წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსის ქადაგებათაგან

გამოკრებილნი სწავლანი

ბედნიერება – ღმერთს წვალებისათვის კი არ შეუქმნია კაცი, არამედ ბედნიერებისა და სიხარულისათვის. ჭეშმარიტი ბედნიერება ადამიანს შემთხვევით და უმიზეზოდ არ მიენიჭება. იგი თითქმის ყოველთვის დიდი შრომისა და მოღვაწეობის შედეგია. მხოლოდ გარეგანი წარმატება და ნივთიერი სიკეთე ბედნიერებას არ წარმოადგენს. ჭეშმარიტი გზა, რომლითაც კაცს ამქვეყნად შესაძლო ბედნიერების მოპოვება ძალუძს, მაცხოვრის სიტყვებშია ნაჩვენები: ხოლო თქვენ ეძიებდით პირველად სასუფეველსა ღმრთისასა და სიმართლესა მისსა და ესე ყოველი შეგეძინოს თქვენ (მთ.6, 33). – ე. ი. უწინარეს ყოვლისა, ეცადეთ, რომ ღმრთის სასუფეველი თქვენს სულებში დაარსდეს, ღმრთის სიმართლე შეიცნოთ და შეიყვაროთ იგი, და მაშინ ყოველივე დანარჩენი – მშვიდობა, სიხარული და ამქვეყნიური საჭიროებანი: საჭმელი, სასმელი, ტანისამოსი და სხვ. – თავისთავად მოგენიჭებათ. ბედნიერება მშვიდი, მხიარული და მხნე სულის მდგომარეობაა და მისი განცდა მხოლოდ წმინდა სინდისის მქონე კაცს შეუძლია. თუ სული და გული კაცისა აღშფოთებული, აღელვებული და მოუსვენარია, ურიცხვი სიმდიდრეცა და პატივიც რომ ჰქონდეს, ბედნიერი მაინც ვერ იქნება; წინააღმდეგ შემთხვევაში, როცა კაცი დამშვიდებული და დაწყნარებულია, როცა იგი თავისი მდგომარეობით კმაყოფილია და მადლობელია ღმრთისა, თუგინდ ღარიბიც იყოს და მრავალი რამეც აკლდეს, იგი ყველა მდიდარ კაცზე უფრო ბედნიერი იქნება. კაცი მხნე, შრომისმოყვარე და წმინდა სინდისის მქონე, რომელიც, ამასთანავე, ბევრს კი არ ეძიებს, არამედ მცირედითაც კმაყოფილია – უთუოდ ბედნიერი იქნება, რამდენადაც ეს ამ წუთისოფელში შესაძლოა კაცისათვის; ხოლო კაცი ხარბი, გაუმაძღარი და ავი სინდისის მქონე, ბედნიერებას ვერასოდეს ვერ შეემთხვევა, ვინაიდან სადაც მშვიდობა არ არის, იქ არც ბედნიერებაა.

ბზობა – წმინდა სახარება მოგვითხრობს, რომ იესო ქრისტეს არ უყვარდა თავის გამოჩენა სახალხოდ და დიდებისა და პატივის მიღება. მაცხოვარი ესოდენ თავმდაბალი და მშვიდი იყო, რომ ამსოფლიური ყოველგვარი დიდებისაგან თავს იფარავდა. როცა სნეულებს კურნავდა და მკვდრებს აღადგენდა, აფრთხილებდა არავისთვის ეთქვათ, არამედ მადლობა ღმრთისათვის ფარულად შეეწირათ. ბზობას მან ეს ჩვეულება დაივიწყა და ქვეყნისაგან პატივი განცხადებულად მიიღო, ყოველ ადამიანს მისცა უფლება ერთგულებისა და სიყვარულის გამომჟღავნებისა. ბეთანიაში მეგობრებმა მას დიდი სერობა მოუმზადეს, სადაც ყოველი მისთვის ერთგულებისა და პატივის მიგებას ცდილობდა. ერთი მისი თანამეინახე მკვდრეთით აღდგენილი ლაზარე იყო, ლაზარეს დამ, მარიამმა ნარდის ძვირფასი ნელსაცხებელი სცხო ფეხთა მისთა და თმებით შეუმშრალა. როცა ამისთვის იუდამ მარიამი გაკიცხა, მაცხოვარმა გაამართლა იგი და შეაქო. მეორე დღეს ბეთანიიდან იერუსალიმში მიმავალ იესო ქრისტეს ურიცხვი ხალხი გამოეგება, რომელნიც მას გზაზე ხის რტოებსა და საკუთარ სამოსელს უფენდა ხმამაღალი გალობით: ოსანნა მაღალთა შინა, კურთხეულ არს მეუფე ისრაელისა! ტაძარში შესულმა მაცხოვარმა იქიდან მოვაჭრენი და უჯეროდ მოქმედნი გამოდევნა. შურით ავსებული ფარისეველნი და მწიგნობარნი ეკითხებიან, რა ძალით იქცევა ასე. ერთი სიტყვით, მაცხოვრის შესვლა იერუსალიმში სატახტო ქალაქში მეფის შესვლას ემსგავსება. რატომ იქცევა უფალი ასე, რატომ მიიღო, წინააღმდეგ მისი ჩვეულებისა, ესოდენი დიდება და პატივი? პირველ რიგში იმიტომ, რომ უნდა აღსრულებულიყო წინასწარმეტყველის სიტყვები: არქუთ ასულსა სიონისასა: აჰა ესერა მეუფე შენი მოვალს შენდა მშვიდი და ზე ზის იგი კიცვსა ნაშობსა კარაულისასა. მეორეც, მაცხოვარმა იცოდა, რომ მოახლოვდა ჟამი, როცა იგი ამ სოფელს უნდა განშორებოდა, ამიტომ ერთი მხრივ მეგობრებსა და ერთგულებს უკანასკნელი შემთხვევა მისცა სიყვარულის გამჟღავნებისა, ხოლო მტერთა და მოძულეთ – ასევე უკანასკნელი სწავლა, რათა თუ შეძლებდნენ, მოქცეულიყვნენ და მოენანიებინათ. მათ კარგი შემთხვევა ჰქონდათ, რომ საზოგადო სიყვარულისა და ერთგულების შემხედვარეთ, გული მოლბობოდათ და წამით მაინც დავიწყებოდათ ბოროტება, მაგრამ არა! იუდა ჯავრობს, როცა მარიამის გულწრფელ საქციელს ხედავს, ზოლო ფარისეველნი შურთ იღვსებიან, როცა ხედავენ, რომ იესოს ერთგულებასა და სიყვარულს მთელი ქვეყნიერება უცხადებს.

