წმიდა ანტონი დიდის ცხოვრება

მესამე ნაწილი

სხვა მსგავსი მრავალი ამბავიც გადმოუციათ ბერებს ანტონის შესახებ.

ერთხელ ანტონი საზრდელს იღებდა, რომ ცხრა საათიანი ჟამმა მოუწია და ფეხზე წამოდგა ლოცვის სათქმელად. ის იყო დაიწყო კიდეც ლოცვა, რომ მოულოდნელად გონება გაუნათდა და საკუთარ თავს გარედან დაუწყო ყურება, შემდეგ კი მისი სული ზეცისკენ წარმემართა, რომ ამ დროს. ჰაერის ეშმაკები გადაეღობნენ და შეეცადნენ აღსვლაში ხელი შეეშალათ. ანგელოზები ანტონის ეხამრებოდნენ და ეშმაკებს წინააღმდეგობას უწევდნენ, თან მოითხოვდნენ აეხსნათ, რა იყო მათი ხელის შეშლის მიზეზი. მაშინ, ბოროტმა სულებმა დაიწყეს ცოდვების ჩამოთვლა, რაც კი ანტონის ბავშვობის ასაკიდან ჩაედინა. ამის გაგონებაზე ანგელოზებმა შეაჩერეს ბოროტი სულები და უთხრეს.

- ის, რაც დაბადებიდან შესცოდა ანტონიმ, უფალმა წარხოცა. მაგრამ, თუ თქვენთვის ცნობილია მისი რომელიმე ცოდვა, მას შემდეგ, რაც მონაზვნობის აღთქმა დადო, შეგიძლიათ დაასახელოთ.

მაშინ ეშმაკებმა, თავისი ბოროტებიდან გამომდინარე ცილისწამების ხერხს მიმართეს და ანტონი იმ ცოდვებში დაადანაშაულეს, რაც არ ჩაედინა. როდესაც დარწმუნდნენ, რომ ანტონის ვერც ამ გზით ავნეს რამე, დაესხნენ და გზა გაუთავისუფლეს.

ანტონი გონს რომ მოეგო, შენიშნა, რომ ისევ იმ ადგილას იდგა, სადაც ხილვამდე იყო. ნანახით განცვიფრებულს საზრდელის მიღება აღარც გახსენებია და მთელი დღე-ღამე ლოცვაში გაატარა და თან სულ იმის ფიქრში იყო, თუ რამდენი მტერი ჰყავს ადამიანს და რა რთულია უფლისკენ სავალი გზა.

მას შემდეგ დიდი დრო არ იყო გასული, რომ ანტონის ზეციდან ხმა მოესმა, რომელმაც უთხრა:

- ადექი, ანტონი, გარეთ გამოდი, და ნახე!

ანტონი გარეთ გავიდა და საოცრად შემზარავი არსება იხილა, რომელიც ზეცას აწვდენდა თავს, იქვე იხილა სხვა არსებებიც, რომელბიც ზეცაში ასვლას ლამობდნენ, მაგრამ შემზარავი სანახაობის ბოროტი სული გზას უღობავდათ და ხელით ცდილობდა მათ შეჩერებას. აი. წადილიც აისურლა და ერთ-ერთი მათგანი ძირს ჩამოაგდო. სხვებმა კი ამ დაბრკოლების გვერდის ავლით თამამად განაგრძეს ზეცისკენ სწრაფვას. ბოროტ სულს სხვა არა დარჩენოდა რა და სიბრაზით კბილებს აკრაჭუნებდა.

და, კვლავ გაისმა ზეციდან:

- შეეცადე გაიგო ის, რაც ნახე!

მაშინ კი ანტონის გონების თვალი აეხილა და ყველაფერს მიხვდა: არსებები, რომლებიც ზეცისკენ მიილტვოდნენ, ადამინთა სულები იყო. მაღალი, შემზარავი არსება კი ეშმაკი. იგი ცდილობდა, რომ ხელი შეეშალა ადამიანთა სულებისთვის და თავის მაცდურ ბადეში გაეხვია ისინი. იმ ადამიანთა სულები, რომლებიც თავის ბრალეულობის გამო ეშმაკის ხელით ბრკოლდებოდნენ, ძირს ცვიოდნენ. ხოლო, რომლებიც არ ემორჩილებოდნენ, ძალა არ შესწევდა მათი ძლევისთვის და ხელიდან ეცლებოდნენ.

წმინდა ანტონის მსგავსი გამოცხადებების შესახებ, არაერთხელ უამბია თავისი მოწაფეებისთვის და ამას მათი სულის სასიკეთოდ აკეთებდა. გარდა ამისა, არც სულიერ ძმებს რჩებოდათ უყურადღებოდ ის ცვლილება, ხილვის დროს რომ აირეკლებოდა ხოლმე ნეტარი მამის სახეზე. როგორც კი ამას შენიშნავდნენ, მაშინვე გამოიკითხავდნენ ხოლმე ანტონის უფლისგან მოვლენილი ხილვის შესახებ.

ნეტარი ანტონი, ადამიანს ცხოვრებაში ერთხელაც რომ არ ჰყოლოდა ნანახი, ყველასგან გამოარჩევდა, რაც არ უნდა ხალხმრავალ ადგილას ყოფილიყო იგი. მიუხედავად იმისა, რომ ნეტარი ანტონი გარეგნობით არავისგან გამოირჩეოდა, სულის სიწმინდე და სიმშვიდე, მის სახეზე ასახვას ჰპოვებდა. ამას ის სიხარულიც ემატებოდა, რომელიც სიმშვიდესთან ერთად, რაც არ უნდა რთულ ვითარებაში ყოფილიყო ან უსიამოვნო ამბავი შეეტყო, მის სახეზე არასოდეს ფერმკრთალდებოდა: „გულისა მხიარულის პირი შუენინ, ხოლო მწუხრისაი - შეძრწუნებულ“ (იგივ. 15,13). ისევე როგორც სამოელმა იცნო დავითი მხიარული თვალით და კბილით, ასევე იცნობდა ანტონი, რომელიც არაფერზე შეძრწუნდებოდა და მუდამ მხიარულობდა მისი გული.

