ჩვეულებრივ, მიიჩნევენ, რომ სინანულის დრო, როცა ქრისტიანმა თავის ცოდვებზე უნდა იფიქროს, არის მარხვა. მაგრამ ამ თემაზე დაფიქრება და, საერთოდ, ამ პრობლემის გაცნობიერება ყოველი ადამიანისათვის ყოველთვის აუცილებელია, მით უმეტეს, რომ ცოდვის გაგება, პრაქტიკულად, ამოიშალა მე-20 საუკუნის ადამიანის ცნობიერებიდან. ეს არცოდნა ადამიანს ძლიერ აბნევს და ხშირად არასწორ გზაზე აყენებს, რადგან სამოცდაათწლიან ბოლშევიკურ მონობას არა მარტო ტაძრების ნგრევა და სასულიერო პირთა ფიზიკური განადგურება მოჰყვა, არამედ საუკუნის წინ ადამიანისათვის სრულიად გასაგები მრავალი ცნების მივიწყებაც. ჩვენ გვმართებს, არაერთხელ მივუბრუნდეთ ამ საკითხს თუნდაც იმიტომ, რომ მის შესახებ თანამედროვე ლიტერატურა მწირია, ძველი წიგნების რთული ენა კი ბევრისთვის გაუგებარი, რაც ხელს უშლის პრობლემაში ღრმად წვდომას.
ცოდვაში, როგორც წესი, მოიაზრებენ ცუდ საქციელს. სინამდვილეში კი ცუდი საქციელი მხოლოდ ცოდვის შედეგია. ანუ თავდაპირველად ადამიანი ეცემა ცოდვით, ცოდვა კი შობს ცუდ საქციელს. თანამედროვე ადამიანის ცნობიერებაში ცოდვა და მისი შედეგი აღრეულია, რაც პრობლემის ღრმად გააზრებას აძნელებს. ამის გამო, ბევრ თანამედროვე ადამიანს ერთგვარი ფსიქოლოგიური პრობლემა უჩნდება, რომლის გამოძახილიცაა ასეთი მიდგომა: თუ ადამიანი კარგია, კეთილსინდისიერად შრომობს, კარგი მეოჯახეა, არაა ძუნწი, ცდილობს, ოჯახს არაფერი დააკლოს, მაგრამ ეკლესიაში არ დადის, არ ლოცულობს, რადგან ასე აღზარდეს, განა ასეთ კარგ, კეთილზნეობრივ, არა ძუნწ და უწყინარ ადამიანს უფალი არ მიიღებს? თუ ღმერთი ასეთ ადამიანებს არ შეიწყნარებს, მაშინ რაღა ვთქვათ სხვებზე, ვინც მრავალ უგუნურებას ჩადის?
როდესაც ადამიანი ასე სვამს საკითხს, ცხადია, რომ მას არაფერი გაეგება ცოდვისა. ამიტომ, მოდით, ავხსნათ, რა არის ცოდვა: ცოდვა ეწოდება ადამიანის ნებისმიერ წინააღმდეგობას ღვთის ნებისადმი. ღვთის ნება კი როგორია ადამიანთან მიმართებაში? ადამიანი და ღმერთი – ორი პიროვნებაა, ღმერთს კი ყველა ადამიანის გადარჩენა უნდა. წმინდა წერილში ნათქვამია: უფალს „სურს, რომ ყველა ადამიანი ცხონდეს და შეიცნოს ჭეშმარიტება“. ჭეშმარიტება კი თავად ღმერთია. ამდენად, ღმერთს უნდა, რომ ყოველი ადამიანი მივიდეს მასთან. თუ ადამიანი ღმერთთან არ მიდის, იგი ცოდავს, რადგან ხსნას, ანუ, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მარადიულ ცხოვრებას, ანუ ცათა სასუფეველს, მიიღებენ მხოლოდ ისინი, ვისაც ეს სურს.
ავიღოთ სკამი. ის არათუ არავის არაფერს უშავებს, მეტად სასარგებლოც კია: დაღლილს შემიძლია, დავჯდე და დავისვენო, ჯდომით დავიღლები? ავდგები და დავეყრდნობი. და მიუხედავად იმისა, რომ ეს სკამი შეიძლება ლამაზიც იყოს, ახალიც და სასარგებლოც, ზეციურ სასუფეველს მაინც ვერ დაიმკვიდრებს. რატომ? იმიტომ, რომ მკვდარია. ასეა კარგი ადამიანიც, რომელიც არავის არაფერს უშავებს: მუშაობს ან პენსიას იღებს, საჭმელს იმზადებს, ჭამს, იძინებს, მკურნალობს, მაგრამ ისიც მკვდარია, თუ არ აქვს კავშირი ღმერთთან. ნებისმიერი ფორმით ადამიანის განშორება ღმერთისგან ნიშნავს, რომ ეს ადამიანი ღმერთისთვის მკვდარია.
მაინც რაში მდგომარეობს ამგვარი სიკვდილი? აგიხსნით. თუ მცენარე მინდორში იზრდება, თავიდან მას უვითარდება ფოთლები, შემდეგ კვირტები, ყვავილი და ბოლოს იღებს ნაყოფს. მაგრამ თუ მცენარეს გადავჭრით და ლარნაკში ჩავდებთ, ფოთლები და კვირტები ერთხანს იცოცხლებს, მაგრამ მცენარე ნაყოფს აღარასოდეს გამოიღებს და საბოლოოდ გახმება. ასეა მილიარდობით ადამიანთაგან მრავალი: ცხოვრობენ, ჭამენ, ფრენბურთს თამაშობენ, კიდევ, რა ვიცი, ათასი რამით იქცევენ თავს, და არ იციან, რომ სინამდვილეში უკვე მკვდრები არიან, რადგან მოწყვეტილნი არიან სიცოცხლის წყაროს. სიცოცხლის წყარო კი ღმერთია.
