სიკეთე, უბოროტობა, თავგანწირვა. ამგვარად ადამიანი ღმერთთან ნათესაობას მოიპოვებს და მასში საღვთო მადლი დაისადგურებს. თუ ადამიანს ხორციელი სიწმიდე აქვს მაგრამ სულიერ სიწმიდეს არ ფლობს, ღმერთი არ სუფევს მასში. იმიტომ, რომ ამ კაცში მზაკვრობა, ამპარტავნება, ბოროტება და სხვა მსგავსი ვნებები ცხოვრობს. მისი ცხოვრება არის ერთიანი, გადაბმული სიცრუე. თქვენი მოღვაწეობა სწორედ იქიდან უნდა იწყებოდეს, რომ სულიერი სიწმიდის მოხვეჭას ცდილობდეთ.
– წმიდაო მამაო, განა შესაძლებელია, რომ ერთი დარტყმით რომელიმე ცუდი ჩვევა მოვიკვეთოთ?
– პირველ რიგში, ადამიანს უნდა ესმოდეს, რომ ეს ჩვევა მისთვის მავნეა. როდესაც ამას შეიგნებს, ბრძოლა უნდა დაიწყოს იმისათვის, რომ ამ ჩვევისაგან გათავისუფლდეს. იმისათვის,რომ მავნე ჩვევა ერთი დარტყმით მოვიკვეთოთ, დიდი ნებისყოფაა საჭირო. თოკი, რომელიც ჭის ხაროში ხშირი ხახუნისაგან ერთიანად გადახეხილია, აღარც მარჯვნივ სხლტება და აღარც – მარცხნივ. ასევე ნებისმიერი ჩვეულება, რომელიც გამუდმებით გულის კედელს ეხახუნება, მერე გულიდან ძნელად გამოდის. ამიტომ ძალიან დიდი ყურადღებაა საჭირო, რომ ცუდი ჩვევები არ შევიძინოთ, რამდენადაც მათგან გათავისუფლებისათვის მეტისმეტად დიდი სიმდაბლე და ნებისყოფაა საჭირო. როგორც მამა ტიხონი იტყვის: „კეთილი ჩვევა, შვილო, ეს იგივე სათნოებაა, ხოლო, ცუდი ჩვეულება – ვნება“.
მაგრამ, რაც არ უნდა ვთქვათ, იმაში დარწმუნებული ვარ, რომ თუკი ადამიანი მოღვაწეობისას მაინც ბორძიკობს და არ იცვლება, ამის მიზეზი მისი ეგოიზმი, საკუთარი თავის სიყვარული და ანგარებაა. ასეთ ადამიანს სიმდაბლე და სიყვარული არ ჰყოფნის და ეს ხელს უშლის საღვთო მადლის მოქმედებას მასში. თვით ადამიანი არ აძლევს ღმერთს მისი დახმარების ნებას. მაგალითად, თუ ღმერთი კაცს რომელიმე ვნებას დააძლევინებს, ეს კაცი ამას საკუთარ თავს მიაწერს და ამპარტავნებაში ჩავარდება, რადგანაც ჰგონია, რომ ამას თავისით, საღვთო შეწევნისგარეშე მიაღწია.
– წმიდაო მამაო, თუკი წმიდა ნათლისღების შემდეგ ადამიანი საკუთარ თავს (ცოდვებით) დატვირთავს, ეს ძალიან მძიმე ცოდვაა?
– ეს მის ცოდვებზეა დამოკიდებული. ერთნი თავიდან ბოლომდე დაისვრებიან ხოლმე, ზოგიერთს მხოლოდ მცირედი მიესხურება, ვიღაცას მხოლოდ ერთი ჭუჭყიანი ლაქა მოუჩანს, ზოტიერთს კი – ორი.
– რომელი ცოდვები სვრის სულს ყველაზე მეტად, მომაკვდინებელი?
– რა თქმა უნდა, ბუნებრივია, რომ მომაკვდინებელი ცოდვები ბილწავენ წმიდა ნათლისღებით მინიჭებულს, და მაშინ საღვთო მადლი განეშორება ქრისტიანს. თუმცა საბოლოოდ კი არ ტოვებს მას, ისევე, როგორც არ ტოვებს მფარველი ანგელოზი. გახსოვთ, რა უთხრა ეშმაკმა კერპის ქურუმს, რომლის ქალიშვილზე დაქორწინებაც სურდა ერთ ბერს?! „ნუ იჩქარებთ, ამ ბერმა დატოვა ღმერთი, მაგრამ ღმერთს ჯერ კიდევ არ მიუტოვებია იგი“.