ხოლო, სარწმუნოებით, წმიდა ანტონი ყველას განაცვიფრებდა. რამდენად სულიერად წმიდა, უბიწო და რწმენაში შეურყვეველი იყო, იმდენად არასოდეს დაბრკოლდებოდა სარწმუნოებაში და იმის გამო, რომ ხედავდა მრავალი ადამიანი, საკუთარი ნებით, როგორ იღებდა მწვალებლურ სწავლებას, ყველას მოუწოდებდა არასოდეს ჰქონოდათ მასთან საუბარი, გარდა იმ შემთხვევებისა, თუ მწვალებელი მზადყოფნას გამოთქვამდა უარი ეთქვა ერეტიკული მიმდინარეობის მრწამსით ცხოვრებაზე.

იმ ხანად, მრავალი ერესი იყო გავრცელებული. ანტონი, ერეტიკოსებთან, არათუ მეგობრულ საუბარს, არამედ ყოველგვარ ურთიერთობას კრძალავდა და მიიჩნევდა, რომ ეს სულს ზიანს აყენებს, განსაკუთრებით მკაცრი დამოკიდებულება ჰქონდა არიოზელების მიმართ.

ერთხელ, როდესაც ამ ერესის მიმდევრები ნეტარ ანტონისთან სასაუბროდ მივიდნენ, ანტონი მათ მალვე გაეცალა და უკანმოუხედავად თავისი კელიისკენ ამ სიტვებით გაიქცა:

- გველის შხამზე უმწარესია მათი სიტყვები.

ერთხელაც, არიოზელებმა ცრუ ხმები გაავრცელეს, თითქოს ანტონი მათი სარწმუნოების გამზიარებელი იყო. ნეტარი მამა გააოცა მათმა კადნიერმა ქმედებამ და სამართლიანობის ცეცხლით აღნთებული ქალაქ ალექსანდრიაში ჩავიდა. აქ, წმიდა ანტონიმ მთავარეპისკოპოსის და მთელი საზოგადოების წინაშე სახალხოდ შეაჩვენა არიოზელები, უწოდა რა ანტიქრისტეს წინამორბედები და იქადაგა, რომ იესო ქრისტე არის არა ქმნილება, არამედ ერთარსი მამისა და სამყაროს შემოქმედი. ნეტარი მამის ქადაგებებმა, ყოველი მართლმადიდებელი ქრისტიანი უდიდესი სიხარულით აღავსო იმის გამო, რომ ქრისტეს მაგინებელი ერესი სახალხოდ დაგმობილ იქნა ეკლესიის ისეთი მამის მიერ, როგორიცაა წმინდა ანტონი. სულ მალე, ალექსანდრიის მთელი მოსახლეობა, განურჩევლად წოდების, ასაკის და მრწამსის, რომელთა შორის იყვნენ მართლმადიდებელი ქრისტიანები და ერეტიკოსები და, რაც არ უნდა გასაკვირი იყოს, წარმართებიც კი, ერთი მოთხოვნით გაერთიანდნენ და იძახდნენ:

- გვსურს, რომ ღვთის კაცი ჩვენი თვალით ვიხილოთ!

ყველა ასე უწოდებდა წმიდა ანტონის და მისი სახელის ხსენებაც კი ისეთ უჩვეულო ძალას იწვევდა ყოველ მათგანში, რომ მზად იყვნენ, როგორმე მის ტანსაცმელს მაინც შეხებოდნენ.

ძნელი იქნებოდა იმის ჩამოთვლა, თუ რამდენი სულით ავადმყოფი თუ სხვა მძიმე სნეულებით შეწუხებული ადამიანი განიკურნა წმიდა ანტონის სასწაულმოქმედი სიტყვის ძალით, მისი ქალაქ ალექსანდრიაში ყოფნის დროს. წმიდა ათანასე ალექსანდრიელის მოწმობით, ნეტარ ანტონის ამ ქალაქში სულ რამდენიმე დღით ყოფნის დროს, როცა მან ყველას უჩვენა ჭეშმარიტი აღმსარებლობის მაგალითი, დიდი გარდატეხა მოხდა მოსახლეობის ცხოვრებაში და ქრისტიანულ სარწმუნოებაზე მოქცეულ წარმართთა რიცხვი მთელი წლის მანძილზე იზრდებოდა.

ანტონის ხილვის მსურველთა მოზღვავებული ხალხის ნაკადის გამო, ზოგიერთმა ისიც კი იფიქრა ნეტარი მამა არ შეწუხდესო და შეეცადნენ არავინ მიკარებოდა. ანტონიმ ეს რომ შეინიშნა, მიუბრუნდა ამ რამდენიმე ადამიანს და უთხრა:

- მომსვლელთა რიცხვი არ აღემატება დემონთა რაოდენობას, რომლებთანაც განუწყვეტლივ ბრძოლა მიხდება მთაში.

წმიდა ანტონი დიდის შესახებ წმ. ათანასე ალექსანდრიელი გადმოგვცემს:

„როცა ანტონის ქალაქ ალექსანდრიიდან თავის სავანისკენ ვაცილებდით და უკან მრავალი ადამიანი მოგვდევდა, ქალის განწირული ხმა მოგვესმა:

- შეჩერდი, ღვთის ადამიანო, გევედრები, შეჩერდი! ჩემი ასული უწმიდური სულების მიერ იტანჯება. თუ შეიძლება, შეჩერდი, რადგან ამ უბედურებით შეწუხებულს, ძალა აღარ მყოფნის, რომ დაგეწიო!

ყველა შეგვძრა ამ ქალის სიტყვებმა და შევჩერდით. ქალი რომ მოგვიახლოვდა, მისი ასული კი არაწმინდა სულების მიერ ტანჯული ძირს დაცემული ვიხილეთ, ეს ძრწოლა კიდევ უფრო გრა იესო ქრისტეს და სულ რამდენიმე წუთში ჩვენს თვალწინ არაწმიდა სულმა დატოვა გოგონა და განერიდა. ამ სასწაულის თვითმხილველი ხალხი სიხარულით სწირავდა უფალს მადლობას.