იესო ქრისტე მოყვარულებსა და ერთგულებს ჩვენს შორის დღესაც ეძიებს. იგი ჩვენგან არა ნელთბილ დამოკიდებულებას, არამედ იმგვარ სიყვარულს მოელის,როგორითაც იგი ლაზარესა და მის დას უყვარდათ. ჩვენც შეგვიძლია განვუცხადოთ მაცხოვარს ჩვენი პატივისცემა და სიყვარული, ნელსაცხებლის ნაცვლად ფარული ცრემლებით დავბანოთ ფერხნი მისნი და გულში ვუღაღადოთ: ოსანა, კურთხეულ არს მომავალი მეუფე ჩვენი!

ბოროტისმეტყველება – ბოროტად მეტყველ კაცს განუკითხველი არავინ დარჩება, რას არ დააბრალებს იგი კაცს და რაში არ შეეპარება ეჭვი! თუ ნახა, რომ ვინმე ყოველდღე დადის ეკლესიაში და მხურვალედ ევედრება ღმერთს, იტყვის ფარისეველიაო; თუ ნახა, რომ ყოველთვის არ დადის – ურწმუნოაო; თუ ვინმე სიმართლის თქმას ცდილობს – კაცთმოძულე არისო, კაცის სიკეთე არ სურსო; მშვიდი და მდაბალი კაცი არ მოსწონს – სუსტიაო; მტკიცე და მაგარი სახიათის კაცზე იტყვის – სასტიკი და ფიცხელიაო და ა.შ. ერთი სიტყვით, ყოველ კაცს დაიწუნებს, ყოველ საქმეს გაამტყუნებს, ანუ, როგორც იაკობ მოციქული გვასწავლის: მცირე არს ენა და დიდად მაღლოის. ნუ დაივიწყებთ რა დიდი ცოდვაა ავადხსენება და განკითხვა მოყვასისა და გახსოვდეთ მაცხოვრის სიტყვები: ნამეტნავისაგან გულისა იტყვიან ბაგენი.

