ბაბილონის გოდოლის დარღვევის დროს, გვასწავებს წმ. ეკკლესია, ვითარცა განმმარტებელი და გამომათარგმანებელი ბრძანებათა და სიტყვათა ღვთისათა: „რაჟამს იგი გარდამოხდა და ენანი შეურივნა, მიმოდაყვნა მაღალმან ნათესავნი“ (კონდაკი დღესასწაულისა სულის წმიდის გარდამოსვლისა). მაშასადამე ღვთის განგებულების ნება არს, რათა არსებობდენ ქვეყანაზედა მრავალნი ერნი და ტომნი კაცთანი, და თითოეული ერი ადიდებდეს, აქებდეს და ჰმადლობდეს ღმერთსა თავის სამშობლო ენაზედ. შემდეგ ამაღლებისა ქრისტე მაცხოვრისა, როდესაც გარდამოუვლინა უფალმან ყოვლად წმიდა სული თვისთა მოციქულთა სახითა ცეცხლისა ენათა და მით განანათლნა იგინი (ტროპარი მესამე ჟამისა), მყისვე ყოველთა მოციქულთა მიიღეს დიადი სიბრძნე და გულის-ხმის-ყოფა საუბრობად და დიდებად ღმრთისა უცხო ენებითა. ეს ნიჭი გარდამოეცა მათ, ვითარცა ყოვლად საჭირო საშუალება და მიუცილებელი იარაღი სახარების ქადაგებისათვის ყოველთა კიდეთა ქვეყანისათა ყოველთა ერთა და ტომთა მიმართ, რათამცა „ეხილათ და მოესმინათ ყოველთა კიდეთა ქვეყანისათა მაცხოვარება ღმრთისა ჩვენისა“ (წარდგომა ცისკრად ჯვარის ამაღლების დღესასწაულზედ). თვინიერ ამ ნიჭისა, უცხოთა ენათა მეცნიერებისა, სახარების ქადაგება დაშთებოდა სრულიად უნაყოფოდ და იქმნებოდა იგი მსმენელთათვის „ვითარცა სპილენძი, რომელი წკრიალებს, ანუ წინწილი, რომელი ხმობედ, ჟღერს“ (კორინთ. 13,1). ხოლო როდესაც სახარება იქადაგების და წირვა-ლოცვა შესრულდების მშობლიურს ენაზედ, მაშინ მხოლოდ გამოიღებს იგი მაცხოვარებითთა ნაყოფთა სულიერის ცხოვრებისასა: „რამეთუ მხოლოდ მაშინ იქმნების ცხოველ და ძლიერ სიტყვა ღმრთისა და უმკვეთლეს უფროს ყოვლისა მახვილისა ორპირისა; და მიჰსწვთების იგივე განსაყოფელადმდე სამშვინველისა და სულისა, ნაწევართა და ტვინთა, და განმკითხველ გონებათა და ზრახვათა გულისათა“ (ებრაელ. 4,12).
ლოცვა არს საუბარი კაცისა ღმრთისათანა, რომელიც გამოიხატება კეთილმოწიწებითის სიტყვებითა ღმრთისა მიმართ. ვითარცა ჩვეულებრივს საუბარში მიუცილებლად ყოვლად საჭიროა, რათა ესმოდეთ მოსაუბრეთა ის ენა, რომელზედაც მათ სურთ გარდასცენ ერთმანერთს თვისნი აზრნი, გრძნობანი და თხოვანი, ამ სახედვე მიუცილებელად საჭიროა, რათამცა ესმოდეს მლოცველსა ის ენა, რომელზედაც შესრულდება ვედრება, ლოცვა, თხოვა და მადლობა და ყოველი ღვთისმსახურება (1 ეპისტ. ტიმოთ. 