კიდევ უფრო გასაოცარი ის იყო, რომ მიუხედავად იმისა, რომ წმიდა ანტონი დიდს ერში ყოფნის დროს, განსაკუთრებული სწავლა-განათლება არ მიუღია, საოცარი ცოდნით გამოირჩეოდა და ყველა მოაზროვნე ადამიანად მიიჩნევდა.

ერთხელ წმიდა ანტონის ორი წარმართი ფილოსოფოსი ესტუმრა. მათი მიზანი იყო, წმინდა მამა ამქვეყნიურ სიბრძნეში გამოეცადათ და თუ შესაძლებელი გახდებოდა, დაეჯაბნათ კიდეც იგი.

ანტონი მთის მწვერვალზე იყო, როცა შორიდან შენიშნა ეს ორი წარმართი პიროვნება და ერთი შეხედვისთანავე განჭვრიტა მათი მისვლის მიზანი. არც დაფიქრებულა და მაშინვე შეეგება სტუმრებს, რომლებსაც თარჯიმნის დახმარებით ასეთი რამ ჰკითხა:

- რისთვის გარჯილხართ ბრძენო ადამიანებო, რამ გაიძულათ ასეთი გრძელი გზის გამოვლა? მხოლოდ იმისთვის, რომ ერთ უგუნურ კაცს შეხვედროდით და არაფრისმომცემ საკითხებზე გესაუბრათ?

- ჩვენ, უგუნურ კაცად სულაც არ გთვლით, პირიქით, საკმაოდ ბრძენ ადამიანად მიგვაჩნიხართ - უპასუხეს ელინებმა.

- თუ თქვენ უგუნურ ადამიანთან მოხვედით, - მხნედ უპასუხა წმიდა ატნონიმ, - ტყუილად გარჯილხართ. მაგრამ, თუ ბრძენ ადამიანად მთვლით, საჭიროა, თავდაპირველად სწორად განსაჯოთ - ვინ არის ბრძენი. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ მართებულია ადამიანი ბრძენს და ღვთისმოსავს ბაძავდეს. მეც ასე მოვიქცეოდი თქვენთან მოსვლისას, შევეცდებოდი, ყოველ თქვენგანს, რაღაცით მაინც დაგმსგავსებოდით. მაგრამ, როგორც ვხედავ, თქვენ თავად მესტუმრეთ, როგორც ბრძენს. ახლა კი გმართებთ, რომ მე მომბაძოთ, მე კი როგორც ცნობილია, ქრისტიანი ვარ.

ანტონის აზროვნებით და სწიმინდით გაოცებული წარმართი ფილოსოფოსები მიხვდნენ, თუ რისი შინებიათ თავად ეშმაკებს, და უკან შერცხვენილები დაბურნდნენ.

წმინდა ანტონის სტუმრად, სხვა ფილოსოფოსები და სწავლულებიც სწვევიან. მათ მთავარ მიზანსაც, სწორედ ანტონის დაცინვა წარმოადგენდა, რათა ხაზი გაესვათ იმისთვის, თითქოს გაუნათლებელი და უწიგნური ადამიანი იყო, მაგრამ ვერც ისინი აღწევდნენ მიზანს, მითუმეტეს, როცა ასეთ სიტყვებს გაიგონებდნენ, ანტონი მათთან საუბრისას რომ იტყოდა ხოლმე:

- მიპასუხეთ, - იკითხა ერთხელ წმიდა მამამ, - რა უფრო ადრე გაჩნდა, გონება თუ დამწერლობა? რომელმა რომელი წარმოშვა დამწერლობამ გონება თუ გონებამ დამწერლობა?

- ჯერ გონება იყო და შემდეგ დამწერლობა - უპასუხეს მათ.

- მართალია, ვისაც ნათელი გონება აქვს, ის არც საჭიროებს დამწერლობას - უპასუხა წმიდა ანტონიმ.

ფილოსოფოსებს სხვა არა დარჩენოდათ გარდა იმისა, რომ უხმოდ გასცლოდნენ მოსაგრე მამას.

სხვა დროსაც ასევე მოხდა. წმიდა ანტონის ფილოსოფოსები ეწვივნენ, რომლებსაც საუკეთესოდ ჰქონდათ შესწავლილი მრავალი მეცნიერება და საქვეყონდ იყვნენ ცნობილი თავისი მჭერმეტყველებით. თავდაპირველად, წმიდა ანტონისათან, ქრისტიანობის ძირითად საკითხებზე საუბარი ამჯობინეს, შემდეგ კი ოსტატური მოხერხებულობით, შეპარვით სცადეს უდიდესი სიწმინდის, ჯვრის გაქილიკება. ანტონი დიდხანს უსმენდა, მაგრამ ბოლოს ისევ მათივე უმეცრების გამო შეიბრალა და მიმართა:

- რომელი უფრო სამართლიანია და წმიდა, იესო ქრისტეს ჯვრის თაყვანისცემა, თუ სიძვა-მრუშობისადმი ქება-დიდების შესხმა და კერპებისათვის შვილების მსხვეპლად შეწირვა?

ჩვენი უფალი სიმტკიცეა და სიკვდილის დამთრგუნველი, ხოლო თქვენს მიერ ღმერთად შერაცხილი კერპები, თქვენსავე სიბილწესა და ვნებაში ჩამგდები.

რა შეიძლება იყოს იმაზე უკეთესი, ვიდრე რწმენა, რომ უფლის სიტყვა განკაცდა და ადამიანთა ცოდვები იტვირთა, ჩვენს მოკვდავ ბუნებასთან შეერთებით კი, ზეციურ მადლთან დაგვაკავშირა?