გარდაცვალება – სიკვდილი ანუ გარდაცვალება მხოლოდ ამქვეყნიურ მოქმედებას და ხორციელ ცხოვრებას ამთავრებს, ანუ სპობს. სიკვდილი არის გარდაცვალება, ანუ გამოცვლა, შეცვლა აწინდელი ცხოვრებისა სხვა უმჯობეს ცხოვრებად, კვდება მხოლოდ ჩვენი ეს მძიმე სხეული. მიწა მიწას მიეცემა, მაგრრამ ის შინაგანი გაცოცხლებული სული სიკვდილს არ დაემონება. გარდაცვალების შემდგომ არ ვკარგავთ ხსოვნასა და წარმოდგენას ყოველივე იმისა, რაც ამ სიცოცხლეში განვიცადეთ. ყოველივე რომ დაგვვიწყებოდა, რაც ამქვეყნად ვნახეთ, აღვასრულეთ და შევიყვარეთ, მაშინ კაცის ცხონებაცა და წარწყმედაც შეუძლებელი იქნებოდა, რადგან სულ სხვანი ვიქნებოდით და ღმრთისაგან ვერც ჯილდოსა და ვერც სასჯელს ვეღრ მივიღებდით. აქედან იმ ქვეყანაში ჩვენ ყველა ჩვენს სულიერ თვისებას გადავიტანთ. სიკვდილი კაცს ვერ ართმევს იმას, რითაც თითოეული კაცი სხვა პირთაგან განსხვავდება. Kკაცი ჯოჯოხეთსა თუ სამოთხეს აქვე თავისივე ხელით აშენებს. ანგარი, ხარბი და შურიანი იქ ყოველგვარ ნუგეშს მოკლებული გადავა; ღმრთის, სიკეთისა და სიმართლის მოყვარეს კი ბედნიერება ელოდება – რაც უყვარდა, რაც სურდა და რასაც ეძიებდა, ყოველივე მიეცემა. Nნეტარება განმზადებულია მათთვის, ვინც ამქვეყნად დაუცხრომლად იღწვის. სიკვდილის შემდგომ ჩვენი სული, ყოველი სოფლიური მწუხარებისა და ამაოებისაგან განთავისუფლებული, თავის თვისებებსა და შესაძლებლობებს დაუბრკოლებლად გაშლის და განავრცობს, ცხოვრებისა და მოქმედების ვრცელ ასპარეზზე გავა და ღმერთს, წყაროს ყოვლისა კეთილობისა და ნეტარებისა, თანდათან მიეახლება. ჩვენი ცნობისმოყვარე გონება შემეცნების ისეთ საგანს იპოვის, რომელიც მისთვის საუკუნო საზრდო და მისწრაფების მიზანი შეიქნება. სიხარულისა და ბედნიერების მაძიებელი ჩვენი გული ბედნიერების ისეთ წყაროს შეემთხვევა, რომლითაც დაუსრულებელ სიხარულსა და ნეტარებას უკუნითი უკუნისამდე აღმოივსებს. აღდგომის შემდეგ კი ჩვენი სხეულიც სულიერი, ჰაეროვანი, მსუბუქი და უკვდავი შეიქნება, რომელიც სივრცესა და ჟამს აღარ დაექვემდებარება; ზეცად ამაღლდება, თუმცა სახე და შედგენილობა იგივე ექნება.

განკითხვა – მოყვასის განკითხვა და დაწუნება ყოველთვის ცოდვაა.

განმართლება – იმას ნიშნავს, რომ კაცს თავისი ცოდვა, როგორც თანაშობილი ანუ მასზე ადამისგან გადმოსული, ისე საკუთრივ მის მიერ აღსრულებული, არ მიეთვალა, ანუ არ შეერაცხა; ე.ი. როცა იგი ღმრთის წინაშე უბრალო შეიქნა და არცერთ პასუხისმგებლობას არ დაექვემდებარა. ერთი სიტყვით, როდესაც სცხონდა. Kკითხვაზე, თუ როგორ უნდა განმართლდეს კაცი – სარწმუნოებით თუ კეთილთა საქმეთაგან, მაგალითად, პროტესტანტები პასუხობენ, რომ კაცს თავის მხრივ კეთილი საქმის გაკეთება თავისი განმართლებისთვის არ შეუძლიადა მას ერთი მხოლოდ იესო ქრისტეს სარწმუნოება გაამართლებს; ხოლო კათოლიკები განამრთლების საქმეში სარწმუნოებას ამცირებენ და ამბობენ, რომ ღმრთის წინაშე განსამართლებლად კეთილი საქმის აღსრულება ყველას შეუძლია, ხოლო ვისაც ძალა არ შესწევს, მადლი ეკლესიისაგან უნდა ისესხოს და განმართლება ამით მოიპოვოსო. ჩვენი წმიდა მართლმადიდებელი ეკლესია კი გვასწავლის, რომ კაცის განმართლებისათვის საჭიროა როგორც სარწმუნოება იესო ქრისტესი, ისე ცხოვრება, მოქმედება, ანუ კეთილნი საქმენი სარწმუნოებისაებრ; ამასთანავე განგვიმარტავს, რომ ყოველი საქმე კაცისა მაშინ იქნება ნამდვილად კეთილი და განმამართლებელი კაცისა, როდესაც იგი იესო ქრისტეს ცხოველი სარწმუნოებისგან, სასოებისა და სიყვარულისგნ მომდინარეობს, როდესაც კაცის გულში თვით იესო ქრისტე ცხოვრობს და მოქმედებს. საღმრთო სჯული ჩვენგან კეთილ საქმეს, მოთმინებას, მოწყალებას, ლოცვას, მარხვასა და სხვა სათნოებებს მოითხოვს, მაგრამ ყოველივე ეს იესო ქრისტეს სიყვარულითა და სარწმუნოებით უნდა აღვასრულოთ და არა ურიათაებრ, რომელნიც თავიანთ სჯულს გარეგნულად, ფორმალურად ასრულებენ და თავისას არ იშლიან, შაბათს იმარხავენ, უქმად არიან, ორშაბათს კი გამოვლენ და თავიანთი სიცრუე, შური და მტრობა ცოდვადაც აღარ მიაჩნიათ. ურიამ რომ ურია მოატყუოს, ცოდვად მიიჩნევენ, ქრისტიანის მოტყუებას კი – მადლად. ქრისტიანები ასე არ უნდა ვიქცეოდეთ, ჩვენი სარწმუნოება და ცხოვრება ერთი და იგივე უნდა იყოს, ან უმჯობესია ვთქვათ: ჩვენი სარწმუნოება ჩვენს ყოველ საქმეში უნდა გამოიხატებოდეს; სარწმუნოება საქმით უნდა იყოს შემოსილი, ხოლო საქმენი – თვით სიტყვა, გრძნობა და სულის ყოველი შინაგანი მოძრაობა – სარწმუნოებით.