– წმიდაო მამაო, შესაძლებელია, ცოდვის წყვდიადში ცხოვრობდე, და ამას ვერ გრძნობდე?
– არა. გრძნობით კი გრძნობენ, მაგრამ ადამიანები გულგრილები არიან. იმისათვის, რომ ვინმეს ქრისტეს ნათელი მიუახლოვდეს, იგი ჯერ ცოდვის წყვდიადიდან უნდა გამოვიდეს. წარმოიდგინეთ, რომ ადამიანი ბნელ სარდაფში აღმოჩნდა და დაუდევრობით ზურგს უკან კარი მოიჯახუნა, როდესაც ის შენიშნავს, რომ რომელიღაცა დირედან სარდაფში მზის შუქი შემოდის, იმ შუქს გაჰყვება, კარს იპოვის და გარეთ გავა. ასეთსავე მდგომარეობაშია ცოდვის წყვდიადში მყოფი ადამიანი: იმ წუთიდან, როდესაც ის სიკეთეს აუცილებლობად შეიცნობს და მასში კეთილი შფოთი დამკვიდრდება, ის მთელ ძალისხმევას იქით მიმართავს, რომ ამ წყვდიადიდან გამოვიდეს. როდესაც იტყვის: „რასაც ვაკეთებ, არასწორია, მე გზას ავცდი“, ადამიანი სიმდაბლეს იძენს, მასთან საღვთო მადლი მიდის და შემდეგ ის უკვე სწორად ცხოვრებას იწყებს. მაგრამ თუკი ადამიანის არსებაში კეთილი შფოთი არ შევიდა, მისთვის გამოსწორება ადვილი ვერ იქნება. მაგალითად: ვიღაც დახურულ შენობაში ზის და თავს ძალიან ცუდად გრძნობს. ასეთ ადამიანს შენ ეტყვი: „ადექი, კარი გააღე, სუფთა ჰაერზე გადი და გონს მოხვალ“. ის კი პასუხად დაიწყებს: „სუფთა ჰაერზე გასვლა არ შემიძლია, მაგრამ მითხარი, რატომ ვარ გამოკეტილი ამ ოთხ კედელში და სუნთქვა არ შემიძლია? რატომ არ არის აქ სუფთა ჰაერი? რატომ დამტოვა აქ ღმერთმა მე, მაშინ, როდესაც სხვები თავისუფლებით ტკბებიან“? განა ასეთი ადამიანისათვის დახმარება შესაძლებელია? იცით, რამდენი ადამიანი იტანჯება, რადგანაც ყურს არ უგდებენ იმას, ვისაც მათთვის სულიერი დახმარების გაწევა შეუძლია?!
ცოდვის მიერ ადამიანი მიწიერ სამოთხეს მიწიერ ჯოჯოხეთად აქცევს. თუ სული სასიკვდილო ცოდვებითაა სავსე, ადამიანი დემონურ მდგომარეობას განიცდის: ჯიუტობს, იტანჯება, სიმშვიდე დაკარგული აქვს. და პირიქით: მშვიდია ის, ვინც ღმერთთან ერთობაში ცხოვრობს, გონებას საღვთო ზრახვებისაკენ წარმართავს და გამუდმებით კეთილი აზრები აქვს. ასეთი კაცი მიწიერ სამოთხეში ცხოვრობს. მასში იგრძნობა რაღაც სხვა რამ, რაც უცხოა მისთვის, ვინც უღმერთოდ ცხოვრობს. ამას გარშემომყოფებიც ამჩნევენ. სწორედ ეს არის საღმრთო მადლი, რომელიც გააცხადებს ადამიანს, თუნდაც მას თავის გამოჩენა არ სურდეს.
ნებსით შეცოდებების მიმართ უდიდესი ყურადღება გვმართებს, რადგანაც ჩვენი ნება არის სწორედ ის, რასაც ღმერთი შეხედავს (ჩვენი განსჯისას) უნებურად აღსრულებული ცოდვები ნაკლებად მძიმეა. ზოგიერთ ცოდვას შემამსუბუქებელი გარემოებებიც ახლავს, მიუხედავად იმისა, რომ ის მაინც ცოდვად ითვლება.