როგორ შეგიძლიათ გაკადნიერდეთ და ქრისტიანობას იმ მიზეზით დასცინოთ, თითქოს იესო ქრისტემ ძე ღვთისამ შესცოდა და ხორციელად იქნა ჩამოგდებული ზეციდან. მაშინ, როცა თქვენი რწმენით ადამიანის სულს გზავნით, არა მხოლოდ ადამიანის სხეულში, არამედ ქვეწარმავლის, ცხოველის და ხანაც ფრინველის ან სხვა რომელიმე სულიერი არსების? ქრისტიანობა აღიარებს უფლის ყოვლისშემძლეობას და მოწყალე ბუნებას, არაფერია ღმერთისთვის შეუძლებელი. მაგრამ, ამის მიუხედავად ქადაგებთ, რომ სული გამომდინარეობს რა ღვთაებრივი საწყისიდან, დაცემის შემდეგ შეირყვნება და განიცდის ცვლილებას, გარდაიქმნება. განა უმჯობესი არ არის, ჯვარი ვიტვირთოთ, ვიდრე ვირწმუნოთ თქვენი უმეცარი ზღაპრების, ან თაყვანისვცეთ ეგვიპტის ქალღმერთ ისიდას, რომელიც ერთდროულად იყო ცოლი და და ოსირისის? დაე, გრცხვენოდეთ იმის, რომ გწამთ და აღიარებთ ბოროტი ტიფონის არსებობას, რომელიც არის თქვენი ღმერთის, ოსირისის ძმა. დაე, გრცხვენოდეთ სატურნის გამო, რომელიც შვილებს საკუთარი ხელით შთანთქავდა. ზევსის სისხლისმსმელი, გარყვნილი ავხორცობის გამო, რასაც გადმოგვცემს თქვენი უძველესი თქმულებები.

აი, რას თაყვანისცემთ! აი, როგორი არიან თქვენი ღმერთები! აი, რითაა შემკული თქვენი ტაძრები! თქვენ დასცინით და სიცილად არ გყოფნით უფლის ტანჯვა-წამება. მაგრამ, რატომ არაფერს ამობობთ მისი აღდგომის შესახებ? რატომ არ ამახვილებთ ყურადღებას მის მიერ აღსრულებულ სასწაულებზე? უსინათლოებისთვის მხედველობის დაბრუნება, ხეიბრების განკურნება, კეთროვანთა გაჯანსაღება, ზღვაზე ფეხით გავლა, ეშმაკეულების განკურნება, მიცვალებულთა აღდგინება და მრავალი სხვა, ის, რაც ნათლად წარმოაჩენდა უფლის სიტყვასა და ძალას? და, თუკი თქვენ, მცირე ხნით მაინც ჩაუფიქრდებით ბავშვობიდნავე თქვენში მტკიცედ ჩანერგილ სწავლებას, რომლითაც მთლიანად განმსჭვალულია მთელი თქვენი არსება, მყისვე დარწმუნდებით, რომ იესო ქრისტე არის ჭეშმარიტად ძე ღვთისა, მომკვდარი და აღდგომილი ჩვენი გამოხსნისთვის და ცხონებისთვის“.

ნეტარი მამის ცხოვრება იმითაც იყო გამორჩეული, რომ მიუხედავად იმისა, რომ იმპერატორი კონსტანტინეს და მის ვაჟებს კონსტანტის და კოსტას წმიდა ანტონი არასოდეს ენახათ, იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ ნეტარი მამა ქვეყნის უკიდურეს საზღვართან ცხოვრობდა, მაინც ძლიერ შეიყვარეს და თავის წერილებში საკუთარ მოძღვრად იხსენიებდნენ, ამასთან ერთას სთხოვდნენ, თუ სასახლეში სტუმრობას ვერ შესძლებდა, იქნებ ეპისტოლარული ურთიერთობა მაინც დაემყარებინა.

პირველად, როდესაც ანტონიმ კონსტანტინე დიდის ეპისტოლე მიიღო, მის უბრალოებას არაფერი ვნებია, როგორიც იყო, იგივე დარჩა. მხოლოდ ეს უთხრა სულიერ შვილებს:

- რატომ გიკვირთ, რომ იმპერატორმა მოგვწერა? ისიც ხომ ისეთივე ადამიანია, როგორიც ჩვენ ვართ? საერთოდ კი გასაკვირი ისაა, რომ უფალმა თავისი ძის მიერ გვიქადაგა რჯული და ჩვენთვის ამ გზით დაიწერა.

და, ვერ გადაეწყვიტა პასუხი მიეწერა თუ არა. ძმებმა სთხოვეს წმიდა მამას, რომ ეპისტოლე თავადაც გაეგზავნა, რასაც იმით ხსნიდნენ, რომ იმპერატორი კონსტანტინე და მისი ძენი, ქრისტიანობის აღმსარებელნი იყვნენ და წინააღმდეგ შემთხვევაში ვაითუ დაბრკოლდნენო. მაშინ კი წაიკითხა ანტონიმ კონსტანტინე დიდის ეპისტოლე და პასუხი თავადაც მიწერა: წმიდა ანტონი თავდაპირველად სიხარულს გამოსთქვამდა იმასთან დაკავშირებით, რომ იმპერატორი და მისი ოჯახი ქრისტიანობის მხურვალე აღმსარებელია. ამას გარდა, შეახსენებდა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ სამეფო კარის განკარგვა უხდებოდათ, არასოდეს დავიწყებოდა, რომ უპირველეს ყოვლისა ადამიანები არიან. ყველაზე უწინ კი, საშინელი სამსჯავრო ხსომობოდათ, რომელიც გარდაუვალია და სადაც აუცილებლად მოჰკითხავდნენ პასუხს იმაზე, თუ რამდენად ღირსეულად განაგებდნენ უფლისგან ბოძებულ სამეფო ხელისუფლებას. ამასთანავე შეაგონებდა, არ დავიწყებოდათ, რომ მხოლოდ ქრისტეა ჭეშმარიტი და მარადიული მეუფე. ამის შემდეგ კი, ნეტარი მამა მოძღვრავდა, რომ ყოფილიყვნენ კაცთ-მოყვარენი და სამართლიანები, ობოლთა და გლახაკთ? ანტონი სულიერ ძმებთან ერთად შრომობდა, მოულოდნელად შეჩერდა, მზერა ზეცისკენ აღაპყრო და ღრმად ამოისუნთქა, შემდეგ მუხლებზე ლოცვით დაიჩოქა და დიდი ხნის მანძილზე ტიროდა. ძმებს ამის დანახვაზე შიში დაეუფლათ და მოუთმენლად დაიწყეს იმის გამოკითხვა, თუ რას ხედავდა.