ბევრს ნამდვილი ცხოვრება ის ბიოლოგიური არსებობა ჰგონია, რომელიც, როგორც ცოცხალ არსებას, ყოველ ადამიანს გააჩნია. მაგრამ ეს ცხოვრება დროებითია. უკვე სამი წლის ასაკიდან ნებისმიერმა ბავშვმა იცის, რომ მოკვდება. მაგრამ სული, რომელიც ყოველ ჩვენგანშია, ვერაფრით ეგუება სიკვდილს. ეს მეტად საინტერესო ფენომენია – ადამიანმა ბავშვობიდანვე იცის, რომ ადამიანები კვდებიან, მაგრამ, როცა ახლობელი უკვდება, ამას იღებს, როგორც სამწუხარო ამბავს. საკითხავია, რატომ? ეს ხომ სრულიად ჩვეულებრივი მოვლენაა. ჩვენ ხომ სამწუხარო ამბად არ ვთვლით, როცა წვიმს ან როცა მარტში უცებ ყინვა დაარტყამს? მაშინ რატომ აღვიქვამთ მწუხარებად მამის, დედის, ძმის გარდაცვალებას? ესეც ხომ ჩვეულებრივი მოვლენაა, ადრე თუ გვიან, ადამიანი ხომ უნდა მოკვდეს? მაგრამ არცერთი ადამიანი არასოდეს შეურიგდება სიკვდილს. რატომ? მარტივი მიზეზის გამო – ადამიანის აღქმაში სიკვდილი ეწინააღმდეგება ჭეშმარიტებას, ესაა ცხოვრების წესის დარღვევა, ანომალია.
ნებისმიერმა ადამიანმა, ფიქრობს იგი ღმერთზე თუ არ ფიქრობს, დადის ტაძარში თუ არ დადის, შინაგანად იცის და გრძნობს, რომ მარადიული არსებაა. ამის გამოა, რომ ღრმა მოხუცებულობაშიც კი თავს ხანდაზმულად არ თვლიან, რადგან სული არ ბერდება. ასაკში ადამიანს აღარ შესწევს ფიზიკური ძალები, აკეთოს ის, რასაც ადრე აკეთებდა, მაგრამ შინაგანად რჩება ისეთივე, როგორიც იყო. ამდენად, რა ხნისაც გინდა იყოს, რომ არა ჯანგატეხილობა, ისევე გააგრძელებდა შრომასა და საქმიანობას, როგორც ადრე. მაგრამ აი, უძლურება და ავადმყოფობა არ აძლევს ამის საშუალებას. სიკვდილი არ სურს არავის – არც ხნიერს და არც ახალგაზრდას, გარდა ძლიერ ავადმყოფის, ფსიქიურად დაავადებულის, ან ძლიერ გასაჭირში ჩავარდნილი ადამიანისა. ესეც არა იმიტომ, რომ სიცოცხლე არ უყვართ, არამედ იმის გამო, რომ ცხოვრება გახდა გაუსაძლისი.
მაშ, რატომაა ჩვენთვის სიკვდილი საშინელი და მიუღებელი? იმიტომ, რომ უფალმა, რომელმაც შექმნა ყოველივე: ცა, მიწა, ცხოველები და მცენარეები, - მანვე შექმნა ადამიანი, მაგრამ შექმნა განსაკუთრებულად. ხილულ სამყაროში ადამიანი უმაღლესი ქმნილებაა. მას აქვს უნარი ფიქრის, მეტყველების და, რაც მთავარია, ღვთის შეცნობისა, რითაც ის ყოველ ქმნილებაზე მაღლა დგას. ღმერთმა ადამიანი ჩაიფიქრა არსებად, რომელიც დგას მიწიერს, მატერიალურსა და სულიერ, ღვთიურ სამყაროთა ზღვარზე.
მაგრამ ადამიანი გაუცხოვდა ღმერთისგან და ამ გაუცხოებამ, რაც ქრისტიანული სწავლებით, არის კიდეც ცოდვა, ადამიანს დააკარგვინა ღვთის განცდა. ადამიანმა გაწყვიტა კავშირი ღმერთთან და თავისთვის დაიწყო ცხოვრება. ამას კი კატასტროფული შედეგები მოჰყვა. იქ, სადაც ადამიანია, ყველგან საშინელება ხდება. არცერთ ცხოველს არ შეუძლია ინსტიქტის ჩარჩოებიდან გამოსვლა. მაგალითად, ძროხა არასოდეს შეჭამს იმას, რაც არ ეჭმება. ადამიანი კი? ადამიანს აქვს ფასდაუდებელი და საოცარი ნიჭი – ნიჭი თავისუფლებისა. აი, დევს რაღაც საგანი. ჩაუარა ადამიანმა გვერდით, მიიხედ-მოიხედა. აიღო და ჩაიდო ჯიბეში. მეორემ კი თქვა: „ჩემი არაა. მე არ დამიდია, რატომ უნდა ავიღო?!“ და გზა განაგრძო. ადამიანს შეუძლია მოიპაროს და შეუძლია არ მოიპაროს. ეს დამოკიდებულია მის შინაგან მსოფლმხედველობაზე, იმაზე, თუ რა უფრო მნიშვნელოვანია მისთვის: შეინარჩუნოს სუფთა სინდისი თუ დაეუფლოს ნივთს. ადამიანს ყოველთვის აქვს არჩევანი. და ვინაიდან ადამიანი უფრო ხშირად ბოროტებას ირჩევს, მისი ცხოვრებაც რთული და კოშმარულია. რაზეა ეს დამოკიდებული? ეს დამოკიდებულია იმაზე, რომ ღმერთისგან გაუცხოების შემდეგ, იგი აღარ უსმენს ღვთის ხმას. ღვთის ხმის მოსმენა და თვითონ ღვთის ხმა ჩვენში არის „სინდისი“.