გარდა ამისა: თუ უნებურად შევცოდავთ, ღმერთი ყველაფერს ისე მოაწყობს, რომ ჩვენივე შეცდომა სასიკეთოდ წაგვადგება. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ჩვენი სიკეთისათვის ცოდვის ქმნა აუცილებელი იყო; უბრალოდ, ღმერთი ჩვენს შეცდომას სასიკეთოდ იყენებს, რადგანაც ცოდვა უნებურად აღვასრულეთ. მაგრამ, თუ ცნობიერად ჩადენილ ცოდვას ვნანობთ, ჩვენ თავადვე გვმართებს ლოცვა იმისათვის, რომ ამ ცოდვას შედეგად რამენაირი ბოროტება არ მოჰყვეს.
– წმიდაო მამაო, როგორ გადარჩება ის ბერი, რომლის შესახებაც „ევერგეტინოსშია“ მოთხრობილი?! ის ათი წლის განმავლობაში ერთსა და იმავე ცოდვაში ვარდებოდა, მაგრამ ყოველდღე ინანიებდა მას.
– ხსენებული ბერი რამდენადმე ცოდვას იყო დამონებული, ანუ – შეპყრობილი ამ ცოდვის მიერ. მას ცუდის ჩადენა არ უნდოდა, მაგრამ შეწევნას ვერ იღებდა, მას ბოროტებისაკენ უბიძგებდნენ. ამიტომაც უფლება ჰქონდა, საღვთო შეწევნა მიეღო. ის იბრძოდა, ცდილობდა, იგი გულწრფელი სინანულით იყო აღსავსე. და ბოლოს და ბოლოს ღმერთმა აცხონა იგი. ხედავ, როგორ ხდება?! შესაძლოა, ადამიანს კეთილი განწყობა ჰქონდეს, მაგრამ თუ ბავშვობაში არავინ დაეხმარა და ბოროტმა იმძლავრა მასში, ფეხზე წამოდგომა გაუჭირდება. ადამიანი წამოდგომას ცდილობს და კვლავ ეცემა, მერე ისევ წმოდგება... ანუ – ის იბრძვის. ღმერთი ასეთ ადამიანს არ დატოვებს. ეს საბრალო ხომ მცდელობას არ აკლებს, ღვთისაგან შემწეობას ითხოვს და ცოდვას ბოროტის განუზრახველად აღასრულებს. მაგალითად, ადამიანი გზაზე გამოდის ისე, რომ ცოდვის ქმნა განზრახული არა აქვს. მაგრამ ამ გზაზე საცდური ხვდება და ის ცოდვაში ვარდება. ამის შემდეგ იგი ინანიებს, ცდილობს (ცოდვისაგან დაიხსნას თავი), მაგრამ მას ზურგს უკან კვლავ ხაფანგს უგებენ. ისიც, საბრალო, მასში ებმება და უკვე განწყობილი ამ ბოროტებისადმი კვლავ ეცემა და კვლავ ინანიებს. ასეთ ადამიანს ბრალის შემამსუბუქებელი მდგომარეობა აქვს. მას ხომ რაიმე ცუდის აღსრულება არ სურს, მაგრამ ცოდვა იტაცებს და მერე ნანობს ხოლმე. მაგრამ თუ ვინმე იტყვის: „მიზნის მისაღწევად უსამართლობის ჩადენაა საჭირო, ხოლო კიდევ უფრო მეტს რომ მივაღწიო, უმეტესი მზაკვრობა მჭირდება“. – ან ამის მსგავს რამეს მოიმიზეზებს, მაშინ მისი ცოდვა წინასწარგანზრახულია, მან იცის, რასაც აკეთებს. ანუ ასეთი ადამიანი ცოდვას წინასწარ განიზრახავს და ეშმაკთან ერთად ამა თუ იმ ცოდვის აღსასრულებელ პროგრამას ადგენს. ეს კი უკვე მეტისმეტად საძრახისი რამ არის, რადგანაც ცოდვა წინასწარ არის მოფიქრებული და განზრახული. ასეთი ადამიანი განსაცდელში კი არ ვარდება, არამედ, ცოდვის აღსრულებას თვით მაცდურთან ერთად წინასწარ განიზრახავს. ის საღმრთო შეწევნას ვერასოდეს მიიღებს, რადგანაც ამას არ იმსახურებს. ბოლოს და ბოლოს ასეთი ადამიანები მოუნანიებლები კვდებიან.