2,1). წმ. მოციქული პავლე ესრეთ გვასწავებს კორინთელთა მიმართ პირველს ეპისტოლეში (14 თავი) საჭიროებისათვის მშობლიურის ანუ გასაგების ენით წირვა-ლოცვის აღსრულებისას, ქადაგებისათვის სახარებისა და საზოგადოდ მოძღვრებისათვის ეკკლესიაში: „რომელი იგი იტყვიან უცხო ენითა, არა კაცთა ეტყვინ, არამედ ღმერთსა, რამეთუ არავის ესმის მისი. რომელი იგი იტყვიან უცხო ენითა, თავსა თვისსა აღაშენებს (ასწავებს) და არა კრებულსა. ხოლო აწ, ძმანო, მოთუვიდე თქვენდა და უცხო ენათა ზედა ვიტყოდე, რაჲმე გარგო თქუენ ანუ გამოცხადებითა, ანუ მეცნიერებითა, ანუ მოძღვრებითა? ეგრეთვე უსულოთა მათ (ნივთთა) ხმა გამოსციან, ანუ ნესტვმა (სალამურმა), ანუ ებანმან (ჩონგურმა) უკეთუ გამოცხადება ხმათა მათ ვერ გამოსცენ, ვითარმე საცნაურ იქმნეს სტვინვაჲ იგი ანუ ებნაჲ (მუსიკალური ხმა). უკეთუ საყვირმან უჩინოდ (განურჩეველად, გამოურკვეველად) ხმა გამოჰსცეს, ვინმე განემზადოს ბრძოლად? ეგრეცა თქვენ ენისა მიერ უკეთუ არა გამოცხადებულად სიტყვაჲ იგი გამოსცეთ, ვითარ საცნაურ იქმნეს თქმული იგი? რამეთუ იყვნეთ ვითარცა ჰაერსა მეტყველნი. უკეთუ არა ვიცოდე ძალი იგი ხმისა მის (მნიშვნელობა სიტყვათა), ვიყო მე მეტყველისა მის ჩემისა, ვითარცა სხვა ენა (უცხო ქვეყნელი), და რომელი იგი მეტყოდეს მე, ვითარცა სხვა ენა (უცხო ქვეყნელი ჩემთვის). რამეთუ უკეთუ ვილოცვიდე უცხო ენითა, სული ჩემი ილოცავს,ხოლო გონება ჩემი უნაყოფო არს. ხოლო უკეთუ აკურთხევდე სულითა, რომელი იგი აღასრულებდეს ადგილსა მას უცბისასა (იქ მდგომარე თუ უმეცარია), ვითარმე სთქვას ამინი შენსა მას ზედა მადლობასა? ვინაიდგან რასა იგი იტყვი, არა იცის (არ ესმის მას). რამეთუ შენ სამ კეთილად ჰმადლობ; არამედ მოყვასი შენი არა აღეშენების (არ დაიმოძღვრების, რადგანაც არ ესმის). ვმადლობ ღმერთსა, რამეთუ უფროს თქვენ ყოველთასა ენათა ვიტყვი, არამედ ეკკლესიასა შინა მნებავს ხუთ სიტყვა გონებითა ჩემითა სიტყვად (თქმად), რათა სხვათაცა უმოძღვრო, ვიდრე ბევრთა (ათი ათასთა) სიტყვათა უცხო ენითა“. იგივე ღვთაებრივი მოციქული კვალადცა გვასწავებს თავისსავე ეპისტოლესა: „ყოველთა ვექმენ ყოვლად, რათა ყოველნი ვაცხონნე“ (პირვ. კორინთ. 9,23).