ადამიანთა დიდ ნაწილს სმენია, რომ არსებობს ღვთის მცნებები: პატივ ეც მამასა შენსა და დედასა შენსა, არა კაც კლა, არ იპარო, არა ცილისწამო, არა ჰფუცო, არა გული გითქმიდეს. მოდით, ვიკითხოთ, სადამდე უნდა დაცემულიყო ადამიანი, რომ საჭირო გახდა მისთვის ასეთი მცნების მიცემა: „არა კაც კლა“? ნუთუ ისედაც ცხადი არ არის? ეს გასაგებია ცხოველებისთვის, რომ იტყვიან: „ძაღლი ძაღლის ტყავს არ დახევს“. ადამიანს კი მცნების მიცემა დასჭირდა. რატომ? იმიტომ, რომ ღმერთთან დაშორებით, მან სრულიად დაკარგა ორიენტირი, რისი გაკეთება შეუძლია და რისი არა.
როცა ადამიანი ღმერთთანაა, მასში ყოველთვის ისმის ღვთის ხმა და მან შინაგანად იცის, რისი გაკეთება შეუძლია და რისი არა, რა არის კარგი და რა ცუდი. თითქოს ამ ადამიანს ღვთის მცნებები აღარც სჭირდება. მაშ, რა საჭიროა მცნებები? ისინი საჭიროა მაშინ, როცა ადამიანი მერყეობას იწყებს. აი, მიდის ადამიანი და ფიქრობს: ავიღო-არ ავიღო? ერთის მხრივ, ეშინია აღება, ვაითუ დაიჭირონ; მეორეს მხრივ, ძალიან უნდა, რადგან უფასოდაა. აღარ დასჭირდება ორი კვირა მუშაობა, აიღებს და ექნება უფასოდ. რა ჩინებული ეკონომიაა! ამიტომ მცნება კატეგორიულად ბრძანებს: არ იპარო. მცნების წყალობით, ადამიანმა იცის, რომ ამის გაკეთება არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება.
ცოდვით დაცემას ყოველთვის წინ უძღვის მერყეობა. ადამიანი ჭოჭმანობს, იტანჯება, ფიქრობს, შემდეგ კი, თუ მაინც შესცოდა, გაურბის ღმერთს. ასე დაემართათ ადამსა და ევას. ცოდვით დაცემის შემდეგ მათ გადაწყვიტეს, დამალვოდნენ ღმერთს, თითქოს ეს შესაძლებელი იყოს. და როცა უფალმა გამოკითხვა დაუწყო, ყველაფერი თავად მას გადააბრალეს: ევამ უთხრა, გველმა შემაცდინაო, ადამმა – შენმა მოცემულმა ცოლმა მაცდუნაო. ანუ ადამიანი ყოველთვის ცდილობს, თავის უბედურებაში დაადანაშაულოს სხვა, თუნდაც სრულიად უდანაშაულო.
რა მოჰყვა ედემის ბაღში ცოდვით დაცემას? ადამის სამოთხიდან გაძევება. უფრო სწორად, ადამი კი არ გააძევეს, იგი თვითონ წავიდა, რადგან ცოდვა, ყოველგვარი გადახვევა ღვთის მცნებებიდან, ადამიანს აშორებს ღმერთისგან. მაგრამ რას ვაკეთებთ ხოლმე ჩვენ, როცა შვილი ან შვილიშვილი შესცოდებს ჩვენს წინაშე? ძლიერ მწარეა ეს ჩვენთვის, განვიცდით, გვტკივა, მაგრამ საკმარისია, თუნდაც მცირედი სინანული გამოხატოს, თუნდაც თავისთვის ჩაიბურტყუნოს „მაპატე, მეტს აღარ ვიზამო“, მზად ვართ, მივუტევოთ, რადგან ჩვენ ის გვიყვარს და ვწუხვართ, რომ ჩვენს ურთიერთობაში ბზარი გაჩნდა. ჩვენ ყოველნაირად ვცდილობთ, აღვადგინოთ ურთიერთობა და ვიმედოვნებთ, რომ ბავშვი გამოსწორდება. ასევე გვექცევა ღმერთიც.
უფალს უყვარს ადამიანი. სურს და ყოველნაირად ცდილობს აღდგეს ურთიერთობა ადამიანსა და ღმერთს შორის. ეს მცდელობა დაიწყო ჯერ კიდევ სამოთხეში, ადამიანის დაცემისთანავე. ღმერთმა უხმო ადამს: სად ხარ? – ადამი კი ბუჩქებში დაიმალა.
როცა ირღვევა ღმერთსა და ადამიანს შორის აღმართული კედელი, ისინი ერთდებიან და უკვე ადამიანს აღარ შეუძლია გააკეთოს რაიმე ღვთის საწინააღმდეგოდ, ცუდის გაფიქრებისაც კი ეშინია. ან კი როგორ იტყვი უარს იმაზე, რაც ყველაზე ძვირფასია, უმაღლეს ღირებულებას წარმოადგენს, სიცოცხლეზეც კი უმნიშვნელოვანესია!
ამ შემთხვევაში ყველაფერი გასაგებია. აი, დევს ნივთი, რომლის აღებაც ძალიან მინდა, რადგან ასეთი არ მაქვს. მაგრამ ვხვდები, რომ როგორც კი შევეხები, მაშინვე გავწყვეტ კავშირს ღმერთთან, რადგან შევცოდავ, ჩავიდენ იმას, რაც საძულველია ღმერთისთვის – მოვიპარავ. და მე ამას არასოდეს გავაკეთებ, რადგან ღმერთთან ურთიერთობა გაცილებით მნიშვნელოვანია, ვიდრე ნებისმიერი ნივთი, თუნდაც სასიცოცხლოდ აუცილებელი. რადგან ვიცი, რომ რაც მაქვს, იმას ვერასოდეს, ვერანაირი ფულით ვერ შევიძენ.