ან თუნდაც ისინი, ვინც სინანულს სიბერეში გადადებენ ხოლმე, რად არიან დარწმუნებულნი, რომ სინანულს მოასწრებენ და სიკვდილი ადროვებს მათ?! მახსენდება ერთი მოიჯარე, რომელიც ცოდვილი ცხოვრებით ცხოვრობდა. ის ამბობდა ხოლმე :„როდესაც დავბერდები, იერუსალიმში წავალ, იორდანე მდინარეში განვიბანები და ყველა ჩემი ცოდვა აღიხოცება“. და ის ძველებურ ცხოვრებას განაგრძობდა. ბოლოს იქამდე მივიდა, რომ ცოდვის აღსრულება აღარ შეეძლო, – ძლივსღა დადიოდა და იერუსალიმში გამგზავრება გადაწყვიტა. მაშინ ერთ-ერთ თავის ოსტატს მიმართა: „მომისმინე, იერუსალიმში წასვლა და იორდანე მდინარეში განბანვა მინდა“. მან კი მიუგო: „ეხ, ბატონო, თუ წმიდა ხარ შეძლებ, თუ არა და – ვერ მოახერხებ“. როგორც უწინასწარმეტყველეს, სწორედ ისე აუხდა. როგორც კი ამ კაცმა ათონს მიაღწია, რათა იქ აუცილებელი საბუთები გაეფორმებინა, გარდაიცვალა კიდეც. ვიღაც ადამიანებმა მთელი მისი ფული აიღეს, დამკრძალავ ბიუროში მიიტანეს იგი და იქიდან კუბოთი უკან – თავის ქალაქში დააბრუნეს.
– წმიდაო მამაო, როდესაც მომავალ მძიმე წლებზე ვფიქრობ, შიში მიპყრობს.
– რისი გეშინია? იქნებ ჯოჯოხეთში მოხვედრისა და ეშმაკთან ერთად ტანჯვა გაშინებს? გაგიგებდი, ასე რომ გეთქვა: „ქრისტე ჩემო, დამეხმარე, რომ სამოთხის ღირსი გავხდე, რათა ტკივილი არ მოგაყენო, შენთვის ხომ მეტისმეტად მძიმე იქნება იმის ხილვა, რომ ყოველივე იმის შემდეგ, რაც ჩემთვის გააკეთე, მე ჯოჯოხეთში აღმოვჩნდე“?! მაგრამ იმის სურვილში, რომ სამოთხეში მოხვდე მხოლოდ იმისთვის, რომ შენ თვითონ იყო კარგად, ღვთისმოსაობა არ იგრძნობა. ამას იმისათვის არ ვამბობ, რომ ჩვენ მოვდუნდეთ, უსასოოდ ვიცხოვროთ და ჯოჯოხეთი დავიმსახუროთ. მაგრამ ხდება ხოლმე, რომ ადამიანის არსებაში ჩნდება მისწრაფება: „სიკეთეს გავაკეთებ, რომ სამოთხის გარეთ არ დავრჩე“. მაგრამ თუ ღვთისმოსაობა გვაქვს, ასე ვიფიქრებთ: „რამდენი უბედური ადამიანია ირგვლივ, რომელთაც ცხოვრებაში მცირეოდენი ჭეშმარიტი სიხარულიც კი არ განუცდიათ და ჯოჯოხეთში უნდა იტანჯონ, მე კი საკუთარ თავზე ვფიქრობ“?! გულახდილად გეტყვით: მე ბევრს არ ვფიქრობ იმაზე, ჯოჯოხეთში მოვხვდები თუ სამოთხეში, საკუთარი თავი უკვე გვერდზე გადავდე. სამოთხეში მოხვედრაზე ფიქრი განა იმიტომ არ მაწუხებს, რომ ქრისტესთან ყოფნა არ მინდა, არა! მაგრამ მე მიზნად არ ვისახავ, სიკეთე იმისთვის ვაკეთო, რომ მერე ამის საფასურად სამოთხე შევისყიდო. მე ვამბობ: „შენ რომც უარმყო მე, ქრისტე ჩემო, არ მეწყინება, მე ხომ სამოთხის ღირსი არა ვარ“.