განსაცდელი – ისეთ შემთხვევას ეწოდება, რომელიც კაცს რომელიმე ცოდვაში ჩააგდებს. ადამიანს შეუძლია წინასწარ გამოიცნოს სად ან ვისთან, ან რომელ საქმეში ნახავს განსაცდელს და თავი აარიდოს მას; განსაცდელი ისეთი გარემოება ან შემთხვევაა, რომელშიც კაცმა თავისი სულის ნამდვილი თვისებები უნდა გამოამჟღავნოს. ცხოვრებაში ასეთი შემთხვევა თუ გარემოება მრავალია: სიხარული და მწუხარება, ბედნიერება და უბედურება, შიში, დევნა, სნეულება, მოყვაისს სიკვდილი და სხვ. ღმრთის განგებით კაცს განსაცდელი იმისთვის შეემთხვევა, რომ კაცმა თავისი ღირსება შეაფასოს და საკუთარი თავი შეიცნოს. განსაცდელის გარეშე სულიერი წარმატება შეუძლებელია; იგი აზრს აღამაღლებს, ცნობიერებას წმენდს, და ზნეობას ასწორებს. განსაცდელი გამაფრთხილებელია კაცისა. ყურძნის მტევანი თუ არ გაიჭყლიტა, ღვინო არ დადგება; მსგავსადვე, კაცის სული თუ არ შევიწროვდა, კარგ ნაყოვს ვერ გამოიღებს. ყოველი განსაცდელი დიდი ყურადღებით და გონიერებით უნდა მოიხმაროთ. პირველ რიგში, ბოროტებამ არ უნდა დაგაღონოს და მხნეობა არ უნდა დაგაკარგვინოს; მეორედ, უნდა ეცადო, რომ განსაცდელი შენს სასარგებლოდ გადააქციო. მწუხარებიდან სიხარული გამოიყვანე, უბედურებიდან – სიკეთე და წარმატება. ამას კი მაშინ შეძლებ, თუ სასოებითა და სარწმუნოებით აღიჭურვები და ყოფაქცევას გამოისწორებ. თუ განსაცდელი გეწია, ღმერთს მადლობა შესწირე, მოითმინე და თავი დაიმდაბლე.

განცდა თავისი თავისა – განცდა, ანუ ცნობა ჩვენი თავის ის არის, როდესაც კაცი თავის თავს შეისწავლის, გააცნობიერებს, კარგად იქცევა თუ ცუდად, კარგი ხასიათი აქვს თუ ცუდი. ცნობა საკუთარი თავისა კეთილი ქრისტიანული ცხოვრების საფუძველია. თუ კაცმა ჯერ ის არ შეიცნო, რა ცოდვა ჩაიდინა, რა ნაკლულოვნება აქვს გულში, როგორ მოინანიებს და როგორ შეიქნება უმჯობესი. ცნობა საკუთარი თავისა ადვილი არაა, ვისაც ამის მიღწევა უნდა, დიდი მეცადინეობა მართებს. დიდი სარგებლობა და სულიერი მადლი მოგვეცემა, თუ თავს კარგად შევისწავლით და გულში ვიტყვით, რომ ესა და ეს ნაკლი გვაქვს და ღმრთის წინაშე ამაში და ამაში ვართ დამნაშავე. თუ ასე მოიქცევი, სინანულსაც ადვილად შეძლებ და კარგი ადამიანიც გახდები. ხოლო თუ შენი თავი კარგად არ იცი, არა მარტო ქრისტიანობაში, არამედ არც სხვა საქმეში არ გამოდგები, ვინც თავისი თავი კარგად იცის, ის აღარც მოყვასს განიკითხავს.