ანტონიმ ღრმა მწუხარებით ამოისუნთქა და თქვა:

- უკეთესია მომკვდარიყავი, ძმებო, ვიდრე ჩემი თვალით ვიხილო ის უბედურება, რაც ნელ-ნელა გვიახლოვდება.

ამის გაგონებისას, ძმები კიდევ უფრო მეტად ჩაეძიენ და სთხოვდნენ, მეტი რამ მოეთხრო ნანახის შესახებ, რაზეც წმიდა ანტონიმ ტირილით უპასუხა:

- ენით აუწერელი განსაცდელი უახლოვდება ქრისტეს ეკლესიას. პირუტყვთა მსგავსად გადაეცემა იგი ადამიანთა ხელს. ვიხილე უფლის ეკლესიის საკურთხეველი. მის გარშემო ურიცხვი ჯორი, რომლებიც მრისხანებით წიხლს კრავდნენ ყოველივეს და შემდეგ თელავდნენ.

ანტონიმ სული ცოტა რომ მოითქვა, განგრძო:

- და მესმა ხმა: „საძულველ იქმნეს საკურთხეველ ჩემნი“. აი, რა არის მიზეზი ჩემი კვნესის და ვაების.

ნეტარი მამის გამოცხადება, ორი წლის შემდეგ მართლაც აღსრულდა. არიოზელთა მიერ დაიწყო ქრისტიანთა სასტიკი დევნა. დაინგრა ქრისტეს ტაძრები, საიდუმლო სიწმინდეები კი არაწმიდა ხელით იქნა შებილწული და შეგინებული. რასაც არ ანადგურებდნენ, წარმართებს აიძულებდნენ მათ გაყიდვას. გარდა ამისა, არიოზელები შეეცადნენ მართლმადიდებელთა შეურაცხყოფის მიზნით, წარმართებიც მიემხროთ ამას რომ მიაღწიეს, ისინი შეთანხმებულად ამოქმედდნენ. არიოზელებმა, წარმართების წეს-ჩვეულებები შეითვისეს, წარმართებმა კი არიოზელების. თავის მხრივ კი მართლმადიდებლებს აიძულებდნენ მათთვის მიებაძათ, რათა თავისი სარწმუნოება არიოზის მწვალებულურ ერესში გაეცვალათ.

საშინელი უსჯულოება დატრიალდა. ეკლესიები და საკურთხევლები დაჩეხილი მართლმადიდებლების სისხლით ირწყვებოდა. ქალებს და მცირეწლოვან გოგონებს ნამუსს ხდიდნენ. სანათლავ ემბაზებს კი წარმართები არაწმიდებით ბილწავდნენ.

მაშინ კი ყველა დარწმუნდა, რომ აღსურლდა წმიდა ანტონის წინასწარმეტყველება, ერეტიკოსებმა ფეხქვეშ გათელეს საეკლესიო სიწმინდენი და უფლის კარვები, მრავალმა ადამიანმა დასთმო მართლმადიდებლური სარწმუნოება, რადგან დიდი იყო შიში არიოზელთა მიმართ.

ამ საშიშროების დროს წმიდა ანტონი ძმებს ამშვიდებდა:

- გულს ნუ გაიტეხთ შვილებო! უფალი როგორც განრისხდა ჩვენი ცოდვების გამო, ასევე შეიწყალებს თავის სოფელს. ეკლესიებს ჩვეული ბრწყინვალება დაუბრუნდება და ძლევამოსილება არ მოაკლდება. ისინი ვინც რწმენაში ბოლომდე შეურყეველი დარჩა, უფლის ნათლით შეიმოსება. და, იხილავთ თქვენს მაჭირვებლებს დაცემულს და უღმრთოება თავის ხვრელს თავადვე დაუბრუნდება, ეკლესიის მადლი კი შორს გავრცელდება. ფრთხილად იყავით, რომ მომაკვდინებელი კავშირი არ დაამყაროთ არიოზელებთან, რადგან მათი სწავლება სახარებისეული კი არა, არამედ ეშმაკისგანაა და მათი მამა სატანაა. მათი სწავლება პირუტყვთა სწავლებას გავს და უსუსური გონებით არის დაწერილი.

ასეთი სწავლება ჰქონდა წმიდა ანტონის. ჩვენის მხრივ კი გვმართებს ვძლიოთ საკუთარ ურწმუნოებას და გვწამდეს მთელი არსებით, რომ ანტონის მიერ აღსრულებულ სასწაულებს, ოდნავ არა აქვს სიყალბის ჩრდილი, რადგან ადამიანისთვის არაფერია შეუძლებელი ისევე, როგორც ამას თვით უფალი იესო ქრისტე გვასწავლის: „ამენ გეტყვ თქუენ: უკუეთუ გაქუნდეს სარწმუნოება , ვითარცა მარცვალი მდოგვისა , ჰრქვათ მთასა ამას: მიიცვალე ამიერ იქი, და მიიცვალოს, და არარა შეუძლებელ იყოს თქუენ მიერ“ (მათ, 17,20); „ამენ, ამენ გეტყვ თქუენ, რამეთუ: რაოდენიცა-რა სთხოოთ მამასა სახელითა ჩემითა, მოგეცეს თქუენ“ (იოან. 16,23); „ითხოვდით და მოგეცეს თქუენ; ეძიებდით და ჰპოოთ; ირეკდით, და განგეღოს თქუენ“ (მათ, 7,7).