დღეს ჩვენი ცხოვრება უსიხარულო და მძიმეა, იმიტომ, რომ გმირობა და ღვთისმოსაობა შემცირდა. თვით სულიერი ადამიანებიც კი მეწვრილმანე ვაჭრებივით ცხოვრობენ და იქამდე მდაბლდებიან, რომ მოჩვენებითი სულიერი ცხოვრებით ცხოვრობენ. ისინი ცდილობენ, რომ ცხოვრებას ნებისმიერი სიამოვნება გამოგლიჯონ, ვიდრე ყოველივე ეს ცოდვაში არ გადაიზრდება. „ეს უკვე არის ცოდვა ან იქნებ ჯერაც არ არის ცოდვა? – გამოითვლიან ასეთი ადამიანები. – არა, ეს ჯერ კიდევ არ არის ცოდვა, ასე რომ, შემიძლია მისით დატკბობა“. მაგალითად მარხვისადმი მათ ასეთი დამოკიდებულება აქვთ: „აჰა, ხვალ პარასკევია? მაშ, შემიძლია, რომ ღამის თორმეტ საათამდე ხორცი ვჭამო. მოიტა, ვჭამოთ. თორმეტის მერე აღარ შეიძლება, უკვე მეორე დღე იწყება და ცოდვას ჩავიდენთ“. ანუ, ასეთ ადამიანებს სურთ, მიწიერი ცხოვრებითაც დატკბნენ და არც სამოთხეს მოაკლდნენ. სწორედ ასევე მეწვრილმანე ვაჭრებივით ეკიდებიან ისინი ცოდვისა და ჯოჯოხეთის სატანჯველის საკითხს. თუმცა ღვთისმოსაობით რომ განსჯიდნენ, მაშინ საკუთარ თავს ამას ეტყოდნენ: „ქრისტემ ჯვარცმა და ამდენი ტანჯვა დაითმინა ჩემთვის! როგორ უნდა გავბედო და ჩემი ცოდვილი ქმედებებით კვლავ ვტანჯო იგი?! მე ჯოჯოხეთის სატანჯველი არ მსურს – არა რაიმე სხვა მიზეზით, არამედ მხოლოდ იმიტომ, რომ არ ძალმიძს ავიტანო ტანჯვა ქრისტესი, რომელიც ჯოჯოხეთში მნახავს“. სიკეთეს იმ ანგარიშით ნუ გავაკეთებთ, რომ სამაგიეროს მოგვიზღავენ, არამედ ქრისტეს სიყვარულით ვიღვაწოთ. ვეცადოთ, რომ რასაც ვაკეთებთ, სუფთა იყოს და ქრისტესთვის კეთდებოდეს. ყურადღებით ვიყოთ, რომ ჩვენს საქციელში ადამიანური საწყისი, გამორჩენა და მრუდე სიტყვა არ იფარებოდეს. გვახსოვდეს, რომ ქრისტე გვხედავს, თვალყურს გვადევნებს და ვეცადოთ, რომ არ ვაწყენინოთ მას. სხვაგვარად ჩვენი სიყვარულიდა ჩვენი რწმენა ერთიანად დაირღვევა.
თუ ყველაფერს, რასაც სულიერი ცხოვრებისათვის ვაკეთებთ: მარხვას, მოღვაწეობას, მღვიძარებას და – ამისთანებს, ყურადღებით დავაკვირდებით, აღმოჩნდება, რომ (ყველა ამ საშუალებით) განმტკიცდება ჩვენი ფიზიკური ჯანმრთელობაც. ვიღაც მოღვაწეობისას მაგარ საწოლზე იძინებს. ექიმებიც ამას გვირჩევენ: „მაგარზე იძინე, იმიტომ, რომ რბილზე ძილი მავნებელია“. ვიღაც მეტანიებს აღასრულებს? კუნთების გასამაგრებლად ბევრი ფიზკულტურითაა დაკავებული. ვიღაცას ცოტას ძინავს?! ბევრი ძილი ხომ ათაყვანებს ადამიანს. განა არ იტყვიან ხოლმე: „ეს კაცი ძილისგუდაა, ის კი ფხიზელია და მთქნარება არ უყვარს“. ანუ – სულიერი ვარჯიშები, რომელსაც ადამიანი ასრულებს, მის ჯანმრთელობასაც რგებს. ამასთან თავშეკავებას მისთვის დიდი სარგებლობა მოაქვს. განა ვინც სამეცნიერო კვლევითა და მსგავსი საქმიანობითაა დაკავებული, არ ცდილობს, რომ გონება არ დაებინდოს და ყოველთვის საღად აზროვნებდეს?! რა თქმა უნდა, ჩვენი მონაზვნური თავშეკავების მიზანიეს არ არის; არამედ მხოლოდ ეს ერთი შედეგი სულიერი ვარჯიშისა, რომელსაც ჩვენ ვასრულებთ, არის ის სიკეთე, ერის ადამიანები რომ ესწრაფიან. ჩვენ აღვასრულებთ სულიერ ღვაწლსდა მისი საშუალებით ხორციელ ჯანმრთელობასაც ვინარჩუნებთ.