ბევრი ადამიანისათვის გაუგებარია, რატომ მოვიდა ქრისტე ადამიანად, რატომ ივნო და ეწამა. რა საჭირო იყო ეს? და საერთოდ, განა სხვა გზით არ შეიძლებოდა ადამიანის გამოხსნა?
წარმოიდგინეთ, რომ ქალაქის თავზე გამოჩნდეს ორმოცმეტრიანი მთავარანგელოზი ცეცხლოვანი ფრთებითა და ცეცხლოვანი მახვილით და ხმამაღლა მოუხმოს ხალხს: „აბა, ყოფილო პიონერებო, კომკავშირლებო, კომუნისტებო, გამოდით სახლებიდან! თუ არ გამოხვალთ, ცოცხლად გამოიწვებით“. განა ყველა გარეთ არ გამოცვივდებოდა? „აბა, ახლა ყველამ დაიჩოქოს!“ და ყველა დაიჩოქებდა. „ახლა ყველამ ერთხმად დაიძახოს: „ვნანობ ჩადენილ ცოდვებს!“ და მთელი ქალაქი დაიგრგვინებდა: „ვნანობ!“ ღმერთისთვის ასეთი სცენის მოწყობა სრულებითაც არ არის ძნელი. მაგრამ იქნებოდა ეს სინანული? სინამდვილეში არანარი შენანება ცოდვებისა არ მოხდებოდა, ეს იქნებოდა ელემენტალური ძალადობა. ღმერთი კი, როგორც ნებისმიერი მამა, შვილებისაგან სიყვარულსა და მორჩილებას ელის. როზგის ქვეშ ნებისმიერი ბავშვი შეიძლება აიძულო თქვას მაპატიეო, ან თუნდაც მიყვარხარო, მაგრამ ეს არ იქნება სიყვარული. სიყვარული ნებაყოფლობითია. ამიტომ ამქვეყნად მოსულ ღმერთს ძალა არავისთვის დაუტანებია, მას დაემოწაფა, მოუსმინა და ცხოვრების გამოსწორებას შეუდგა ის, ვისაც სურდა.
მაშ, რა საჭირო იყო ქრისტეს განკაცება?
წარმოიდგინეთ, რომ მიდიხართ ტყეში და ხედავთ გამხმარ ხეს, რომელიც ისე გადახრილა, რომ ერთი ქარიანი ამინდი, და წაიქცევა. ხის ძირში კი ჭიანჭველებს ბუდე აუგიათ, რომელსაც ხის წაქცევის შემთხვევაში განადგურება ელის. ძლიერ შეგებრალათ ჭიანჭველები და განიზრახეთ დაეხმაროთ. როგორ შესძლებთ ამას? თუ დაუწყებთ დარწმუნებას, დატოვეთ საცხოვრებელი ადგილი, რადგან საფრთხე გელითო, იფიქრებენ, ეს ვინ კაცუნა ჩამოვარდნილა ციდანო. ძალით რომ ეცადოთ იქიდან გაყრას, მაშინვე უკან დაბრუნდებიან. ერთადერთი გამოსავალია, თავად იქცეთ ჭიანჭველად, ჩადგეთ მათ შორის და მათსავე ენაზე აუხსნათ, როგორი საშიშროება ელით. ვინც მოგისმენთ, გადარჩება, ვინც არა – დაიღუპება. ასევე მოიქცა უფალიც: ყოვლისშემძლე ღმერთი გახდა უსუსური ადამიანი, თავად უკვდავმა მისცა თავი სიკვდილს, რათა ეხსნა ადამიანი. და მხოლოდ უგუნური ან სრულიად უსინდისო ადამიანი არ მოისურვებს ქრისტიანობას მას შემდეგ, რაც შეიტყობს ქრისტეს შესახებ, რადგან ეს მიანიშნებს მის გულგრილობაზე იმის მიმართ, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია ამქვეყნად.
აუცილებელია იკითხოთ სახარება. ეს დაგეხმარებათ დარწმუნდეთ ძე ღვთისას სიწმინდეში, რომელიც ჩვენი ცხონებისათვის გარდამოხდა ზეცით, დაგეხმარებათ სერიოზულად დაფიქრდეთ საკუთარ ცოდვებზე (ცოდვა კი, როგორც უკვე ვთქვით, არის ის, რაც ადამიანს ღმერთისგან აშორებს) და გახდეთ ქრისტეს მოწაფე. ხოლო იმისათვის, რომ ჭეშმარიტად შევიქმნეთ ქრისტეს მოწაფეები, აუცილებელია ვიაროთ „სკოლაში“. და ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც ქრისტემ გააკეთა ამქვეყნად, იყო სწორედ ამ სკოლის – ეკლესიის – დაარსება, რომელმაც სასწაულებრივად გადაიტანა ყოველგვარი დევნულობა და მოვიდა დღემდე. გვსმენია ასეთი ფრაზა: მოქმედი ტაძარი. დიახ, ტაძარი მოქმედია, მაგრამ ჩვენ ვართ დაკავებულნი სხვა რამით, რადგან არ გვაინტერესებს, მეორეხარისხოვნად ვთვლით იმას, რაც ტაძარში ხდება. და მიუხედავად იმისა, რომ თითქოს ცუდს არაფერს ვაკეთებთ: არ ვძარცვავთ, არ ვსპეკულიანტობთ, არ ვკლავთ, ბანქოს არ ვთამაშობთ, ჩვენი გულგრილობა უკვე არის ცოდვა. ცოდვა ადამიანის სულის მდგომარეობაა. საჭიროა, შეძლებისდაგვარად, დავძლიოთ ეს ცოდვილი მდგომარეობა.
