ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი

ლუკას სახარების განმარტება

თავი პირველი

(თ. 1, მ. 1-4)

ვინ იყვნენ ეს მრავალნი, რომელთაც ხელი მიჰყვეს? ცრუ მოციქულნი. ვინაიდან, მართლაც მრავალნი ადგენდნენ სახარებას, როგორიცაა, მაგალითად, ეგვიპტელთა სახარება და სახარება წარწერით „ათორმეტთაგან“. მათ მხოლოდ ხელი მიჰყვეს, მაგრამ ვერ დაამთავრეს. რამდენადაც მათ ღვთის მადლის გარეშე დაიწყეს, სწორედ ამიტომ ვერ დაამთავრეს. ამრიგად, ლუკამ კარგად თქვა „მრავალთა ხელ-ყვეს“. ჭეშმარიტად არა მრავალთა, კერძოდ მათემ და არა მარკოზმა, არა მხოლოდ დაიწყეს, არამედ დაამთავრეს კიდეც, ვინაიდან მათ ჰქონდათ სული, სრულყოფილების შემქნელი. „საქმეთათვის გულსავსე-ქმნილთა ჩვენ შორის“. რადგანაც ის, რაც ქრისტეს შეეხება, არა უბრალოდ შიშველი გადმოცემებითაა ცნობილი, არამედ ჭეშმარიტია, სრულიად მართალია და სავსებით დასაბუთებად, და როგორაა, გვითხრა ლუკა, ეს დასაბუთებადი? „ვითარცა იგი მომცეს ჩვენ, რომელი დასავამითგან თვით-მხილველ და მსახურ ყოფილ იყვნენ სიტყვისა მის“. აქედან ჩანს, რომ ლუკა თავიდანვე კი არ იყო მოწაფე, არამედ შემდგომში გახდა. ვინაიდან სხვები იყვნენ მოწაფენი „სიტყვისა მის დასაბამიდანვე“, მაგალითად პეტრე და ზებედეს ძენი (მათე 4; 18-22). სწორედ მათ გადასცეს ლუკას ის, რაც მათ არც უნახავს, არც მოუსმენია. „რაითა სცნა, რომელთათვის - იგი ისწავე სიტყუათა მათ კრძალულებაი“. ეს მესმის მე ორგვარად, ჯერ - ერთი ასე: ადრე მე თეოფილე წერილის გარეშე გმოძღვრიდი, ახლა კი, გადმოგცემ რა დაწერილ სახარებას, განვამტკიცებ შენს გონებას, რათა არ დაივიწყოს ის, რაც წერილის გარეშე გადმოგეცი; მეორეც ასე: ჩვენ, ადამიანებს, ხშირად გვაქვს ჩვეულება, რომ როდესაც ვინმე დაუწერლად გვეუბნება რაიმეს, ვიეჭვოდ, რადგან შეიძლება ის ტუილსაც გვეუბნებოდეს, მაგრამ როცა წერს, გვწამს იგი არ დაწერდა მტკიცედ რომ არ იყოს დარწმუნებული თავისი სიტყვების ჭეშმარიტებაში. მახარებელიც ასე ამბობს: იმიტომ დაგიწერე სახარება, რომ მეტად იყო დარწმუნებული იმაში, რაც წერილის გარეშე გასწავლე, გექნება რა ახლა ჩემს მიმართ მეტი ნდობა, მაშინ, როდესაც მე იმდენად ვარ დარწმუნებული წერილის გარეშე გადმოცემულის ჭეშმარიტებაში, რომ იგი წერილითაც გადმოვეცი. არ უთქვამს „რათა იცოდე“, არამედ „რათა სცნა“, ანუ ორჯერ მეტი ცოდნა მიიღო და ამასთან მტკიცედ დარწმუნდე, რომ არ ვტყუი.