ღმერთი ჩვენი სულიერი მდგომარეობის შესაფერის განსაცდელს უშვებს ჩვენზე. ერთ შემთხვევაში ის უშვებს, რომ ჩვენ რაღაც შეცდომა ჩავიდინოთ; მაგალითად: მცირედი უყურადღებობა გამოვავლინოით, რომ სხვა შემთხვევაში მეტად ყურადღებიანნი ვიყოთ და გავექცეთ, ან, უკეთ რომ ვთქვათ, მოვერიდოთ უმეტეს ბოროტებას, რომელსაც ეშმაკი გვიმზადებს. არის შემთხვევა, როდესაც ღმერთი ნებას აძლევს ბოროტს, განსაცდელი მოგვივლინოს, რათა ამით გამოგვცადოს ჩვენ. ანუ ამ შემთხვევაში ჩვენ გამოცდებს ვაბარებთ და ბოროტების ნაცვლად ეშმაკი სიკეთეს მოგვაგებს. გაიხსენეთ, როგორ წუხდა მამა ფილარეტი: „შვილო, ღმერთმა მიმატოვა: დღეს ერთი განსაცდელიცკი არ მქონია“ [3] ბერს სურდა, ყოველდღე ებრძოლა განსაცდელების წინააღმდეგ, რათა ქრისტესგან შესაბამისი გვირგვინი მიეღო.
ძლიერი, მამა ფილარეტის მსგავსი ადამიანი, განსაცდელს არ გაურბის, არამედ, სთხოვს ქრისტეს: „ქრისტე ჩემო, მომივლინე განსაცდელი და მომეცი ძალა, რომ წინ აღვუდგე მას“. თუმც სუსტი ადამიანი სხვანაირად იტყვის: „ქრისტე ჩემო, ნუ დაუშვებ განსაცდელს ჩემზე“. „და ნუ შემიყვანებ ჩვენ განსაცდელსა“ [4]. თუმცა ხშირად, როდესაც განსაცდელი გვეწვევა, ჩვენ ვდრტვინავთ: „ასე ხომ არ შეიძლება, მეც ხომ ადამიანივარ, მეტი აღარ შემიძლია“! ეს მაშინ, როდესაც უნდა ვამბობდეთ: „მე ადამიანი არ ვარ, მე მხოლოდ ადამიანის ლექი ვარ, ღმერთო ჩემო, დამეხმარე, რომ ადამიანად ვიქცე“. მე იმისკენ კი არ მოგიწოდებთ, რომ განსაცდელისკენ თვითონვე ილტოდეთ. მაგრამ, როდესაც მოვა განსაცდელი, მას თავდაჭერილობითა და ლოცვით უნდა შეხვდეთ.
სულიერი ზამთრის ყოველგვარი უამინდობისას მოთმინებითა და იმედით უნდა ველოდოთ სულიერ გაზაფხულს. ყველაზე დიდი განსაცდელი ჩვეულებრივ ურაგანივით დაგვატყდება თავს. და იმ წუთებში, როდესაც ის გამანადგურებელ დარტყმას გვიქადის, ჩვენ თავის გარიდებას შევძლებთ, მაშინ ეშმაკთა მხედრობა, რომელიც ჩვენს განადგურებას ცდილობდა, შორს განიდევნება და ჩვენ საფრთხეს თავს დავაღწევთ ხოლმე. როდესაც ადამიანი ღმერთს უერთდება, მისთვის განსაცდელი უკვე აღარ არსებობს. განა ეშმაკი შეძლებს, ბოროტი მიაგოს ანგელოზს?! მას ეს არ შეუძლია და თუ მაინც მიუახლოვდება მას, თავადვე დაიფერფლება.
სულიერი ცხოვრება ძალიან უბრალო და მსუბუქია. ეს ჩვენ თვითონ ვართულებთ მას – არასწორი მოღვაწეობით. მხოლოდ ცოტაოდენი მცდელობით და ამასთან ერთად – დიდი სიმდაბლითა და ღმერთზე მინდობით ადამიანს შეუძლია, ძლიერ წარემატებოდეს. განა იქ, სადაც სიმდაბლეა, ეშმაკისათვის დარჩება ადგილი? ხოლო იქ, სადაც ეშმაკი არ არის, არც ეშმაკის საცდური არსებობს.
– წმიდაო მამაო, შეიძლება ადამიანი ღვთის დაშვებით ჩავარდეს რაიმე ცოდვაში?