განცდა ცოდვისა – სიყრმიდანვე გამოცდილმა მეთევზემ სვიმონ-პეტრემ მთელი ღამე ითევზავა გენესარეთის ტბაზე, მაგრამ ვერაფერი დაიჭირა; იესო ქრისტეს ერთი სიტყვის შედეგად კი ბადეს იმდენი თევზი მოჰყვა, რომ ნაპირზე მისი გამოთრევა მარტოს გაუძნელდა. ამ სასწაულმა ცხადად აჩვენა მას, რომ მისი მოძღვარი ვინმე უბრალო კაცი კი არა, თვით უფალი და მთელი სამყაროს მბრძანებელი იყო და უთხრა: განვედ ჩემგან, რამეთუ კაცი ცოდვილ ვარ, უფალო. თითქოს, პირიქით, დარჩენა უნდა ეთხოვა, რათა მისგან კიდევ უფრო მეტი მადლი და სარგებლობა მიეღო, მან კი უთხრა: განვედი ჩემგან. ეს იმიტომ რომ, როცა დარწმუნდა, ვინ იყო ქრისტე, თავისი პატივი და სარგებლობა კი არ მოაგონდა, არამედ ის, რომ მაცხოვართან სიახლოვისთვის მეტისმეტად ცოდვილი და უღირსი იყო. Nნუ გვეგონება, რომ სვიმონ-პეტრე სხვა ადამიანებზე უარესი იყო: ის არც კაცის მკვლელი ყოფილა, არც მპარავი, არც მეძავი, არც მოშურნე და არც სჯულის სხვა მცნებათა დამრღვეველი. ასეთი რომ ყოფილიყო, უფალი მას მოციქულად არ გამოარჩევდა. იგი უბრალო მეთევზე იყო, რომელიც საკუთარი შრომით ირჩენდა თავს. მაგრამ ის ცოდვასა და საკუთარ უღირსებას იმდენად ძლიერად განიცდიდა, რომ იფიქრა, უწმინდეს უფალს მისებრ ცოდვილ კაცთან სიახლოვე არ ეკადრებოდა. თავისი უღირსებისა და თვისთა ცოდვათა შეგნება ყოველ ქრისტიანს უნდა ჰქონდეს, რადგან სხვა საშუალება ღმრთსგან ცოდვათა მიტევებისა არ არსებობს. ადამიანის მიერ საკუთარი უღირსებისა და ცოდვილობის შეგნება მის გულში ღმრთეებრივი მადლის მოქმედებას ნიშნავს. ვისაც კი მადლი ღმრთისა მიეახლა და სულიწმიდის განმაცხოველებელი მოქმედება შეეხო, უპირველესად საკუთარი უღირსებისა და ცოდვების გრძნობა გაუჩნდა. ცოდვა და ბოროტმოქმედება იმიტომაც არის საშინელი და წარმწყმედელი, რომ იგი ადამიანის გულს აბნელებს და ცოდვილობის შეგნებას მოაკლებს. ერთხელ დავით წინასწარმეტყველი საშინელ ცოდვაში ჩავარდა, მაგრამ, რადგან გული გაგრილებული ჰქონდა, უზრუნველად ცხოვრობდა, ვიდრე ღმერთმა ნათან წინასწარმეტყველი არ მიუვლინა და მისი პირით არ ამხილა. მხოლოდ მაშინ შეიგნო და აღიარა მან თავისი ცოდვა და თქვა: შენ მხოლოსა შეგცოდე და ბოროტი შენს წინაშე ვყავ. ასე აბნელებს ცოდვა კაცის გონებას. ამიტომ თუ გული გრილი გაქვს, ფხიზლად იყავი, რათა ცოდვამ არ დაგიპყროს, ეცადე და გული ლოცვითა და კეთილმოქმედებით გაათბე. დილით, როცა ძილისაგან ადგები, ღმერთს შევედრე მოგცეს შეგნება საკუთრი ცოდვებისა, საღამოს, ძილის წინ კი, მუხლმოდრეკით ლოცვისას გაიხსენე და ღმრთის წინაშე აღიარე ყოველი ბოროტი სიტყვა და საქმე, რომელიც იმ დღეს თქვი და ჩაიდინე. ყველაზე ძლიერ საკუთარი უღირსება მაშინ წარმოიდგინე, რაჟამს წმინდა ზიარებას მიეახლები. ყურადღება მივაქციოთ იმასაც, რომ თუმცა, პეტრემ უფალს განშორება სთხოვა, უფალმა არა თუ დატოვა იგი, არამედ, კიდევ უფრო მიეახლა, რადგან მან თავისი უღირსება შეიგნო და აღიარა. ასევე მოგვექცევა ღმერთი ჩვენც იმ შემთხვევაში, თუ საკუთარი ცოდვებისა და უღირსების განცდა გვექნება.

გარეგანი მოქმედება – იმით აიწონება და დაფასდება ღმრთის წინაშე, თუ რა განზრახვით სრულდება, რომელი წყაროსაგან მომდინარეობს. მარხვა, მსხვერპლის შეწირვა და ლოცვა მაშინ შეერაცხება კაცს მადლად, როდესაც ისინი ჭეშმარიტი სინანულისაგან მომდინარეობენ და კაცის შინაგან გრძნობას გამოხატავენ.