[ თ. 1, მ. 5]

ჰეროდეს მეფობა ახსენა, ერთი მხრივ, სურვილის გამო, რომ წინასწარმეტყველთა მსგავსად მოეთრხო, ვინაიდან ისინი ასე იწყებენ: დღეთა აქაზისთა, აზეკიასთა და ამისა და ამის, მოხდა ესე და ეს (ესაია, 1, 18 ოსე 1, 1; ამოს, 1, 1), ხოლო, მეორე მხრივ, რამდენადაც ქრისტეზე საუბარს აპირებს, ახსენა ჰეროდეც, რათა ეჩვენებინა, რომ ჰეროდეს დროს ქრისტე ჭეშმარიტად მოვიდა. რამდენადაც ეს ჰეროდე იყო მაშჲნ, როდესაც იაკობის წინასწარმეტყველების მიხედვით (დაბ. 49, 10), მოაკლდნენ მთავარნი იუდას ტომისგან, აქედან მტკიცდება კიდეც, რომ ქრისტე მოვიდა. აღწევს ზოგიერთ სხვა მიზანსაც: საუბრობს რა დროზე, უჩვენებს სახარების ჭეშმარიტებას, რამდენადაც მსურველებს აძლევს შესაძლებლობას ახარონ და თავად დროის მიხედვით უჩვენონ სახარების ჭეშმარიტება. ზაქარიათი და იოანეს შობით დაწყება, მართებულია. რამდენადაც იგი აპირებს ისაუბროს ქრისტეს შობაზე, ხოლო იოანე - ქრისტეს წინამორბედია, ამიტომ ქრისტეს შობაზე უწინ მართებულად საუბრობს იოანეს შობაზე, რომელიც თავადაც არაა სასწაულს მოკლებული. რამდენადაც ქალწულს უნდა ეშვა, მადლის წაყლობით ისე მოეწყო, რომ მოხუც ქალს გაეჩინა ბუნების წესების საწანააღმდეგოდ, თუმცა ქმართან. რას ნიშანავს სიტყვები „მსახურებას მის აბიაჲსა“. ზოგიერთს ისე ესმის, რომ იყვნენ მღვდლები, რომლებიც მორიგეობით ასრულებდნენ ღმრთისმსახურებას, ერთი სახელით აბაია, ხოლო მეორე ზაქარია და რამდენადაც აბაიამ აღასრულა მსახურება, მის შემდეგ რიგით ზაქარიას უწვედა ღრმღტისმსახურების აღსრულება. მაგრამ საქმე, როგორც ჩანს, ასე არაა. რამდენადაც სოლომონმა, დაამთავრა რა ტაძარი, დააწესა ყოველდღიური მსახურება, ანუ შვიდეულები. ერთ შვიდეულში, მაგალითად, დაადგინა კორეხის ძენი, მეორეში - ასაფისა, შემდეგში - აბიაისი, კიდევ სხვაში - სხვისა ( 2 ნეშტთა, 8, 14; 1 ნეშტთა, 24). ამიტომ, როდესაც ამბობს, რომ ზაქარია იყო „მსახურებას მის აბიაჲსა“, წარმოაჩენს, რომ ის იყო აბიას დასიდან და შვიდეულიდან. ხოლო სურს რა გვიჩვენოს, რომ იოანე ერთი მხრიდანაც და მეორედანაც (მამის მხრიდანაც და დედის მხრიდანაც) კანონიერად წარმოსდგებოდა მღვდელთმსახურთაგან, ამბობს: „და ცოლი მისი ასულთაგან აჰრონისათა“, რამეთუ არ იყო ნებადართული უცხო შტოდან მოყვანა ცოლისა, არამედ იმავე შტოდან უნდა მოეყავანთ (რიცხვ. 36, ნ-9). ელისაბედი, განმარტების მიხედბით არის „სიმშიდე ღმრთისა“, ხოლო ზაქარია - „ხსოვნა უფლისა“.