წმინდა წერილში ნათქვამია: „სიკვდილი ცოდვილთათვის ბოროტ არს“. მისი ბოროტება მდგომარეობს არა იმაში, როგორი იქნება ის: მანქანა გაგვიტანს თუ კიბოთი მოვკვდებით. არა! არამედ იმაში, რა გველის მერე. დაფიქრებულხართ ოდესმე, ოთხშაბათს რომ კვდებოდეთ რას გააკეთებდით სამშაბათ საღამოს? ჩანს, არა. ჩვენ ვფიქრობთ, რას გავაკეთებთ ხვალ ან ამ საღამოს, მაგრამ იმაზე, რაც იმქვეყნად გველის, ჩვენ არ ვფიქრობთ. ნურავინ იმედოვნებს, რომ სიკვდილის შემდეგ გაქრება, მის საფლავზე ბალახი ამოვა და ამით დამთავრდება. არა, არ დამთავრდება, - სული უკვდავია. აი, ამიტომ ვტირით გასვენებებზე, ამიტომ არ გვჯერა, რომ სული მოკვდა. მახსოვს, ძლიერ გამიკვირდა, როცა სუსლოვის გასვენებაზე ბრეჟნევმა მიცვალებულს ასე მიმართა: „მშვიდობით, ძვირფასო მეგობარო!“ თუ ამგვარად მიმართავ მიცვალებულს, ე.ი. მისი სული ცოცხალია, ან შენ ხარ გიჟი, რადგან ელაპარაკები მას, ვისაც შენი არ ესმის. ანუ ადამიანი, თუნდაც ქვეცნობიერად, აღიარებს სულის უკვდავებას.
როგორც ვიცით, ქრისტე მაცხოვარმა დედამიწაზე ქადაგება დაიწყო შემდეგი სიტყვებით: „შეინანეთ, რამეთუ მოახლოებულ არს სასუფეველი ცათა, შეინანეთ და ირწმუნეთ სახარება“.
სიტყვები „ცოდვა“ და „სინანული“ შემთხვევით არ დაგვიკავშირებია ერთმანეთთან, რადგან თუ ცოდვა ღვთის საწინააღმდეგოდ სვლაა, სინანული ღვთისკენ მოძრაობაა, ანუ ცოდვის საწინააღმდეგო მიმართულებაა. ამდენად, ყოველმა ადამიანმა, რომელსაც ღმერთთან დაბრუნება სურს, კარგად უნდა იცოდეს, რა არის სინანული და რა უნდა გააკეთოს მის მოსაპოვებლად.
ნებისმიერი სამრევლოს მოძღვარი ეჯახება ასეთ პრობლემას: ადამიანს უჭირს სინანული, რადგან არ იცის, რა არის ეს. როგორც უკვე ვთქვით, ადამიანთა დიდი ნაწილი ცოდვად ცუდ საქციელს მიიჩნევს. თავის მიერ ჩადენილი რაიმე ცუდი საქციელის გახსენება კი ყველას შეუძლია. ასევე აღიქმება სინანულიც: ადამიანს სინანული ჰგონია აღსარებაში ჩამოთვლა იმისა, რაც მის სინდისს ქენჯნის. ადამიანი მიდის ტაძარში, უამბობს მოძღვარს, რა აწუხებს მის სინდისს, და მართლაც გრძნობს შვებას, მაგრამ მოხდა კი შეერთება ღმერთთან? არა, არ მოხდა. ანუ ადამიანი აღსარებაზე გარბის, როგორც რომელიღაც თერაპიულ, ფსიქოთერაპიულ სეანსზე, როგორც ფსიქოლოგთან საუბარზე: ვუამბე ჩემს შესახებ, ამიხსნეს, შვება ვიგრძენი. სინამდვილეში სინანულის არსი სულ სხვა რამეში მდგომარეობს. ვინც არ შევა სინანულის სტიქიაში, ვერ შეძლებს ღმერთის შეცნობას. ადამიანი შეიძლება ფიქრობდეს ღმერთზე, ამბობდეს (როგორც უამრავი ადამიანი), რომ „ღმერთი სულში ჰყავს და ეს საკმარისია“. ეს მეტად გავრცელებული ერესია. რა აქვს ასეთ ადამიანს სულში? მისი სული შეპყრობილია ერთგვარი ოცნებით, ადამიანი ოცნებობს, რომ სწამს ღმერთი, მაგრამ არ ესმის, რატომ უნდა იაროს ტაძარში, რატომ უნდა ილოცოს, რატომ უნდა დაეხმაროს თავის მოყვასს. რატომ ხდება ასე? საიდან ასეთი სიბრმავე? იქიდან, რომ ადამიანმა არ იცის, რა არის სინანული.
წმინდა მამები ამბობენ, რომ ღმერთი ჰგავს მზეს. მზე არის სინათლისა და სითბოს წყარო. ამდენად, ცოდვილი ადამიანი, რომელიც ზურგს აქცევს ღმერთს, წყვდიადშია, იგი ღმერთსა და საკუთარ თავს შორის აღმართავს კედელს, უფრო სწორად, საკანს, რომელშიც თავად მოემწყვდევა ხოლმე. როცა ვინმე ამბობს, ღმერთი არ მწამსო, ჩემთვის, როგორც ამ საქმით პროფესიონალურად დაკავებული ადამიანისთვის, ეს ფრაზა ნიშნავს იგივეს, ადამიანმა რომ თქვას: „მე უნანელი ცოდვილი ვარ“. რადგან ღმერთის არსებობა ნებისმიერი ფსიქიურად ჯანსაღი ადამიანისათვის ცხადზე უცხადესია. არ აქვს მნიშვნელობა, სად დაიბადე, ისწავლე თუ არ ისწავლე. ღმერთის არსებობას ვერ გრძნობს მხოლოდ ავადმყოფი ადამიანი, ანუ ვისაც აღქმის აპარატი აქვს მოშლილი.