პალესტინიდამ დაბრუნებული მოვედი ქალაქ ბათუმს 5-საგვისტოს 1899 წელსა. მეორე დღესვე წარვემართე სოფელს მარადიდს, რომელიც მდებარეობს მდინარე ჭოროხის ხეობაში, 24 ვერსის მანძილზედ ბათუმიდან. აქაურნი მცხოვრებელნი ძველნი ქართველნი, აწ სარწმუნოებით მაჰმადიანად გარდაქცეულნი, შემოუერთდნენ სრულიად ბათუმის ოლქთან ერთად ძველს თავის სამშობლო საქართველოსა რუს-ოსმალეთის ბრძოლის შემდეგ 1878 წელსა. ესენი არიან ძველნი საქართველოს ღვიძლნი შვილნი, ძვალნი ძვალთა ჩვენთაგანნი და ხორცნი ხორცთა ჩვენთაგანნი (შექმ. 2,23). ესენი ძალ-მომრეობით მოჰგლიჯეს გულიდამ საყვარელს სამშობლოს, მოაშორეს ქართველსა ერსა 1822 წელსა. ეხლა ჩვენს საღმრთო მოვალეობას შეადგენს, ძალმომრეობით წარტაცებულნი ტკბილის დედის წიაღთაგან, კვალადცა შემოვიერთოთ ძმობრივის ალერსით და სიყვარულითა. აქაური ხალხი საზოგადოდ კარგად ლაპარაკობს ქართულად; მაგრამ უფროს წმინდად დაცულია ქართული ენა სახლობაში დედათა შორის. ჩაცმა, დახურვა, ლხინი, სიმღერა და მამოხვრა სრულიად გურული აქვსთ, მხოლოდ ძალდატანებით მიუღებინებიათ მათთვის მაჰმადის სჯული. ვითარცა გარეგანის შეხედულობით სჩანს, ისრე მტკიცედ უპყრიათ მაჰმადის სარწმუნოება, რომ ქრისტეანობრივის სჯულის წარმომადგენელს მძულვარებით და ფანატიზმით უყურებენ. ჩემს იქ მყოფობაში, პირველს შეხვედრაზედ გზას მიქცევდნენ, მერიდებოდნენ, ჩემს სალამსა მოკითხვაზედ ან ხმას არ იღებდნენ, ანუ თათრულს ენაზედ მაძლევდნენ პასუხსა. მაგრამ როდესაც სცნეს ჩემი ვინაობა, რომ სხვა ეროვნობას არ ვეკუთვნი, არამედ იმ სამშობლოჲსა შვილი ვარ, რომელსაც ეკუთვნიან მათნი მამა-პაპანი, მას შემდეგ ქართულად მომიკითხვიდენ და მაძლევდენ პასუხსა. ჩემს კითხვაზედ, თუ რომელის ერის შვილია, ერთმა ახალგაზრდამ მიპასუხაა თათარი ვარო. ამაზედ მე ვუპასუხე, სარწმუნოებით, სჯულით, შესაძლებელია, თათარი იყო, მაგრამ ეროვნობით, შთამომავლობით ჩვენი სისხლ-ხორცი ხარ, ჩვენი ძმა ხარ. ამ სიტყვების გაგონებაზედ, ისრეთს გრძნობაში მოვიდა, რომ ცრემლები ჩამოსცვივდა. რომელნიმე მათგანნი განსაკუთრებითაც მესაუბრებოდნენ იმ საგანზედა, თუ რა მიზეზით ჰშორდებიან იგინი ძველს სამშობლოსა და უტევებენ ძვირფასთა თვისთა წინაპართა მშობელთა და ნათესავთა საფლავებსა. მრავალნი მათგანნი დღესაც, უკეთუ ნივთიერი შეძლება ნებას მისცემს, თავის მიცვალებულს გარდაიტანენ ხოლმე დასამარხავად ოსმალეთში. სულის და გულის შემაწუხებელია მორწმუნე ქართველ ქრისტეანესათვის, როდესაც უყურებს ამ ხალხსა, ჩვენთა ღვიძლ ძმათა, განბნეულთა ვითარცა ცხოვართა თვინიერ მწყემსისა, რომელნიც უბედურთა ისტორიულ გარემოებათა გამო დაგვშორებიან. შემაშფოთებელი უნდა იყოს ჩვენთვის, როდესაც ვხედავთ, რომ ეროვნულადაც დაგვშორებიან ესენი, რადგანაც თვის თავს ქართველებად აღარ უწოდებენ, სულიერადაც წარწყმდებიან, ვითარცა უარისმყოფელნი ქრისტე მაცხოვრის სარწმუნოებისა; ამათ ეხლაც ცალი თვალი კვალადცა სტამბოლისაკენ აქვთ მიპყრობილი. ერთი ძმა რომ აქ სცხოვრებს, მეორე სახვანთქროშია, ანუ მშობელნი აქეთ იმყოფებიან, ხოლო შვილები მათი საზღვარს გარეთ, ოსმალეთში.