[ თ. 1, მ. 6]

ხშირად ზოგიერთნი არიან მართალნი, მაგრამ არა ღვთის წინაშე, არამედ ადამიანთა დასანახად. ზაქარია და ელისაბედი კი მართალნი იყვნენ ღვთის წინაშე. მცნებათა შინაარსი, მაგალითად, ასეთია: „არა იმრუშო“, „არა იპარო“ (გამოსვლ. 20, 14-15). შინაარსი კანონებისა კი (რაც ძველ, საეკლესიო რუსულით ნიშნავს - განმართლებას), მაგალითად, ასეთი: „რომელმან ბოროტი ტქუას მამისათვის, გინა დედისათვის, სიკუდილით მოკუედინ (გამოსვლ. 21, 17), რადგან ამას ნიშნავს მართლად ყოფნა. მაგრამ იოცდე, რომ შესაძლოა მცნებასაც ეწოდოს განმართლება, რამდენადაც იგი ადამიანს მართლად აქცევს და უფრო მეტად კი არის განმართლება ღმრთისა, რამდენადაც „მას დღესა შინა“ ღმერთი განგვსჯის ჩვენ, ექნება რა მცნებები, როგორც წერილობითჲ თავის მართლება. „უკუეთუმცა არა მოვედ და ვეტყოდე მათ, ცოდვაჲმცა არა აქუნდათ“. (იოანე, 15, 22). და კიდევ: „სიტყუასა რომელსა ვიტყოდე, მან საჯოს იგი უკანაჲსკნელსა დღესა“ (იოანე, 12, 48). რატომაა სიტყვებისთვის „ვიდოდეს ყოველთა მცნებათა სამართლისა“ დამატებული „უბიწონი?“ უსმინე. ხშირად ზოგიერთნი საღმრთო სჯულის მიხედვით იქცევიან, მაგრამ ამას ყველაფერს ადამიანთა საჩვენებლად სჩადიან (მათ. 23, 5). ასეთები არ არიან უბიწონი. ზაქარია კი მცნებებსაც იცავდა და იცავდა უბიწოდ და არა იმისთვის, რომ მათი შესრულების წყალობით ადამიანთათვის მოეწონებინა თავი.

[ თ. 1, მ. 7]

მართალთა ცოლები და თავად მართლები, ხშირად უშვილონი იყვნენ, რათა შენ შეიცნო, რომ სჯული ითხოვს მრავალშვილიანობას არა ხორციელს, არამედ სულიერს. „და ორნივე გარდასრულ იყვნეს დღეთა მათთა“ სულირედაც და ხორციელადაც, რამდენადაც სულით ისინი დაბერდნენ, ანუ დიდ წარმატებას მიაღწიეს, გულისხმობს რა აღსვლას „გულსა თვისსა“ (ფსალ. 83, 6) და ჰგავდა მათი ცხოვრება დღეს და არა ღამეს, ვინაიდან იქცეოდნენ კეთილკრძალულად, როგორც ნათელში მყოფნი. (რომ, 13, 12-13).

[ თ. 1, მ. 8-10]

ღმრთის წინაშე მსახურებას მხოლოდ წმინდანი აღასრულებენ, ხოლო უწმინდურთაგან ღმერთი გარემიიქცევს პირს. როდის ხვდა მას საკმევლის კმევის წილი? უეჭველია, რომ განწმენდის დღეს, როდესაც მხოლოდ მღვდელმთავარი შედის წმიდათა წმიდაში, რათა ვისწავლოთ, რომ როგორც ამ მღვდელმთავარმა, შევიდა რა წმიდათ წმიდაში, მიიღო ნაყოფი, ასევე უფალმა იესომ, ერთადერთმა და დიადმა ჭეშმარიტმა მრვდელმთავარმა, შევიდა რა წმიდათა წმიდაში, ანუ ხორციელად აღვიდა რა ზეცაში, მიიღო ნაყოფი თავისი მოვლინებისა ხორცით - ანუ ჩვენი შვილება ღმრთის მიერ და ცხონება.

[ თ. 1, მ. 11]

ანგელოზი ევლინება არა ყველას, არამედ მხოლოდ მათ, ვინც წმიდაა გულით, როგორც იყო ზაქარია. სამსხვერპლო (საეკლესიო ენით - საკურთხეველი) სასაკმევლედ იმიტომ იწოდება, რომ იყო სხვა საკურთხეველიც - ყოვლადდასაწველი.