ურწმუნოება ყოველთვის ცოდვასთანაა დაკავშირებული, ამიტომ სარწმუნოების სწავლა ყველა ადამიანს შეუძლია, ყველას შეუძლია დაინახოს ეს სინათლე, ნებისმიერის ცხოვრება შეიძლება გათბეს ღვთისაგან გამომავალი სითბოთი. ამისათვის საჭიროა, ღმერთსა და ადამიანს შორის არსებულ კედელში გამოიჭრას პატარა სარკმელი, თუ ეს შეუძლებელია, მაშინ ხვრელი მაინც. ძალიან ხშირად ამაში ღმერთი თავად გვეხმარება. იგი პატარა მიწისძვრას გვიწყობს ხოლმე, რომლის შედეგადაც ცოდვის ქვათაგან აღმართული კედელი (რომელიც ფარავს ღმერთს ჩვენს თვალთაგან) მოძრაობაში მოდის და მასში ჩნდება ნაპრალი. ადამიანი ასეთ მიწისძვრას „უბედურებას“ ეძახის. იგი ვერ ხვდება, რატომ მოხდა ეს და თავის დაცვას ცდილობს, გამოსავალს ეძებს, რაც შეუძლებელია. აი, მაშინ კი მიმართავს ფიქრებს ღმერთისკენ (თუმცა ყოველთვის როდი ხდება ასე) და დახმარებაც არ აყოვნებს.
ღვთის რწმენა არ არის ცოდნის ერთობლიობა, რომლის საშუალებითაც ერთი ადამიანი რაღაც ინფორმაციას გადასცემს მეორეს. არა! მოციქული პავლე ამბობს: „რწმენა არის უხილავის დაჯერება“. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ესაა უხილავი საგნების დანახვა. ამიტომ მორწმუნეს ვერაფრით დაარწმუნებ, რომ ღმერთი არ არსებობს, რადგან ის მას ხედავს და, პირიქით, ურწმუნოს ვერაფრით დაარწმუნებ, რომ ღმერთი არსებობს, რადგან ის მას ვერ ხედავს. რელიგიურობის განცდა, ღვთის დანახვის უნარი, ყველას აქვს. უბრალოდ, დროთა განმავლობაში ატროფირებას განიცდის ნებისმიერი ორგანო, რომელსაც არ იყენებ. მაგ., თუ ადამიანი დიდხანს არ დადის, ხელახლა უხდება სიარულის სწავლა; თუ იგი ჩვილობიოდანვე არ იღებს ღვთიურ საკვებს, სული ქვავდება, კვდება და ურწმუნოების წყვდიადში ეფლობა.
სინანულს სხვაგვარად შეიძლება ვუწოდოთ სულიერი ჭვრეტა, რადგან ღმერთისაკენ მოძრაობა შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როცა ადამიანი ხედავს ღმერთს – ხედავს მას თავის ცხოვრებაში, გარშემომყოფ ადამიანებში, ხედავს ისტორიულ პროცესში. და ხვდება, რომ ადამიანთა ცხოვრება, პირად-პირადი თუ საზოგადო, ღმერთზეა დამოკიდებული.
როგორ ეხსნება ადამიანს სულიერი თვალი, როგორ იძენს რწმენას? ისე არ ხდება, რომ ადამიანს უთხრან: იცი, ღმერთი არსებობს, - და მან გულუბრყვილოდ დაიჯეროს. არა, ეს სრულებით არ ხდება ასე. ვინც ზრდასრულ ასაკში ირწმუნა ღმერთი, შეუძლია გითხრათ, როგორაც ხდება ეს. სულიერი თვალის ახელა უჩვეულო, საიდუმლოებრივი გარდატეხაა. რაღაც მომენტში ადამიანს გონება უნათდება. მან ჯერ არცერთი ლოცვა არ იცის, შეიძლება წესიერად პირჯვარსაც ვერ ისახავს, მაგრამ უკვე ხედავს ღმერთს.
სემინარიაში ჩემთან ერთად სწავლობდა ერთი ყმაწვილი – ნიკოლოზი. მისაღებ გამოცდაზე, ჩვეულებრივ, გამოჰკითხეს ის საკითხები, რასაც აბიტურიენტებს ეკითხებიან ხოლმე: მრწამსი, დილისა და საღამოს ლოცვები, წმინდა წერილი. მან კი მიუგო, რომ ამათგან არაფერი იცოდა. „მაშ, რა იცი?“ – ჰკითხეს კვლავ. მაშინ ნიკოლოზმა ზეპირად თქვა ნაწყვეტი იოანეს სახარებიდან. „ეს საიდანღა იცი?“ – ჰკითხეს გამომცდელებმა. „ერთ დღეს ავტობუსის გაჩერებაზე ვიდექი. ქარმა ფეხებთან ქაღალდი მომიგდო. ავიღე და წავიკითხე. იოანეს სახარებიდან იყო. ეს სიტყვები იმდენად მომეწონა, რომ შემდეგშიც არაერთხელ გადავიკითხე, ისე რომ ზეპირადაც დამამახსოვრდა. ჩვენს ქალაქში მოქმედი ტაძარი არ არის. მაგრამ შევიტყვე, რომ თქვენთან ასეთ რამეებს ასწავლიან, ჰოდა, გადავწყვიტე მოვსულიყავი“. ნიკოლოზი ჩარიცხეს. მან სრულიად არაფერი იცოდა, მაგრამ უკვე სწამდა ღმერთი და ლოცულობდა თავისი სიტყვებით.
საიდან იწყება სინანული, საიდან იწყება სვლა ღმერთისკენ, საიდან იწყება გამოღვიძება? ამ გზაზე შესადგომად, აუცილებელია, საკუთარ თავს მივცეთ მარტო დარჩენის საშუალება. მოვწყვიტოთ გონება მიწიერ საზრუნავებს, ამქვეყნიურ ამაოებას, რაც ღმერთის დანახვაში გვიშლის ხელს.