ჩვენ, უფროსთა ძმათა ქართველთა, უნდა ვიზრუნოთ მათთვის, რომ მომავალში სრულიად არ გადაგვარდნენ და არ დაიღუპნენ ჩვენთვის ეს ჩვენნი სისხლ-ხორცით ძმანი, სამოძღვრებლად გვახსოვდეს ღვთაებრივნი სიტყვანი წმ. მოციქულისა პავლესნი: „მწუხარება არს ჩემდა დიდ და მოუკლებელი სალმობა გულისა ჩემისა; რამეთუ ვილოცევდ მე შეჩვენებულ-ყოფად (დაშორებად) თავსა ჩემსა ქრისტესგან ძმათა ჩემთათვის და ნათესავთა ჩემთათვის ხორციელად“ (რომაელ. 9;2,3). „ძმანო, ნება გულისა ჩემისა და ვედრება ჩემი ღმრთისა მიმართ ისრაილისათვის არს საცხოვრებელად“ (რომაელ. 10,1). ამ ქართველ მაჰმადიანთა შორის ბევრს შეუსწავლია წერა-კითხვა იმ წიგნებით, რომელიც გაუვრცელებია მათ შორის ჩვენს ეროვნულს მოღვაწეს ზაქარია ჭიჭინაძეს, საყვარელს მამულის შვილს. თითოეულმა ჩვენთაგანმა მცირედი მსხვერპლი რომ შესწიროს სამშობლოს საკურთხეველზე, უფალი მაცხოვარი მიიღებს მას სულიერ საყნოსელად, კეთილ სუნნელებად, და მისივე მადლითა შესაძლებელი იქმნება კვალადცა მოქცევა ჩვენ დაკარგულ წარწყმედილთა ძმათა წმ. ეკკლესიის დედობრივს წიაღთა, და ფრიად სასიხარულო იქმნება მოქცევა მათი, ვითარცა უძღების შვილის მობრუნება სახლსა მამისასა. გარნა წმ. მოციქულ პავლეს სიტყვისაებრ: „სარწმენოება სამე (ხომ) სმენისაგან არს, ხოლო სმენაჲ სიტყვითა ღმრთისათა. ვითარ იგი მოუწოდონ, რომლისა მიმართ არა რწმენა?“ ესე იგი, როგორ ახსენონ სახელი უფლისა მაცხოვრისა იესო ქრისტესი, რომელიც არა სწამთ? ანე ვითარ ირწმუნონ იგი, რომელზედაც არა სმენთათ? ვითარმე ისმინეს თვინიერ ქადაგებისა? ანე ვითარმე ჰქადაგებდენ, არა თუ წარივლინენ? (რომაელ. 10,13-17). მაშასადამე, მათ მოსაქცეველად ძველს მამა-პაპათა ქრისტეანობრივს სარწმუნოებაზედა, აუცილებელად საჭიროა მქადაგებელნი წმიდისა სახარებისა მშობლიურს ქართულს ენაზედ, ვინაიდგან „ენა ტკბილად მოუბარი გველსაც ხვრელით გამოიყვანს“, ამბობს დიდი რუსთაველი. ხოლო მშობლიურს ენაზედ უტკბილესი ხომ არა რომელიმე სხვა ენა იქმნება, ეს ცხადი და შეურყეველი ჭეშმარიტება არს. ამისათვის ჩვენს საღმრთო მოვალეობას შეადგენს გულითადი მეცადინეობა ქრისტეს სარწმუნოებით მათ განათლებისათვის, ხოლო წარმატება და სასურველის ნაყოფის მოტანა ამ წმიდა საქმეში უნდა მივანდოთ მაცხოვარსა ქვეყანისასა, უფალსა იესო ქრისტესა; რამეთუ მოციქულის სიტყვისაებრ სახარების ქადაგების წარმატებაში „არცა დამსხმელი (დამნერგველი) რაჲ არს, არცა მომრწყველი, არამედ აღმაორძინებელი (აღმომაცენებელი) ღმერთი“ (1 კორინთ. 3,7), ანუ სახარების იგავისაებრ, „ესრეთ არს სასუფეველი ღმრთისა, ვითარცა იგი კაცმან დასთესის თესლი კეთილი ქვეყანასა, და დაიძინის, და აღსდგის ღამე და დღე, და ვითარ თესლი იგი აღმოსცენდის, და განორძნდებინ (გაიზრდება), მან არა უწყის“ (მარკოზ. 4,26-27).