[ თ. 1, მ. 12-14]

ზაქარია შეძრწუნდა, რადგან უჩვეულო ხილვა აძრწუნებს წმინდანთაც. მაგრამ ანგელოზი აჩვენებს მის შეძრწუნებას, ვინაიდან ყველგან სწორედ ამით სცნობენ ღმრთაებრივ გამოცხადებასა და ეშმაკისეულს: თუ გულისთქმა თავიდან შეძრწუნდება, მაგრამ შემდეგ, შიშის გაფანტვასთან ერთად, მალე მთლიანად დამშვიდდება, ჩვენება ჭეშმარიტად ღმერთისგანაა; ხოლო თუკი შიში და შეშფოთება უფრო იზრდება, მაშინ ჩვენება ეშმაკისგანაა. რატომ ტქვა ანგელოზმა: „შეისმინეს ვედრებანი შენნი, ცოლმან შენმან ელისაბედ გიშვას შენ ძე“. მაშინ, როცა ზაქარია ლოცულობდა არა ძისთვის, არამედ ერის ცოდვებისათვის? ერთნი ამბობენ: რამდენადაც ზაქარია ლოცულობდა ერის ცოდვებისათვის, ხოლო უნდა ეშვა ძე, რომელიც იტყოდა: „აჰა ტარიგი ღმრთისაჲ, რომელმა აიხუნეს ცოდვანი სოფლისანი“ (იოანე, 1, 29), ამდენად ანგელოზი მართებულად ეუბნება მას, შესმენილია შენი ვედრება ერის ცოდვების გამო, მიტევება. მეორენი კი ასე იგებენ: ზაქარია! შენი ლოცვა შესმენილია და ღმერთმა მოუტევა ერს ცოდვები. შემდეგ იგი თიტქოს ეუბნება: საიდან ჩანს ეს? ენგელოზი კი პასუხობს: აი, მე გაძლევ ნისანს, ელისაბედი გიშობს ძეს, ხოლო იქიდან, რომ ელისაბედი შობს, უნდა დარწმუნდე ერისთვის ცოდვათა მიტევებაშიც.

[ თ. 1, მ. 15-17]

ანგელოზი აუწყებს, რომ იოანე იქნება დიდი, ოღონდ ღმრთის წინაშე, ვინაიდან მრავალნი იწოდებიან დიდად ადამიანთა წინაშე, მაგრამ ასეთნი არ არიან ღმრთის წინაშე, მაგალითად ფარისეველნი. ხოლო იოანე დიდია სულით, ისევე როგორც ყოველი, რომელიც ცდუნდება, პატარაა სულით. ვინაიდან არცერთი დიდსულოვანი ადამიანი არ ცდუნდება, არამედ პატარა სულისანი და სულმოკლენი, როგორც უფალი ამბობს: „რომელმან დააბრკოლოს ერთი მცირედ ამათგანი“... (მათე, 18, 6). როგორც იოანეს მშობლები იყვნენ მართლები „ღმრთის წინაშე“, ისე მათი ძეც დიდი იყო „წინაშე უფლისა“. „თაფლუჭად“ იწოდება ყველაფერი, რაც არ არის რა დამზადებული ყურძნისაგან, თრობის მოგვრა შეუძლია. „სული წმიდით“ იგი ჯერ კიდევ დედის მუცელში აღივსო. როდესაც ელისაბედთან დედა ღმრთისა მოვიდა, უფლის მოსვლით გახარებული ყრმა, „ჰკრთებოდა“. „მოქცევად გულნი მამათანი შვილთა მიმართ“; ანუ ებრაელებს მოაქცევს მოციქულთა მიმართ, ვინაიდან ებრაელები იყვნენ მამები, ხოლო მოციქულები კი - მათი შვილები. იუდეველთა გულები მოციქულთა მიმართ მოძღვრებითა და ქრისტეს შესახებ მოწმობით მოაქცია; ხოლო ის, ვინც ქრისტეზე მოწმობს, მის მოწაფეებსაც სავსებით სარწმუნოს ხდის. იოანემ ყველა კი არ მოაქცია, არამედ მარავალი; ხოლო უფალმა ყველანი განანათლა. მოვიდა იგი „სულითა...ელიაჲსათა“, რადგანაც, როგორც ილიაშიმოქმედებდა მადლი, ასევე იოანეში, როგოც ილია ითვლება მეპრედ მოსვლის წინამორბედად, ასევე იოანე - პირველისა. და „ძალითა ელიაჲსათა“, რამდენადაც ორივეს მოსვლას, ილიასიც და იოანესიც, ერთი და იგივე ზალა აქვს, კერძოდ: „მიჰყავს ქრისტესთან“. იოანე ილიას ძალითა და სულით მოვიდა სხვა აზრითაც, რამდენადაც ისიც ისეთივე მეუდაბნოვე, თავშეკავებული და მამხილებელი იყო, როგორ ილია. დაუბრუნა „ურჩ“ იუდეველბს „გონება მართალი“. ანუ მოციქულთა სწავლება. მოციქულთა სიბრძნე კი სული წმიდის მადლია მათში, რომლითაც ისინი მართულნი იყვნენ. „განმზადებად უფლისა“, ანუ ქრისტესთვის „ერი მომზადებული“, ანუ ადამიანები, რომელთაც შეუძლიათ მიიღონ მოძღვრება. ერთგვარ შედარებას მოვიყვან. როდესაც რომელიმე წინასწარმეტველი მოდიოდა საქადაგებლად, ყველა კი არ ირწმუნებდა ხოლმე მათსას, არამედ შემძლებენი ამისა, ანუ ისინი, ვინც შეამზადეს საკუთარი თავი ამისთვის, ვინაიდან თუკი ვინმე ღამით მოვა სტუმრად, ყველანი კი არ იღებენ მას, არამედ ფხიზლად მყოფნი მისი მომლოდინენი და მომზადებულნი მისაღებად; ასევე იოანემ მოამზადა ადამიანები უფლისათვის, მაგრამ არა ურჩნი, არამედ შემძლებელნი, ანუ წინასწარ შემზადებულნი ქრისტეს მისაღებად.