ანტონი, ლოცვის ძალით კურნავდა სნეულ სულებს და არა თავის შესაძლებლობებზე დაყრდნობით. უფალი ანტონის საშუალებით იქმოდა სასწაულებს, ამ უკანასკნელის კი მხოლოდ წმიდა ლოცვა და მარხვა იყო. ეს იყო მიზეზი მისი მთაზე განმარტოების. აქ უხაროდა ანტონის უფლის ხილვა, მაგრამ მწუხარებდა, როცა სთხოვდნენ მთიდან ჩამოსვლას. ხშირად მას მრავალი ადამიანი აწუხებდა ამისთვის, მაგრამ, როგორც წესი, ანტონი თხოვნას თავიდან არ პასუხობდა, არამედ განერიდებოდა ხოლმე მათ, იძულებული რომ არ გამხდარიყო და ნების საწინააღმდეგოდ არ მიეტოვებინა თავისი კელია. ბოლოს კი, საქმე იქამდეც მიდიოდა, რომ მას მიუვლენდნენ ხოლმე იმ ვნებულ ადამიანს, ვის გამოც სთხოვდნენ ანტონს მთიდან ჩამოსვლას. ადამიანის გასაჭირის მნახველი ანტონი კი ვეღარ მიოთმენდა და გამოეგებებოდა მას.

ხშირად ისეც ხდებოდა, რომ მსმენელებს არ ეთმობოდათ წმიდა ანტონის გაშვება და სთხოვდნენ მათთან კიდევ მეტხანს დარჩენას. ერთხელ, წმიდა ანტონის მთავარი დუქსი ეწვია. ხანგრძლივი საუბრის შემდეგ, მთავარი სთხოვდა კიდეც მეტხანს და მეტხანს ყოფილიყო მათთან. ანტონიმ რამდენჯერაც სცადა მათთან განშორება, იმდენჯერ შეაჩერა. ბოლოს ანტონიმ მთავარს, ასეთი რამ უთხრა: როგორც თევზი ვერ დაყოფს დიდხანს მიწაზე, და თუ შეყოვნდა, გარდაიცვლება, ასევე ემართება მონაზონსაც, ერის ხალხთან დიდხანს ყოფნის გამო გარდაიცვლება. როგორც თევზსა აქვს წესად ზღვაში ცხოვრება, ასევე გვაქვს ჩვენც წესად სავანეში ყოფნა. არ შეიძლება აქ ჩვენი დიდხანს გაჩერება და სულიერი ცხოვრების დავიწყება.

მთავარმა ეს და სხვა მსგავსი შეგონებები რომ მოისმინა, გაუკვირდა და ესღა წარმოთქვა: „ჭეშმარიტად ღვთის მონა არის ეს კაცი! აბა, სხვა რა გზით შეიძლება, რომ ერთ უბრალო ადამიანს, ასეთი გონიერება მიეცეს, თუკი ეს კაცი, ღვთის უსაყვარლესი შვილი არ არის?“.

იმ ხანად ეგვიპტეში ცხოვრობდა მხედართმთავარი ბალაკიოსი, რომელიც არიოზელების წაქეზებით, დაუნდობლად დევნიდა ქრისტიანებს. იგი იმდენად სასტიკი იყო, რომ ხალხმრავალ მოედნებზე აშიშვლებდა და დაუნდობლად გვემდა ბერ-მონაზვნებსა და ღვთისმოსავ ასულებს. ნეტარმა ანტონიმ მას ასეთი შინაარსის წერილი მისწერა:

„ვხედავ ღვთის რისხვას შენსკენ მომავალს. შეწყვიტე ქრისტიანთა დევნა, თორემ ეს არ აგცდება“.

ამ უსამართლო ადამიანმა წერილი რომ წაიკითხა, ანტონის სიტყვები სიცილად არ ეყო. წერილს ნერწყვა და ფეხებით შესდგა, ხოლო მათ, ვინც ეს წერილი მიართვა, ჯერ შეურაცხყო, შემდეგ კი წმიდა მამას მუქარის სიტყვები შეუთვალა:

„იმის გამო, რომ ამ ხნის მანძილზე არ უარყავი მონაზვნური ცხოვრება, შენთანაც მომიწევს მოსვლა“.

ხუთი დღის შემდეგ, წმიდა ანტონის წინასწარმეტყველება აღსრულდა და ამ ღვთისმგმობელ ადამიანს თავს ასეთი უბედურება დაატყდა:

ერთ დილით, ბალაკიოსი ეგვიპტის პიტიახში ნესტორთან ერთად, ქალაქ ალექსანდრიისკენ გაემგზავრა. ისინი ძალზე დინჯი ცხენებით მგზავრობდნენ, მაგრამ ამის მიუხედავად მოულოდნელად თამაში წამოიწყეს, თითქოს ერთმანეთს ჯირითში ეჯიბრებიანო, დოღი გამართეს. ასეთი უჩვეულო წამოწყების დროს, ნესტორის ცხენი, მოულოდნელად კბილებით წვდა ბალაკიოსს, ძირს დასცა და ჯერ გათელა, შემდეგ კი კბილებით დაგლიჯა. მომაკვდავი ბალაკიოსი ქალაქში ჩაიყვანეს, სადაც მესამე დღეს სული დალია. ყველამ საკუთარი თვალით იხილა უსამართლო მდევნელის შესახებ წმიდა ანტონის წინასწარმეტყველების აღსრულება.

ეს უბედური შემთხვევა ეგვიპტის მოსახლეობისთვის დიდ შეგონებად იქცა. არათუ ქრისტიანობისთვის დევნილნი განმტკიცდნენ რწმენაში, არამედ მათი მდევნელებიც კი მოინათლნენ მართლმადიდებლურად. ყველა ერთად კი შენატროდა მონასტრულ ცხოვრებას. იმ ხანად, მრავალმა მხედარმა და მთავარმა მიატოვა ამქვეყნიური სიმდიდრე და დიდება და მონაზვანად აღიკვეცა. უფლის მიერ ანტონი ეგვიპტეში ნამდვილ მკურნალად იყო მოვლენილი.