ქრისტეანმა სახარების მქადაგებელმა (მისიონერმა) სიყვარულით უნდა უქადაგოს მსმენელთა წმ. სახარების სწავლა-მოძღვრება, სიტყვისაებრ მოციქულისა: მონისა უფლისა არა ჯერ არს ლალვა, არამედ რათა იყოს მყუდრო და სახიერ ყოველთა მიმართ, მასწავლელ, უმანკო, მშვიდობით მასწავლელ წინააღმდგომთა მათ, მოხოლო-თუ ჰსცეს მათ უფალმან სინანული მეცნიერებად ჭეშმარიტებისა (2 ტიმოთ. 2,24-25). გარნა ნაყოფის გამოღება ამ საღმრთო საქმეში, ესე იგი შეწყნარება, მიღება სახარების მოძღვრებისა მსმენელთაგან, ღვთის ნებას და მადლსა უნდა არწმუნოს მქადაგებელმა, ვინაიდგან ძალით მოქმედება სარწმუნოების საქმეში კეთილს ნაყოფს არ გამოიღებს. ამ შემთხვევაშიაც წმ. სახარება ესრეთ გვამცნებს: „ნუ მიჰსცემთ სიწმიდესა ძაღლთა, ნუცა დაუფენთ მარგარიტსა თქვენსა წინაშე ღორთა“ (მათ. 7,6). სარწმუნოება უნდა მიიღოს კაცმა სრულის გულითადის რწმუნებითა და დაჯერებითა წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი უარჰყოფს ქრისტეს სარწმუნოებასა და კვალადცა მიიქცევა იგი ურწმუნოებაზედა, წმ. მოციქულის პეტრეს იგავისაებრ: ძაღლი მიექცა ნათხევარსა თვისსა, ესე იგი რაჲცა ძაღლმა ამოანთხია, მიბრუნდება რავდენისამე წამის შემდეგ და თვითონვე შესთქვლეფავს; მეორე იგავიც ამბობს ამავე მოციქულისა: „ღორი ინწუბა (გაიბანა) და სანგორელსა მწვირისასა (წუმპეში) კვალადცა მიექცა“. ამასთანავე დასძენს წმ. მოციქული: „უმჯობეს იყო მათთვის (ურწმუნოთათვის) არ ეცნათ გზა იგი სიმართლისა, ვიდრე ცნობასა და მართლ-უკუნ ქცევასა (მიბრუნებასა) მოცემულისა მათდა წმიდისა მცნებისა“ (2 ეპისტ. პეტრ. 2,21-22). ამისათვის კეთილგონიერება მოითხოვს ჩვენის მხრით, რათამცა პირველად გავაღვიძოთ ბათუმის ოლქის მაჰმადიან ქართველთა შორის ეროვნული თვით-ცნობიერება, ვუჩვენოთ ჩვენს დაკარგულ ძმათა თანაგრძნობა და სიყვარული, რათამცა იგინი თავის ეროვნობად თათრობას კი არ უწოდებდნენ, არამედ ქართველობას. ვინაიდგან ჩვენ ვხედავთ ბევრს სახელმწიფოთა შორის, რომ ერთი და იგივე ერი, ერთის ტომისა და ერთის ენით მოსაუბრე ერთსა და იმავე სახელმწიფოშივე აღიარებს სხვა და სხვა სარწმუნოებას, და ეს სრულიად არ არღვევს მათს ეროვნობას. მაგალითებრ, გერმანიის და ავსტრიის იმპერიებში მომეტებულს ნაწილს შეადგენგნ ნემცები, რომელთა შორის ზოგნი აღვიარებენ რომის კათოლიკის სარწმუნოებას და ზოგნიც პროტესტანტობას, მომეტებულად გერმანიაში და ესრეთი განსხვავება სარწმუნოების აღსარებაში არ აბრკოლებს ერთის ანუ მეორე ხელმწიფისადმი ქვეშევრდომობას და ერთგულ მამულის შვილობას.