გლახაკი სულით – სულიერი გლახაკი ანუ გლახაკი სულით ისაა, ვინც გრძნობს, რომ საკუთარი არაფერი არა აქვს: არც ღირსება, არც სათნოება, არც სიწმინდე, არც დამსახურება ღმრთის წინაშე, არამედ, მისგან გამოითხოვს მოწყალებას და იმით ცხოვრობს სულიერად. მაშასადამე, გლახაკი სულით თავმდაბალი და მშვიდია, რაც არ უნდა ბევრი კეთილი საქმე ჰქონდეს გაკეთებული. როგორც ხორციელად გლახაკი სიღარიბის გამო სულ დაღონებული და შეწუხებულია, ასევე სულიერად გლახაკიც შეწუხებული და დაღონებულია თავისი უღირსებისა და ცოდვილობისაგან. სულით გლახაკებს ღმერთი სასუფეველს აღუთქვამს, რადგან ადამიანი, რომელიც თავისი უღირსობის გამო მწუხარეა, ყოველთვის მოერიდება ცოდვას, ჩვენ ყველანი ღარიბნი ვართ, მადლსა და სათნოებას მოკლებულნი და ცოდვით აღსავსენი. ამიტომ, თუ ღმერთი არ შეგვეწია მადლითა და მოწყალებით, მის წინაშე ვერ განვმართლდებით, მადლი ღმრთისა კი თავმდაბალს მიეცემა დაშეეწევა. აქედან ჩანს, რა დიდი ცოდვაა ამპარტავნება, ე.ი. როცა ადამიანს თავის თავზე დიდი წარმოდგენა აქვს და ფიქრობს, რომ მათალი და წმინდაა ღმრთის წინაშე. ამპარტავნება სულის მომაკვდინებელი ცოდვაა იმდენად, რამდენადაც ამპარტავანს ღმრთის მადლი არ შეეხება, ხოლო, ვინც ღმრთის მადლისაგან განშორებულია, ის სულიერად მკვდარია.

გულში ქრისტეს შობა – რა დამოკიდებულება უნდა იყოს იესო ქრისტესა და ქრისტიანს შორის? როგორც იესო ქრისტე იშვა ერთხელ ქალწულისაგან ბეთლემში, აღიზარდა, ქადაგებდა, სასწაულებს სჩადიოდა, ბოლოს ჯვარს ეცვა, მოკვდა, დაიმარხა, აღდგა მკვდრეთით და ზეცად ამაღლდა, მსგავსად ამისა, ჩვენი უფალი იესო ქირსტე ადამიანის გულში მხოლოდ მაშინ იბადება, როცა ის მაცხოვრისადმი ჭეშმარიტსა და ნამდვილ სიყვარულს იგრძნობს. თუმცა, რა არის სიყვარული, ამის ახსნა სიტყვით შეუძლებელია, მაინც მოვიყვან ასეთ მაგალითს. თუ იესო ქრისტეზე ფიქრისას სული გინათლედება და ისეთ გულის ძგერას გრძნობ, როგორც ეს შენი დიდი ხნის უნახავი საყვარელი ადამიანის ნახვისას გემართება, მაშინ დაიბადება, ანუ გამოისახება ქრისტე შენს გულში. თუ შეეცდები და ახლოს გაიცნობ უფალს, მის უსაზრვრო ღმრთეებრივ სიკეთეში დარწმუნდები და ამგვარად გაიზრდება იგი შენს გულში. თავის მხრივ ქრისტე ღმერთი ზრდის და საფეხურიდან საფეხურამდე ამაღლებს სულს იმ კაცისა, რომლის გულშიც იგი გამოისახა და იზრდება. ამ დროს ადამიანი თანდათან იცვლება და უკეთესი ხდება და ქრისტე უკვე მის ბუნებაში სასწაულმოქმედებას იწყებს. სასწაულია ის, რომ გონების თვალს აგიხელს, სწავლით განგანათლებს, ცოდვით მკვდარს აღგადგინებს, გაგაცოცხლებს, ცოდვას მოგაძულებს და კეთილ საქმეს შეგაყვარებს. ცოდვის დათმობა, რომელიც ადამიანმა შეიყვარა და რომელიც ბუნებად ექცა, ადვილი არაა. მასზე ხელის აღება დიდი ტანჯვის დათმენას მოითხოვს; თუ კაცმა ამ ტანჯვას გაუძლო და ცოდვა დაამარცხა, ეს იმას ნიშნავს, რომ იგი ჯვარს ეცვა ქრისტესთან ერთად, ხოლო თუ ქრისტესა თანა ჯვარს ეცვი, უთუოდ აღდგები მასთან ერთად მკვდრეთით.