[ თ. 1, მ. 18-20]

მართალია ზაქარია მართალი და წმიდა იყო, მაგრამ თუკი მხედველობაში მივიღებთ მისი ძის დაბადების უჩვეულობას, ადვილად არ ირწმუნა. ამიტომაც ანგელოზი ეუბნება თავისი ღირსების შესახებ: „მე ვარ გაბრიელ“, ღმრთის წინაშე მდგომარე, მაცდური ეშმაკი კი არა, არამედ უფლისა ანგელოზი. ამრიგად, იმის გამო რომ არ ირწმუნე, ლაპარაკის უნარს მოაკლდები. სამართლიანად ექვემდებარება სიმუნჯეს, რამდენადაც როგორც წინააღმდგომი სიჩუმით ისჯება. გარდა ამისა იგი გამოხატავადა იმას, რაც იუდეველბს დაემართათ. რამდენადაც, როგორც მან მოხუცმა და უნაყოფონ და მან, ვინც არ ირწმუნა, შვა ძე, უმეტესი წინასწარმეტყველთა. ასევე იუდეველთა ეკლესიამ და იერარქიამ, მართალია დაბერდა და უნაყოფო, ურმწუნო და ურჩი იყო, მაგრამ მაინც შვა განხორციელებული სიტყვა ღმრთისა, მეუფე წინასწარმეტყველთა, რომელთა შობითაც, ადრე ურჩებაში მყოფი მყოფნი მორწმუნენი და აღმსარებელნი გახდნენ.

[ თ. 1, მ. 21-23]