ყოველ ჩვენგანს უამრავი მოვალეობა აქვს, ძალიან ბევრი თავსატეხი, ბევრს ვსაქმიანობთ, პაუზა თუ გაჩნდა, მაშინვე ტელევიზორს ვრთავთ და პაუზაც ქრება. ასე, რომ ფიქრისათვის დრო სრულიად აღარ გვრჩება. მუდამ ფაციფუცში ვართ: ან ვლაპარაკობთ, ან ვჭამთ, ან ჭურჭელს ვრეცხავთ, მერე სადმე ვართ გასაქცევი. დრო გამოგვიჩნდა? – ტელეფონზე ვრეკავთ. დავასრულეთ საუბარი? – ისევ ტელევიზორს მივუჯდებით. ბოლოს დავიღლებით და ქანცგაწყვეტილები დასაძინებლად ვწვებით. აი, გათენდა. გავიღვიძე, წამოვხტი – რა ვქნა? აჰა, დავიბანე, გავთბი, ვისაუზმე, ჭურჭელი დავრეცხე, ისევ გავიქეცი. სულ საქმეები, საქმეები და საქმეები... ისმის კითხვა: თუ სულ ასეთ ფაციფუცში ვარ, როდისღა უნდა ვიცხოვრო? და რისთვისაა საჭირო მთელი ეს გაუთავებელი ამაოება? ნუთუ მხოლოდ დასაფლავების მომენტთან მისაახლოებლად? მაგრამ ასეთი ხედვა ადამიანებს მეტისმეტად პრიმიტიული ეჩვენებათ.
ამდენად, ადამიანმა, რომელსაც სარწმუნოების მოპოვება სურს, უნდა დაიწყოს იმით, რომ საკუთარ თავთან მარტო დარჩენა ისწავლოს, - სადმე წავიდეს ან სხვა ოთახში განმარტოვდეს და ჩაიხედოს თავის სულში. ადამიანთა უდიდესი ნაწილი საკუთარ სულში არ იყურება. ისინი საკუთარ თავს გვერდიდან უმზერენ, ამიტომაც დაკარგეს იგი სრულიად. მარტო დარჩენილებმა გულში უნდა ჩავიხედოთ. რას დავინახავთ იქ? როგორც ჩანს, ჩვენს თავში მუდმივი მოძრაობაა, ათასი აზრი, მოგონება, საუბართა ნაწყვეტები ირევა. ჩვენ კი უნდა შევეცადოთ, შევაკავოთ ყოველივე ეს და დავფიქრდეთ: საერთოდ, როგორი ადამიანი ვარ, კარგი თუ ცუდი? ადამიანთა უმეტესობა ასე იტყვის: არა, საუკეთესო არ ვარ, მაგრამ არც ცუდი ვარ. ადამიანებს უჭირთ აღიარონ, რომ ცოდვილები არიან. სინანული კი არის საკუთარ თავზე სიმართლის აღიარება, რაც იმაში მდგომარეობს, რომ ყველა ცოდვილია, წმინდანებსაც კი ჰქონდათ ცოდვები, თუმცა ღვთის შეწევნით მათ სძლიეს საკუთარ ცოდვებს. უცოდველი მხოლოდ ღმერთია. სინანული იწყება მხოლოდ მაშინ, როცა ადამიანი აღიარებს, რომ ძალზედ ცოდვილია. ხოლო სანამ ადამიანი თავს მართლად მიიჩნევს, თვლის, რომ კარგია, მცოდნე, ჭკვიანი, ის ვერ დაინახავს ღმერთს, რადგან თავი მართალი ერთადერთი მიზეზის გამო ჰგონია - ესაა სიამაყე. სიამაყე კი ყველაზე დიდი ცდომილებაა. ის გულს აქვავებს და ხელს უშლის ღმერთის დანახვას. ამაყი ადამიანი ყოველთვის ეჭვიანია, მუდამ ეჩვენება, რომ ატყუებენ.
ამდენად, სინანულისათვის, პირველ რიგში, საჭიროა ვაღიაროთ, რომ ამაყები ვართ და შევეცადოთ დავარღვიოთ ეს მტკიცე კედელი, რომელიც ღმერთისგან გვყოფს. ამ კედლის დარღვევა თანდათანობით ხდება. თავდაპირველად, ვაღიაროთ, რომ იესუ ქრისტე არის ძე ღვთისა, რომელიც გარდამოხდა ზეცით და რომ წმინდა წერილი იმის გამო იწოდება წმინდად, რომ ის ღმერთისგანაა, თუმცა ჩაწერილია ადამიანების ხელით, მაგრამ არცთუ ღმერთის მონაწილეობის გარეშე. შემდეგ კი ავიღოთ წმინდა წერილის მცნებები და შევადაროთ ჩვენს წარსულსა და აწინდელ ცხოვრებას. განსხვავება ღვთის მცნებებსა და ჩვენს ქმედებებს შორის იქნება სწორედ ჩვენი ცოდვები. მაგრამ აი დავინახე, რომ შემიცოდავს ამით თუ იმით. მერე რაღა უნდა გავაკეთო? მერე უნდა მოვიკრიბო ვაჟკაცობა, უარი ვთქვა ცოდვილ ცხოვრებაზე და დავიწყო მისი შეცვლა. მაგრამ რითი უნდა დავიწყოთ? ცოდვები აბურდულ ძაფის გორგალს ჰგავს და, რა თქმა უნდა, მისი დაშლა ყოველი მხრიდან შეიძლება, მაგრამ უმჯობესია ყველაზე მარტივით დავიწყოთ.