– არა, იმის თქმა, რომ ღმერთი უშვებს ჩვენს ცოდვას, უხეში შეცდომაა. ღმერთი არასოდეს დაუშვებს, რომ ჩვენ ცოდვაში ჩავვარდეთ. ეს ჩვენ თვითონ საკუთარი ნებით ვაძლევთ ეშმაკს მიზეზს. მერე კი ის მოდის და მოგვივლენს განსაცდელს. მაგალითად, ამპარტავნებით საკუთარი თავიდან საღვთო მადლს განვდევნი, ამ დროს ჩემი მფარველი ანგელოზი განმიდგება და მის ადგილს სხვა „ანგელოზი“, ანუ – ეშმაკი იკავებს. შედეგად სრულ წარუმატებლობას მივიღებ ხოლმე. მაგრამ ეს ღვთის დაშვება კი არ არის, არამედ, მე თავად ვაძლევ ნებას ეშმაკს, რომ ცოდვისაკენ მიბიძგოს.
– წმიდაო მამაო, გამართლებული იქნება, თუ საკუთარ დაცემაზე ვიტყვით, ამისკენ ეშმაკმა მიბიძგაო?
– თვითონაც ხშირად მომისმენია ვიღაც-ვიღაცეებისაგან, რომ მათ ტანჯვაში ეშმაკია დამნაშავე. მაშინ, როდესაც თვითონვე ვართ დამნაშავენი იმაში, რომ არასწორად ვეკიდებით იმას, რაც ჩვენს თავს ხდება ხოლმე. და გარდა ამისა, მაცდური ხომ სწორედაც მაცდურია. განა ის შეეცდება, რომ ბოროტის ქმნას აგვაცილოს?! ის თავის საქმეს აკეთებს. არ შეიძლება, ყველაფერი მას გადავაბრალოთ. ერთი მორჩილი სენაკში თავის სულიერ მამასთან ერთად ცხოვრობდა, ერთხელ, როდესაც ბერმა მცირე ხნით დატოვა სენაკი, მოწაფემ აიღო კვერცხი, გასაღების რგოლზე დადო და სანთლის ალზე მის შეწვას შეუდგა! უეცრად ბერი დაბრუნდა და ის ამ საქმიანობაში გართული ნახა. „რას აკეთებ“? –„წმიდაო მამაო, ეს ბოროტმა მიბიძგა, რომ კვერცხი შემეწვა“ – დაიწყო თავის მართლება მორჩილმა. უეცრად ოთახში საშინელი ხმა გაისმა: – „არ არის მართალი, ასეთი რეცეპტი მე არასოდეს მცოდნია, მისგან ვისწავლე“. ეშმაკს ზოგჯერ სძინავს და ჩვენ თავად ვიწყებთ მის პროვოცირებას, რომ განსაცდელი მოგვივლინოს.
ისინი, ვინც წარსულში ცოდვილი ცხოვრებით ცხოვრობდნენ, ხოლო შემდეგ შეინანეს და სულიერი ცხოვრება დაიწყეს, მათზე მოწევნულ დამცირებასა და მწუხარებას სიხარულით უნდა იღებდნენ, რადგანაც მათი დათმენით ისინი ძველ ვალებს იხდიან. ჩვენ ვხედავთ, რომ როდესაც ცოდვილ ცხოვრებას მიჩვეულმა ღირსმა მარიამ მეგვიპტელმა შეინანა და საკუთარი ცხოვრება შეცვალა, მას ძველი ვნებები ტანჯავდნენ. მაგრამ ამ ვნებათა დასაძლევად ღირსმა დედამ დიდი ბრძოლა წამოიწყო. ეშმაკი ეუბნებოდა მას: „აბა, რას დაკარგავ, თუკი ალექსანდრიას მხოლოდ ერთხელ შეავლებ თვალს? იმისკენ კი არ გიბიძგებ, რომ იქ დროის სატარებლად გაიქცე. მხოლოდ შორიდან შეხედე და მორჩა“! მაგრამ წმიდანი იქით არც კი იხედებოდა. რა საოცარი სინანული ჰქონდა მას! სხვა ღირს დედებს, რომელთაც ადრე ერის ცხოვრებით არ უცხოვრიათ, ასეთი ბრძოლის გადატანა არ მოუხდათ. ხოლო ღირს მარიამს, რომელიც ერულად ცხოვრობდა, ეს ბრძოლა სტანჯავდა. ეს ტანჯვა ცოდვის ჭრილობებს წვავს. ამ გზით ერთნიც და მეორენიც ურყევ სულიერ მდგომარეობამდე მიდიან.