დაბეზღება – ჩვენს ქვეყანაში ერთი დიდად მავნებელი და ქვეყნის შემარცხვენელი სულიერი სენი და ვნებაა გავრცელებული, - ეს არის მთავრობასთან კაცის საიდუმლო შესმენა, ანუ დაბეზღება სიტყვიერად, ან წერილობით, რომელიც უმეტესად გამოგონილი სახელითაა ხელმოწერილი. ეს ერთობ სასირცხვო და საზიზღარი საქმეა! დაბეზღება არის ცილისწამება, ნაყოფი მტრობისა და სიძულვილისა, ხოლო საღმრთო წერილი შურისძიებას, მტრობასა და ცილისწამებას კაცისკვლას ადარებს. დამბეზღებელი თავის თავს ვნებს, ცოდვას თავის თავზე იღებს, ხოლო თავის სურვილსა და განზრახვას ვერ ასრულებს. ოდცასამი წელიწადია სამწყსოში ვარ და ამ ხნის განმავლობაში, გადაჭარბებული არ იქნება თუ ვიტყვი, რომ ჩემზე უმაღლეს მთავრობას ორასი დაბეზღება და შესმენა მაინც მიუვიდა. რა ცოდვა და უსჯულოება არ მომაწერეს: მკვლელობა (მღვდელი გურგენიძე თვით საკურთხეველში მოკლაო), მრუშობა, მეძაობა, ქურდობა, სიწმიდეთა პარვა, ხელმწიფის ღალატი! პირჯვრის წერა სულ არ მცოდნია, უსამართლო ვყოფილვარ, უღმერთო, ანგაარი, მექრთამე და სხვა მრავალი! და რა გამოვიდა ამ დაბეზღებათაგან? სრულიად არაფერი! მთავრობას ერთი ამათგანი მაინც რომ დაეჯერებინა, აქ როგორღა დამაყენებდა! ჭეშმარიტებას ვიტყვი, მე თვით ისინი მეცოდება, რომელნიც ამდენს მაბეზღებენ. ისინი მე კი არა, თავიანთ თავს ამტყუნებენ; საკუთარი ხელით თვისი ცოდვის სიგელს სწერენ, რომელიც მათ სასჯელის დღეს შესარცხვენად წარმოუდგება. მე კიდეც მიხარია და მათი მადლობელიც ვარ, ვინც ასე მდევნის და მთავრობასთან მასმენს. სახარებაში ასე სწერია: ნეტარ იყვნეთ თქვენ, რაჟამს გდევნიდენ და გყვედრიდენ, და თქვან თქვენზედა ყოველი სიტყვა ბოროტი. აი, ეს სიტყვა მანუგეშებს. გაამრავლონ ჩემზე ყვედრება, ცილისწამება, დაბეზღება, - ამით მე ისინი კეთილს მიყოფენ. სხვა რამე კეთილი და სათნო ღმრთის წინაშე არაფერი მიქნია, მე ცოდვილმა ჩემი დიდი წოდება ვერ გავამართლე და ყოველთვის მეშინია, რომ ღმერთმა არ დამსაჯოს, მაგრამ იქნება ამით მაინც შემიწყნაროს ღმერთმა, რომ ყოველივე ამას სულგრძელად ვითმენ და ლოცვაში მათზე არ ვჩივი, არამედ, კიდეც ვევედრები: მიუტეოს მათ, გამოასწოროს მათი ცუდი ხასიათი. უთუოდ ღმრთის განგებით არის, რომ ამდენი ყვედრება, ცილისწამება და ბოროტი სიტყვა დამედვა. იქნება ღმერთს ჩემი ცოდვების განწმენდა და ჩემი ცოდვილი სულის ცხონება ამით სურს. ისიც შეიძლება, რომ ჩემი დამბეზღებელთაგანი არათუ დაჩაგრული, არამედ დაჯილდოებულიც იყოს ჩემგან; თუ იგი ერისკაცია, ერთ შენდობას მაინც მივცემდი და ერთხელ მაინც ჯვარს გადავწერდი, - ესეც კეთილის ყოფაა მაგრამ მაინც მემტერება და ჩემს გაშავებას ცდილობს. მე ღმერთი უფრო შემიბრალებს და მომიტევებს ჩემს ცოდვებს, მაგრამ იმ საცოდავს უდიდესი ბრალი დაედება. უფალი იესო ქრისტე შურისძიებისა და ცილისწამების უფლებას მტერზედც არ გვაძლევს, და თუ ვინმემ კეთილისმყოფელს ცილისწამება და შესმენა აკადრა, სადღა დაემალება იგი განკითხვასა ღმრთისასა?

დედაკაცი – ბოროტ დედაკაცთან ერთად ცხოვრება დიდი უბედურება და მოუთმენელი განსაცდელია. დედაკაცის სიბოროტე ყოველივე სხვას იმიტომ აღემატება, რომ ღმერთმა ქალს ჩვილი გული და ლმობიერი ხასიათი მისცა, მაგრამ თუ ქალმა ეს ბუნებითი თვისება შეიცვალა და ბოროტი შეიქნა, მასზე უფრო საძაგელი არაფერია. თუ დედაკაცი თავის ქმარზე უფროსობს, ეს დიდი სირცხვილია. ცოლი ქმარზე რაგინდ უმჯობესი და უგონიერესი იყოს, მაინც მას უნდა დაემორჩილოს; ეს ოჯახის წარმატებასა და კეთილდღეობას ხელს არ შეუშლის, ქმრის პატივისცემა და მორჩილება ოჯახურ ზრუნვასა და შრომასთან შეიძლება კეთილად შეერთდეს. ბოროტი დედაკაცის ქმარს პირი მჭმუნვარე აქვს და გული დაწყლულებული, ხოლო კეთილი ქალის ქმარი მხიარულია და დიდხანს ცოცხლობს ქვეყანაზე. როგორც ძველ, ისე ახალ აღთქმაშიც დედაკაცის მორცხვობა, მდუმარება, კეთილობა, მყუდროება, ოჯახის მეურნეობა და ოჯახზე მზრუნველობა ყოველთვის მოსაწონი იყო. ქრისტიანი ქალის მნიშვნელობა ის არის, რომ სიწმინდის, პატიოსნებისა და ზნეობის მცველი, განმამტკიცებელი, გამავრცელებელი და ქრისტიანული ცოლ-ქმრობის, მამა-შვილობის, ოჯახური ცხოვრების დამამყარებელი და ამღორძინებელი იყოს, ნეტარ არს ის ქვეყანა და ერი, რომელსაც წმიდა ზნეობის დედაკაცნი ჰყავს. ასეთი ქვეყანა ყოველთვის წარმატებული და ბედნიერი იქნება; წინააღმდეგ ამისა, სატირალი და უბედურია ის ერი და ქვეყანა, რომელშიც ქალებმა თავისი მნიშვნელობა დაივიწყეს და ქრისტიანული ზნეობის საწინააღმდეგოდ ცხოვრობენ; ასეთი ქვეყანა და ერი მალე წახდება და დაეცემა.