როდესაც ეროვნული თვითცნობიერება გამოიღვიძებს ბათუმის ოლქის ძველთა ქართველთა შორის, მაშინ ეს თვითცნობიერება თვითონ გამოიწვევს მათ შორის სრულს ძმობრივს შეერთებასა და შეკავშირებას ჩვენთან, ვითარცა ეროვნულის ნაწევარითა, ეგრეთვე სულიერის სარწმუნოებრივის კავშირითა. ამ წმიდა საქმის განსახორციელებლად ანუ არსებაში მოსაყვანად დიდს სამსახურს გაუწევს ქართველს ერსა - ბათუმის ქართული სკოლა და ქართულს ენაზედ შესრულება ღვთისმსახურებისა საკუთარს ქართველთა ეკკლესიაში ბათუმს, კეთილგანწყობილის ქართულისავე გალობითა. ბათუმის სკოლაში ეხლაც სწავლობენ ქართულს ენას ქართველთა მაჰმადიანთა შვილები თანასწორად ქრისტეან ქართველთა ყმაწვილებთანა. აქ ნასწავლი ქართულს ენაზედ მაჰმადიანთა შვილები დაჰკარგვენ ჩვეულებრივ ფანატიზმს ანუ სიძულვილს ჩვენდა მომართ და დიდს გავლენას იქონიებენ იმ სახლობასა, წრესა და საზოგადოებაზედ, რომელთა შორის იგინი იცხოვრებენ და იმოქმედებენ. ბათუმში ეხლაც მომეტებული ნაწილი მცხოვრებელთა ქართველს ეროვნობას ეკუთვნის და მომეტებულად, შინ და გარეთ, აქ ისმის ქართული საუბარი. რავდენთამე ბათუმის ოლქის მაჰმადიანთა ქართველთა უკვე უარ-უყვიათ მაჰმადის სჯული და მიუღიათ ქრისტეს სარწმუნოება; ქრისტეანობრივს სარწმუნოებას ბათუმის ოლქის ქართველნი აღვიარებდენ თითქმის მოციქულთა დროადან მეცხრამეტე საუკუნის დაწყებამდის, ამას ჰმოწმობს პირუთვნელი ისტორია, მრავალნი დიდად შვენიერნი ტაძარნი და სავანენი, გაფანტულნი მრთელს ბათუმის ოლქში, და რომელნიმე მათგანნი სიმრთელით დაცულნი აქამდის; ხოლო რომელთამე დაჰპატრონებია უცხო ტომის ერი, რომელიც სპობს ყოველს ძეგლს და წარწერას, რაც კი მოიპოვება ქართულს ენაზედ იმ დიდებულ ტაძარ-სავანეთა შორის. ამ შემთხვევაში მოგაგონდება ერთი ქართული ანდაზა: „აზამბურელი თათარი ჩემს საცალოს თავისს ტომარად უწოდებდაო“. ქართული ენა-კი, რომელზედაც დღესაც ლაპარაკობენ თითქმის ტრაპიზონამდის, სახლში და გარეთაც, მათი ლხინი და სიმღერა ქორწილებში, მუშაობის დროს ანუ მგზავრობაში, წმინდა გურულის კილოთი, ყოველივე ეს ხომ ნამდვილი, შეურეველი და ჭეშმარიტი ნიშნებია მათის ქართულის ეროვნობისა. ამისათვის შემაერთებელ ხიდათ ბათუმის ოლქში მცხოვრებელთა ქართველ მაჰმადიანთა ჩვენთანა უნდა შეიქმნას პირველად ქართული ენა; ამ ენაზედ საჭიროება მოითხოვს გავრცელდეს მათ შორის კითხვა, წერა და ამ საშუალებით თანდათანობით გამოიდევნოს ხმარებიდამ თათრული და არაბული ენები, ვინაიდგან ამ ენებზედ ლოცულობენ და კითხულობენ მოლლები ყურანსა. ყურანს სულ არაბულს ენაზედ კითხულობენ, თუმცა ბევრს მათგანს არ ესმის შინაარსი ყურანისა, და ჩვეულებრივს საუბარში ხმარობენ ხშირად ფოლოცში (ბაზარში) თათრულს ენას ქართულთან ერთად. ხოლო მეორე, სრულიად შემაერთებელ ხიდად და დამაკავშირებელ ოქროს ჯაჭვად თავისთავად შეიქმნება, ღვთისა შეწევნითა, ქრისტე მაცხოვრის სარწმუნოება. სახარება ქრისტესი ჰქადაგა დასავლეთს საქართველოში წმ. ანდრია მოციქულმა, პირველ-წოდებულმა, და ქრისტეს სარწმუნოებას აღვიარებდნენ შეურყეველად ბათუმის ოლქის, სამცხე-საათაბაგოს ქართველნი ვიდრე 1580 წლამდე, ხოლო ამ უბედურს წელსა ყვარყვარე ათაბეგმა თვითონ უარჰყო სარწმუნოება ქრისტესი და დაუმორჩილა თვისი სამთავრო ოსმალეთის ხონთქარსა, და ამას შემდეგ თანდათანობით წვალება-დევნითა და ქენჯნითა გამოიდევნა სარწმუნოება ქრისტესი სამცხე-საათაბაგოდამ.