– წმიდაო მამაო, ისეთ მდგომარეობაში,როგორშიც ღირსი მარიამ მეგვიპტელი იყო,მოღვაწეს არანაირისაღვთო შეწევნა არა აქვს ხოლმე?
– როგორ არა აქვს?! აქვს და თანაც – როგორი! ღირსმა მარიამმა ისეთ სულიერ სიმაღლეს მიაღწია, რომ ლოცვისას მისი ფეხები მიწას სცილდებოდა.
დიდ ცოდვილებს, როდესაც ისინი საკუთარ მდგომარეობას შეიცნობენ, სიმდაბლის მოსახვეჭად დიდი მასალა აქვთ დაგროვილი. რა თქმა უნდა, ნებისმიერი დაცემა დაცემად რჩება, მაგრამ ამავდროულად ეს დაცემა არის მასალა, „ნედლეული“, სიმდაბლისა და ლოცვისათვის. ცოდვები, რომლებსაც ცოდვილები დასამდაბლებლად იყენებენ, იგივეა, რაც ნაკელი, რომლითაც ნათესობას ვანოყიერებთ. მაშ, რად არ გამოვიყენოთ ეს ნივთიერება ჩვენი სულის მინდვრის გასანაყოფიერებლად, რათა მან მდიდარი მოსავალი მოგვცეს? ანუ თუკი ადამიანი, რომელმაც დიდი ცოდვები ჩაიდინა, მაგრამ იგრძნო თავისი ცოდვის სიმძიმე იტყვის: „მე თავს ზემოთ არ უნდა ვიღებდე და ადამიანებს თვალს არ უნდა ვუსწორებდე“! მაშინ ის უკიდურესად იმდაბლებს თავს და დიდ მადლს მოიხვეჭს. ის წაუბორძიკებლად საფუძვლიანად წარემატება და შეუძლია, დიდ სულიერ სიმაღლეს მიაღწიოს. ხოლო ის, ვისაც დიდი ცოდვები არ ჩაუდენია, თუ სწორი განწყობილება არ მოიპოვა, ვერასოდეს იტყვის: „უფალმა საფრთხისგან დამიცვა, მე კი ასე უმადური ვარ. მე ყველაზე დიდ ცოდვილზე უარესი ცოდვილი ვარ“! ასეთი ადამიანი სულიერად ჩამორჩება იმ ცოდვილს, ვინც სიმდაბლე მოიხვეჭა.
მეზვერე და ფარისეველი მაინც გაიხსენეთ [5]. ფარისეველს კეთილი საქმეები კი ჰქონდა, მაგრამ ამავე დროს ამპარტავნებით იყო შეპყრობილი. მეზვერეს კი ცოდვები ჰქონდა, მაგრამ გრძნობდა ამას, გულს იმუსრავდა და თავს იმდაბლებდა – ეს კი სწორედის უმთავრესი რამ არის, რასაც ქრისტე ითხოვს ადამიანისაგან. ამიტომაა, რომ მეზვერე გადარჩა. გინახავთ, როგორ არის გამოსახული ფარისეველი ერთ ხატზე? ის თითს იშვერს მეზვერისაკენ: „მე მისნაირი არა ვარ“! საცოდავი მეზვერე კი სვეტს ეფარება და თავის აწევას ვერ ბედავს, რომ ირგვლივ მიმოიხედოს. ფარისეველი თითით ანიშნებს ქრისტეს, სად დგას მეზვერე! მიგიქცევიათ ამისთვის ყურადღება?! თითქოს ქრისტემ თვითონ არ იცის, მეზვერე სად იმალება! და აი, მიუხედავად იმისა, რომ ფარისეველი გარეგნულად აღასრულებდა რჯულის მოთხოვნებს, ამან მას არანაირი სარგებლობა არ მოუტანა. რას აკეთებს ამპარტავნება! ცოდვილი, რომელშიც სიმდაბლე არ არის, მეზვერის ცოდვებსა და ფარისეველის ამპარტავნებას ერთად ატარებს. სწორედ ეს გახლავთ ორმაგი „ნიჭი“!
იმისათვის, რომ სულიერად გავჯანსაღდეთ, შევეცადოთ, რომ რამდენადაც შევძლებთ, განვიწმინდოთ სულიერი შხამებისაგან, ანუ – ვნებებისაგან.
[1] - ფს. 50, 12.
[2] - ძველი პატერიკიდან;
[3] - ბერი პაისი მთაწმინდელი – მთაწმინდელი მამები და მთაწმინდის ისტორიები;
[4] - ლუკ. 11, 4.
[5] - ლუკ. 18, 9-14.