დიდი ხუთშაბათი – ამ დღეს დაასრულა მაცხოვარმა საფუძველი ახლისა აღთქმისა, ამ დღეს მისცა მან თავის მოწაფეებს თვისი უკანასკნელი დიდი ცნებანი და სწავლანი, როცა დააწესა უმთავრესი ქრისტიანული საიდუმლო ზიარებისა; დღეს მისცა მათ უმაღლესი სახე და მაგალითი ქრისტიანული სიმდაბლისა და სიყვარულისა, დაბანა რა ფერხნი მათნი, ერთი სიტყვით, როგორადაც აღდგომა ქრისტსი არის დაგვირგვინება მისი საქმისა და ჩვენი სჯულისა, მსგავსადვე ეს დღე შევსება და დასრულებაა მისი სჯულისდებისა.

დღესასწაული – ესაია წინასწარმეტყველი ღმრთის სახელით კიცხავდა ებრაელებს უსჯულოების გამო და ეუბნებოდა: მარხვა და უქმობა და დღესასწაულნი თქუენნი სძულან სულსა ჩემსა. რატომ განურისხდა ღმერთი ებრაელებს იმდენად, რომ მათი დღესასწაულები და უქმენი მოიძულა? იმიტომ რომ, მხოლოდ დღესასწაულის აღსრულება, თუ იგი პატიოსან და წმიდა ცხოვრებასთან არაა შეერთებული, ღმრთისთვის სათნო არაა. ჩვენც, ქრისტიანებმა ხშირად უნდა შევახსენოთ თავს, რა არის დღესასწაული და როგორ უნდა გავატაროთ იგი, რათა ჩვენც, ებრაელების მსგავსად, ღმრთისგან საყვედური არ დავიმსახუროთ. რა არის დღესასწაული? დღესასწაული არის ხსენება ლოცვითა, მადლობითა და ქებით თვით მაცხოვრისა, მისი დედისა, ან მისთა წმინდანთა, ან გახსენება ქრისტესთან დაკავშირებული რომელიმე დიდი და მნიშვნელოვანი მოვლენისა. მაგალითად: ქრისტეშობისა, ამაღლებისა და სხვ. რისთვის დააწესა ღმერთმა სადღესასწაულო დღეები? ერთი მხრივ იმიტომ, რომ მადლობა შევწიროთ, ვადიდოთ და აღვამაღლოთ ის პიროვნება ან მოვლენა, რომელსაც ვდღესასწაულობთ. მეორე მხრივ კი, ჩვენ თვითონ შევიძინოთ სულიერი სარგებლობა, ე.ი. მადლი, სწავლა და განათლება. აქედან ჩანს, რომ დღესასწაული სულიერი სწავლისა და ნუგეშისათვის არის დაწესებული და არა ხორციელი განცხრომისათვის. ახლა გავისენოთ როგორ ვატარებთ ჩვენ სადღესასწაულო დღეებს: ტაძარში ხალხის მხოლოდ რაღაც ნაწილი მიდის., ისიც უმრავლესობა მცირე ხნით, დანარჩენ დროს ქეიფსა და დროსტარებას ანდომებს. სამწუხაროდ, ჩვენი ხალხი არც ამას დასჯერდა და ეკლესიისაგან დადგენილ დღესასწაულებს რაღაც მოგონილი დღესასწაულებიც დაამატა, რომლის დროსაც გაუთავებელი ლხინი და ქეიფი იმართება. ღმერთი ქრისტიანებისაგან უფრო მეტ სიწმინდეს და კრძალულებას მოითხოვს, ვიდრე ებრაელებისაგან მოითხოვდა. ამიტომ თუ დღესასწაულებს უაზრო და უზომო სმა-ჭამაში გავატარებთ, ჩვენი დღესასწაულები და უქმენი უფრომ მეტად არ მოსძულდება? რადგან დღესასწაულებზე არა სწავლა და მადლი, არამედ ცოდვა და ბრალი გვემატება, საშიშია ის საყვედური, რომელიც ღმერთმა ესაიას პირით ებრაელებს გამოუცხადა, ჩვენც არ მივიღოთ.