ხედავ იუდეველნი როგორ ელოდნენ და რჩებოდნენ მანამ, სანამ მღვდელმთავარი გამოვიდოდა? ჩვენი კი ქრისტიანები ჯერ შესულნი არ ვართ ტაძარში, რომ უკვე ვფიქრობთ ცუდად გავხდებით, თუკი არ გავალთო. ზაქარია ანიშნებს ხალხს, რომელიც, როგორც სავარაუდოა, მდუმარების მიზეზს კითხულობდა. მაგრამ რამდენადაც მას ლაპარაკი არ შეეძლო, ამდენად მინიშნებებით უხსნიდა. დააკვირდი იმასაც, რომ ზაქარია არ წასულა სახლში, ვიდრე მისი მსახურების დღეები არ ამოიწურა, არამედ ტაძარში რჩებოდა. რამდენადაც მთიანი ქვეყანა მართლაც შორს იყო იერუსალიმიდან, თანაც მღვდლისთვის, თუნდაც სახლი შიგ იერუსალიმში ჰქონოდა, არ იყო ნებადართული ტაძრის ეზოდან გამოსულიყო, როდესაც მისი მსახურების რიგი მოაწევდა. ჩვენ კი, სამწუხაროდ, როგორ დაუდევრად ვექცევით ღმრთისმსახურებებს. ის, რომ ზაქარიას არ შეეძლო ლაპარაკი, არამედ მინიშნებებს იყენებდა, ეს იუდეველთა უგუნურ ცხოვრებაზე მიუთითებს. ვინაიდან, მოაკვიდნეს რა სიტყვა, მათ არ შეძულიათ ანგარიშის გაწევა არც თავიანთი საქმეებისთვის და არც მეტყველთა მიერ თქმულზე, მათ არ შეეძლოთ გაეღოთ პირი და ეთქვათ შენთვის სიტყვა, ანდა პასუხი.

[ თ. 1, მ. 24-25]

ვინაიდან ელისაბედი, უმანკო იყო, რცხვენოდა და მუცლად იღო რა სიბერეში, ხუთ თვეს თავს იფარაბდა, სანამ მუცლად არ იღო მარიამმაც. როდესაც მან (მარიამმა) მუცლად იღო და ყრმა „ჰკრთებოდა“ მის მუცელში (ელისაბედისა), იგი თავს აღარ იფარავდა, არამედ თამამადაც კი იქცეოდა, როგოც დედა ისეთი ძისა, რომელიც ჯერ კიდევ დაბადებამდე შეიქმნა წინასარმეტყველის პატივის ღირსი.

[ თ. 1, მ. 26-30]

„თუევსა მეექუსესა“, მოყოლებული იოანეს მუცლად ღების დროიდან. ამბობს, რომ ქალწული თხოვილი იყო ქმრის მიერ დავითის სახლიდან, რათა უჩვენოს, რომ ისიც დავითის ტომიდან წარმოსგდებოდა; ვინაიდან ისეთი კანონი იყო, რომ ორივე ნახევარი (ქორწინებაში მყოფი) ერთი და იმავე გვარიდან და ერთი და იმავე შტოდან უნდა ყოფილიყვნენ (რიცხვ. 36, 6-9). რამდენადაც უფალმა ევას უთხრა: „ტანჯვით შობს შვილებს“ (დაბ. 3; 16), ახლა ამ ტანჯვას ის სიხარული ცვლის, რომელიც ქალწულისთვის მოაქვს ანგელოზს, როდესაც ეუბნება: „გიხაროდენ მიმადლებულო!“ რამდენადაც ევა დაწყევლილი იქნა, მარიამს ახლა ესმის: „კურთხეულ ხარ შენ“. მარიამი ფიქრობდა ხარების შესახებ, თუ როგორი იყო იგი: იყო იგი ბილწი და მანკიერი, როგორც მიმართვა მამაკაცისა ქალწულისადმი, თუ ღმრთაებრივი, რამდენადაც ამ ხარებაში ნახსენები იყო უფალიც:

„უფალი შენთანა“? ანგელოზი, პირველ რიგში, ამშვიდებს მის გულს, ათავისუფელბს შიშისაგან, რათა მან ღმრთაებრივი პასუხი უშფოთველ მდგომარეობაში მიიღოს, ვინაიდან შეცბუნებულ მდგომარეობაში იგი ვერ შეძლებდა რიგიანად მოესმინა ის, რაც უნდა აღსრულებულიყო; შემდეგ, თიტქოსდა ასახსნელად ზემოთქმული სიტყვისა „მიმადლებულო“ ამბობს: „რამეთუ ჰპოვა მადლი წინაშე ღმრთისა“. ვინაიდან იყო მიდალებული - ნიშნავს მიიღო მადლი ღმრთისაგან, ანუ სათნო ეყო ღმერთს. მაგრამ ეს საერთო ბედნიერებაა, ვინაიდან სხვა მრავალმაც მიიღო მადლი ღმრთისაგან, ხოლო მარიამისადმი მიმართული ხარება სხვას არავის ეკუთვნის.