აი, მაგალითად, არსებობს მცნება: „მოიხსენე დღე იგი შაბათი და წმინდა ჰყავ იგი; ექვსი დღე იქმოდე, ხოლო დღე იგი მეშვიდე – შაბათი არის უფლისა ღვთისა შენისა“. ეს მცნება დგას ისეთ მცნებებზე წინ, როგორებიცაა: „არა კაც კლა“, „არა გული გითქმიდეს“, „არ იპარო“, რომლებიც ყველამ იცის. რატომ? იმიტომ, რომ ყოველ კვირას აუცილებელია ტაძარში წასვლა. მაგრამ ადამიანებმა, როგორც წესი, არ იციან და არც თვლიან ცოდვად ამ მცნების დარღვევას. სინამდვილეში კი ეს ცოდვა უფრო დიდია, ვიდრე მკვლელობა, პარვა და შური. ადამიანი დაუტევებს ყოველ საქმეს იმისათვის, რომ ეს დღე ღმერთს მიუძღვნას, ღმერთს, რომელიც ასაზრდოებს, აცმევს, ათბობს, რომელმაც მოგვცა ეს მშვენიერი სამყარო. აი, ამისათვისაა საჭირო კვირაში ერთი დღე გადავდოთ ჩვენი საქმეები, მივიდეთ ტაძარში და მადლობა შევწიროთ ღმერთს. სწორედ ამით უნდა დავიწყოთ, რადგან ეს არის ყველაზე მარტივი მცნება.
მეორე, რაც სინანულისათვის, ღვთის შეცნობისთვისაა საჭირო, არის ღმერთით დაინტერესება. ადრე, როცა ზრდასრულ ადამიანებს ვნათლავდი, ყოველთვის ვეკითხებოდი, იცოდნენ თუ არა, როდის დაიბადა ქრისტე. და ათი წლის განმავლობაში, ერთხელაც არ მიმიღია სწორი პასუხი. არცერთმა მათგანმა არ იცოდა, რომ ჩვენი წელთაღრიცხვა ქრისტეს შობიდან იწყება. ანუ სამყაროსათვის უმნიშვნელოვანესი მოვლენა ადამიანთა ინტერესების მიღმა რჩება. არავის აინტერესებს, რატომ მოვიდა ქრისტე, რას ამბობდა, რას იქმოდა. საჭიროა კი ეს ვისწავლოთ, ზეპირადაც ვიცოდეთ, რადგან ამაზეა დამოკიდებული მთელი ჩვენი არსებობა.
შემდეგი ნაბიჯი ღვთის შეცნობისათვის არის სახარების კითხვა. იგი გვასწავლის, როგორ გამოვიდეთ ცოდვების წყვდიადიდან და როგორ დავიწყოთ ახალი ცხოვრება.
და ბოლოს, უმთავრესი, რაც იესუ ქრისტემ გააკეთა, არის ეკლესიის დაარსება. მან ღვთიური ძალმოსილებით აღჭურვა თავისი მოწაფეები, მიანიჭა რა მათ ძალა შეკვრისა და განხსნისა: „ვინც შეკრათ ქვეყანასა ზედა, კრულ იყოს იგი ცათა შინა; და ვინც გახსნათ ქვეყანასა ზედა, ხსნილ იყოს იგი ცათა შინა“. მოწაფეებმა კი ეს ძალაუფლება თავიანთ მოწაფეებს გადასცეს, მათ კიდევ თავიანთ მოწაფეებს და ასე დღემდე. ვის შეუძლია, გაგვხსნას ცოდვათაგან? მხოლოდ ქრისტეს. ვისი საშუალებით? მისი მოწაფეების საშუალებით. მხოლოდ ეკლესიაში შეიძლება იმ მადლის მიღება, რომელიც ცხოვრების გამოსწორებაში დაგვეხმარება. თუ ადამიანი აღსარებებს არ ამბობს, გამუდმებით არ ებრძვის საკუთარ „მეს“, არ აიძულებს თავს, ილოცოს (თუმცა ეს იოლი არ არის), ხშირად არ ეზიარება, მას უბრალოდ, არ ექნება ძალა სინანულისა, უბრალოდ, ვერ შეძლებს ღმერთისკენ სვლას. ამიტომ, სინანული არის არა მხოლოდ ცოდვათა აღიარება, ის არის ასევე ლოცვა, წმინდა წერილის შესწავლა, მართლმადიდებლურ ღვთისმსახურებაში მონაწილეობა, მუდმივი მზადყოფნა მოყვასის თანადგომისათვის, რადგან მოყვასი ჩემი ჩემებრ გაწამებული ცოდვილი, ჩემებრ სულიერი ინვალიდია.
ჩვენ, შვილებს მაშინ ვპატიობთ შეცდომებს, როცა მათში გულწრფელობას, გამოსწორების სურვილს ვხედავთ, თუმცა ვიცით, რომ ბავშვი მართალია ამბობს, მეტს აღარ ვიზამო, მაინც იგივეს გაიმეორებს. მაგრამ ჩვენ მისგან ველით არა ფორმალურ სიტყვებს, არამედ კეთილ განზრახვას. ღმერთიც ჩვენგან ელის თუნდაც განზრახვას, თუნდაც რაიმე მოძრაობას მისი მიმართულებით, რომ ეს თუნდაც რაიმეში გამოიხატებოდეს.
მესამე საუკუნის წმინდანი, კვიპრიანე კართაგენელი ამბობს: „ვისთვისაც ეკლესია დედა არაა, მისთვის ღმერთი ვერ იქნება მამა“. რადგან ქრისტე დედამიწაზე ერთადერთი მიზნით მოვიდა – რომ დაეარსებინა ეკლესია. მან თქვა, რომ ეკლესია იარსებებდა სამყაროს აღსასრულამდე, რათა ნებისმიერ მონანულს შესძლებოდა მისი მეშვეობით დაეწყო ახალი ცხოვრება. აი, მხოლოდ ამით დავაღწევთ თავს ჩვენი რუტინული ცხოვრების საშინელებას და გავიგებთ, რა უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ გადავირჩინოთ თავი და გადავარჩინოთ ჩვენი მოყვასი.
თარგმნა ნინო ბოხუამ
წიგნიდან „გზა სინანულისაკენ“
გამომცემლობა „Даниловский благовестник“,
2005