შეუძლებელი იყო, მწუხარებაში მყოფი ადამიანი ანტონისთან მისულიყო თავისი დარდის გასაზიარებლად და საუბრის შემდეგ შინ მხიარული არ დაბრუნებულიყო. ახლობელ ადამიანზე მგლოვიარე ან განრისხებული, დამშვიდებული არ წასულიყო. მასთან საუბრისას, სიღარიბეში მყოფი, სიმდიდრეს აღარად შერაცხდა. მონაზონი გაძლიერდებოდა, ჭაბუკს გულისთქმას დაუცხრობდა და სიწმინდეს შეაყვარებდა. თუ ვინმე ეშმაკის ბრძოლისგან გადაღლილი მოვიდოდა, შვებას მიჰგვრიდა. გულისსიტყვათაგან შეშფოთებულს გონებას განუწმენდდა.

მაგრამ, ალბათ დროა ნეტარი მამის ცხოვრების ბოლო პერიოდის შესახებ გადმოგცეთ. ჩვეულებისამებრ წმიდა ანტონი პერიოდულად მთიდან ბარში ჩავიდოდა ხოლმე სულიერი შვილების მოსანახულებლად. ერთხელაც, ასეთი სტუმრობის დროს სულიერ შვილებს განუცხადა, რომ მოახლოვდა მისი აღსასრული, რის შესახებაც უფლისგან ჰქონდა ნაუწყები:

- უკანასკნელად ვარ თქვენთან ჩემო სულიერო შვილებო, - თქვა წმიდა ანტონიმ, - მეტად ვეღარ მიხილავთ ამ ცხოვრებაში. 105 წლის ვარ და უკვე დროა, რომ განვისვენო.

ამ სიტყვებმა ძმები ძლიერ დაამწუხრა, ისე განიცადეს, თითქოს ნეტარი ანტონი ეს ესა ამ სოფლიდან უკვე მიდისო, რის გამოც ყველა ტირილით ეხვეოდა და ლოცვა-კურთხევას ითხოვდა მისგან. ხუცესი კი ამშვიდებდათ და მოუწოდებდა, რომ ყოველდღე სიკვდილის მოლოდინში ეცხოვრათ და არ მოეწყინათ ღვაწლის აღსრულებისას, არამედ მუდმივ შრომაში ყოფილიყვნენ. გულმოდგინედ დაეცვათ სული არაწმიდა გულის-სიტყვათაგან. წმიდა ადამიანების მსგავსად არ დაახლოვებოდნენ განხეთქილების მოყვარე მელეტიანელებს. არ ევლოთ არიოზელების წირვა-ლოცვაზე: - რადგანაც იცით მათი ბოროტების და შეგინებული გონების შესახებ, - ამბობდა წმიდა ანტონი. არამედ აღესრულებინათ ის სწავლება, რაც ნაუწყები ჰქონდათ წმიდა წერილიდან და ქადაგეგებიდან, განემტკიცებინათ სარწმუნოება იესო ქრისტეს მიმართ.

ძმები წმიდა ანტონის სთხოვდნენ მათთან დარჩენას და იქ აღსრულებას, მაგრამ ანტონის სურივლი არ ჰქონდა სიცოცხლის ბოლო წუთები მათ გვერდით გაეტარებინა, ამის მიზეზი კი შემდეგი იყო: ეგვიპტელები გარდაცვლილ მონაზვნების, განსაკუთრებით კი წმიდა მოწამეების ცხედრებს, ნაჭერში ახვევდნენ და სახლში დაუმარხავად ინახავდნენ. ფიქორბდნენ, რომ მოღვაწის ცხედარს ამით უფრო მეტ პატივს მიაგებდნენ. ანტონი ეგვიპტელებს შეაგონებდა, რომ მამამთავარნი და წინასწარმეტყველნი, თავად იესო ქრისტეც გარდაცვალების შემდეგ სამარეში დაკრძალეს და იქ იმყოფებოდა, ვიდრე მესამე დღეს არ აღსდგა. უსამართლობაა, როცა სიკვდილის შემდგომ ცხედარს არ კრძალავენ, განსაკუთრებით კი სულიერი მოღვაწის ან წმინდანის ცხედარსო, შეინშნავდა ანტონი.

ეს შეგონება მრავალმა ეგვიპტელმა გაიზიარა და დაიწყეს მიცვალებულების დაკრძალვა. მოგვიანებით, მადლიერნი იყვნენ წმიდა ანტონის, ასეთი კეთილი საქმე რომ ასწავლათ. ანტონის სწორედ ამის შიში ჰქონდა, რომ მისი ცხედარი დაუკრძალავი არ დარჩენილიყო.

საყვარელი მთის მწვერვალზე ასვლის შემდეგ, წმიდა ანტონი, რამდენიმე თვეში მძიმედ დასნეულდა, მოუხმო ორ ბერს, რომლებიც ხანდაზმულ მოღვაწეს ბოლო თხუთმეტი წლის განმავლობაში ემსახურებოდნენ და მუდმივად მის გვერდით იმყოფებოდნენ და უთხრა:

- შვილო ჩემნო, როგორც წმიდა წერილშია: „მივდივარ მთელი ქვეყნის გზით, გამაგრდი და კაც იყავი“ (3 მეფ. 2,2), „ხოლო მივალ გზასა ჩემსა, ვითარცა ყოველნი, რომელ არიან ქუეყანასა ზედა“ (იესო ნავესი 23,14). უფალი თავისთან მიხმობს და იმედს არ ვკარგავ, რომ ზეციურ მადლს ვეზიარები, მაგრამ თქვენ, ჩემო სულიერნო შვილნო, არ მიმოფანტოთ თქვენი სულიერი მონაპოვარი, არამედ მეტი გულმოდგინებით მისდიეთ სარწმუნოებრივ მოღვაწეობას. კარგად უწყით ეშმაკის მტრობის შესახებ, რამდენ განსაცდელს მოუვლენს ხოლმე იგი ადამიანს. მათი განდევნა კი იესო ქრისტეს მიმართ მტკიცე რწმენას და იმედს შეუძლია. კარგად დაიმახსოვრეთ ის, რაც შეგაგონეთ, იცხოვრეთ ღვთისნიერად და უეჭველად მიიღებთ ზეცაში საზღაურს.