მარადიდში მცხოვრებელ მაჰმადიანთა ქართველთა მითხრეს სხვათა შორის შემდგომი: იგინი ბრკოლდებიან ქრისტეს სარწმუნოების მისაღებელად სხვათა შორის იმისათავისაც, რომ მათ ქრისტეანობის მიღების შემდეგ გაიყვანენ ჯარში სამსახურებელად და სხვა ქრისტეანებთან ერთად აჭმევენ მათ ღორის ხორცსა, რასაც იგინი ვერას გზით ვერ შეიწყნარებენ, ხოლო ეხლა რავდენისამე მანეთის გარდახდით თავისუფლდებიან სავალდებულო სამხედრო ბეგარისაგან. ამაზედ მე ვუპასუხე შემდეგი: ქრისტე მაცხოვრის მოციქულთა მოძღვრებისაებრ: „ყოველივე დაბადებული ღმრთისა კეთილ არს, და არა რაჲ არს განსაგდებელ, მადლობით მიღებული, რამეთუ ყოველივე განწმიდნების სიტყვითა ღმრთისათა და ლოცვითა“ (1 ეპისტ. ტიმოთ. 4,4). ამავე საგანზედ იგივე წმ. მოციქული პავლე გვასწავებს: „ვიცი და მრწამს უფლისა იესო ქრისტეს მიერ, რამეთუ არა რაჲ შეგინებულ არს (უწმინდურია) თავით თვისით; გარნა თუ რომელი იგი შევინმერაცხის შეგინებულად, იგი არს“ (უწმინდურ); სიტყვისაებრ ამავე მთციქულისა: „არა არს სასუფეველი ღმრთისა საჭმელ და სასმელ, არამედ სიმართლე, და მშვიდობა, და სიხარული სულითა წმიდითა“ (რომაელ. 14,4,17). ამისათვის ქრისტეანები არა ვსთვლით უწმინდურად ღორის ხორცსა, ვინაიდგან წმიდათათვის ყოველივე წმიდა არს. ხოლო შეგინებულთათვის და ურწმუნოთა არა რაჲ არს წმიდა, არამედ შეგინებულ არს მათი გულიცა და გონებაცა (ტიტეს 1,15). გარდა ამისა, ქრისტეანებში არიან არა მცირედნი იმ გვარნი, რომელნიც სრულიად არა სჭამენ ღორის ხორცსა, ანუ აღთქმისაებრ, ვითარცა ჩვენი მთიულები, ანუ არა სჭამენ იმისათვის, რომ მათი სტომაქი ვერ შეიწყნარებს ღორის ხორცსა.
მაჰმადიანნი ქართველნი იქადიან სხვათა შორის იმითაც, რომ მაჰმადის სჯულისაებრ იგინი ლოცულობენ დღეში ხუთ გზის, თუმცა ლოცვა მათი გარეგანია მომეტებულად და მდგომარეობს ხელთა და ფერხთა დაბანვაში, და არ გასცილდება ათს წამსა. ამაზედ პასუხად ვამცენ მათ, რომ ქრისტეანობრივი ეკკლესია დღეში ცხრაჯერ მოუწოდებს დედობრივის ხმით ლოცვა-ვედრებისათვის, ანუ ქრისტეს მაცხოვრის მოციქულისაებრ: განუწყვეტელად უნდა ვილოცვიდეთ, რომელი შემძლებელ არს დატევნად, დაიტიენ (მათ. 19,12).
| << წინ |