ყოველგვარ უთიერთობას ერიდეთ განხეთქილების ჩამომგდებ ერეტიკოსებთან და არიოზელებთან. კარგად უწყით, რომ არასდროს მქონია მათთან მეგობრული საუბარი, მათი სულელური აზრებისა და მწვალებლური სწავლების გამო.

ყველაზე უწინ აღასრულეთ უფლის მცნებები, რათა გარდაცვალების შემდგომ, წმინდანებმა მეგობრული სიხარულით მიგიღონ თავის სავანეში. ჩემს გამო კი ნუ იდარდებთ. კარგად დაფიქრდით და გაანალიზეთ ის, რაც გითხარით, აღსავსე იყავით ამის აღსრულების სურივლით.

ბოლოს კი გთხოვთ, რომ თუკი ნამდვილად გიყვარვართ, როგორც სულიერი მამა და მზად ხართ ჩემი ნების აღსრულებისთვის, მაშინ გთხოვთ, რომ ჩემი ნეშთის ეგვიპტეში გადასვენების უფლება არავის მისცეთ, რათა პატივის მიგების გამო არ დატოვონ მიწას მიუბარებლად ჩემი სხეული. განა ჩემს მიმართ პატივის მიგება არ გახდა იმის მიზეზი, რომ ყოველივე მივატოვე და ამ მთაზე დავსახლდი. გთხოვთ, რომ დამკრძალოთ და ამასთან ერთად ესეც აღმისრულოთ: დაე, თქვენს გარდა ნურავის ეცოდინება ჩემი ნეშტის ადგილსამყოფელი, რომელიც საყოველთაო აღდგომის დროს უხრწნელი აღდგება.

ჩემი შესამოსელი კი შემდეგნაირად გაეცით: ალექსანდრიის პატრიარქ ათანასეს (იგულისხმება წმიდა ათანასე ალექსანდრიელი, რომელმაც აღწერა წმიდა ანტონი დიდის ცხოვრება, ხს. 18/31 იანვარს) გადაეცით ჩემი ხალენი და სამოსი, თავის დროზე რომ მომცა და ჩემთან ერთად გაცვდა: სხვა ხალენი გადაეცით ტმუნის ეპისკოპოსს სერაპიონს (ხს. 24/6 ივნისს), ძაძა კი თქვენ დაიტოვეთ.

მშვიდობით ჩემო სულიერნო შვილნო! ანტონი გემშვიდობებათ და მეტად ვეღარასოდეს იხილავთ ამ სოფელში.

ამ სიტყვების შემდეგ სულიერი შვილები, გამომშვიდობების ნიშნად გადაეხვივნენ სულეირ მამას. ლოცვა-კურთხევის შემდეგ, ანტონი გარდაცვალებისთვის შეემზადა, გასწორდა და მის წასაყვანად მისულ ანგელოზებს მეგობრული მზერა მიაპყრო. წმიდა მამა მშვიდად მომღიმარი გამომეტყველებით გარდაიცვალა და წმიდათა დასს შეუერთდა.

ნეტარი ანტონი დიდი აღესრულა 356 წლის 17/30 იანვარს 105 წლის ასაკში. ნეტარი მამის ცხედარი დაკრძალა იმ ორმა მოწაფემ, რომლებიც ძირითადად სიცოცსლის ბოლოს სულ მასთან იმყოფებოდნენ და გარკვეული ხნის მანძილზე, მათ გარდა, წმიდა ანტონის ცხედრის ადგილსამყოფელი არავინ იცოდა.

561 წელს ნეტარი მამის ცხედარი გადასვენებულ იქნა ქალაქ ალექსანდრიაში, ბიზანტიის იმპერატორ იუსტინიანეს მიერ (527-567 წ). სარკინოზების მიერ ეგვიპტის აღების შემდეგ კი გადასვენებულ იქნა ქ. კონსტანტინოპოლში, 635 წელს - დაახლოებით 980 წელს კი ვიენაში (დღევანდელი საფრანგეთი). 1491 წელს იქიდან, გადასვენებულ იქნა ქალაქ არლში (სამხრეთ-აღმოსავლეთი საფრანგეთი) წმიდა იულიანეს სახელობის ეკლესიაში, სადაც დღემდე განისვენებს.

წმიდა ანტონის გარდაცვალების შემდეგ, მოწაფეებმა მისი ხალენი და ლოცვა-კურთხევა გადასცეს წმიდა ათანასეს, ალექსანდრიის ეპისკოპოსს, რომელმაც დიდი მოკრძალებით მიიღო ეს ღვთაებრივი ძღვენი და სიცოცხლის ბოლომდე მოწიწებით ეპყრობოდა.

ასეთი იყო წმიდა ანტონი დიდის ცხოვრება და წმიდა ათანასე დიდის სიტყვებით რომ ვიმსჯელოთ: ანტონი დიდს არც განსაკუთრებული საერო განათლებით გაუთქვამს სახელი, არც ამქვეყნიური სიმდიდრით, არც სახელოვანი შთამომავლობით, ან საუკეთესო ადგილას ცხოვრებით, არამედ, პირიქით, დასახლდა ისეთ ადგილას, სადაც ვერავინ მიაგნებდა. ქვეყნის დასალიერში - მიუვალ უდაბნოში. ერთის მხრივ, კი სწორედ აქედან გახდა ცნობილი და ყველასათვის ერთნაირად საყვარელი ესპანეთში, იტალიაში, აფრიკაში და მთელს რომის იმპერიაში. ანტონი განზრახ განერიდა ყველას და იმ მიზნით დასახლდა უდაბნოში, რომ არ ეძიებდა ამქვეყნიურ დიდებას. მაგრამ, უფალმა, თავად გახადა ყველასთვის ცნობილი და განუცხადა ყველა ერს მისი რწმენა და მადლმოსილება, რათა წმიდა ანტონის მაგალითით, ღვთივ სათნო ადამიანებს ესწავლათ წმიდად ცხოვრება სადიდებლად ღვთისა: მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე.

ამინ.

ტექსტი მოამზადა ანა ჩხაიძემ