[თ. 1 მ. 31-33]

„და აჰა ესერა შენ მუცლად-იღო“ - ამ უპირატესობით ჯერ არცერთ ქალწულს არ უსარგებლია თქვა: „მუცლად-იღო“; ამით უჩვენებს, რომ უფალი არსებითად განხორციელდა თავად ქალწულის საშოდან. ჩვენი მოდგმის ხსნისათვის მოსული, სამართლიანად იწოდება „იესოდ“, ვინაიდან ეს სახელი, ბერძნულიდან თარგმნაში, ნიშნავს „ხსნა ღმეერთისაგანაა“. იესო, განმარტების მიხედვით ნიშნავს მხსენელს, ვინაიდან ხსნაცაც ეწოდება „იაო“. „და ესე იყო დიდ, ამბობს იგი, - და ძე მაღლისა ეწოდოს“. იოანეც დიდი იყო, მაგრამ „ძე მაღლისა“ არ ყოფილა; ხოლო მაცხოვარი დიდია თავისი მოძღვრებით და „ძეცაა მაღლისა“ უსევ ამ მოძღვრებიდან გამომდინარე, რამდენადაც იგი ასწავლიდა, როგორც ხელმწიფების მქონე საკვირველ სასწაულთა აღსრულების მეოხებითაც. „ძედ მაღლისა“ ხილული კაცი იწოდება: რამდენადაც პიროვენბა ერთი იყო, ჭეშმარიტად, ძე მაღლისა იყო კაცი, ძე ქალწულისა. სიტყვა, „ძე მაღლისა“, იყო უწინარეს საუკუნეთაც, მაგრამ არ იწოდება ასე და არ იყო ცნობილი; ხოლო როდესაც ხორცი შეისხა და ხორცში მოგვევლინა, მაშინაც ეწოდა „ძე მაღლისა“, უკვე ხილული და სასწაულთა მოქმედი. როდესაც გესმის „საყდარი დავითისა“, ნუ იფირქებ ხორციელ მეფობაზე, არამედ იფიქრე ღმართაებრივზე, რომლითაც იგი გამეფდა ყოველ ხალხზე ღმართეაბრივი მოძღვრების წყალობით. „სახლი იაკობისი“ ეწოდება მორწმუნეებს, როგორც ებრაელთაგან, ასევე სხვა ხალხთაგანაც, ვინაიდან ასეთები არიან იაკობი და ისრაელი. მაშ, როგორღაა ნატქვამი, რომ იგი დავითის ტახტზე დაჯდა? უსმინე დავითი უმცროსი იყო თავის ძმებს შორის: და უფალიც იყო მოძულებული და გაკიცხული, როგორც მოყვარული ჭამისა და ღვინის სმისა და როგორც შვილი დურგლისა და უპატიობაში მყოფი თავისი ძმების, იოსების შვილების მხრივაც კი. „რამეთუ, - ნათვქამია, - არცაღა ძმათა მისთა ჰრწმენა მისი“ (იოანე. 7; 5). დავითი მიუხედავად ქველმოქმედებისა, დევნილი იყო; ასევე უფალსაც, სასწულთა მოქმედს, ცილს სწამებდნენ და ქვებს ესროდნენ. დავითმა გაიმარჯვა და გამეფდა სიმდაბლის წყალობით; უფალიც ჯვრის სიმდაბლით მიღების შემდგომ გამეფდა. მაშ, ხედვა თუ რა აზრითაა ნათქვამი, რომ იგი დავითის ტახტზე დაჯდა? როგორც დავითმა მიიღო მეფობა სულიერი, რომელსაც „არა აქვს დასასრულ“. რამდენადაც ქრისტეს მეუფებას, ანუ ღმერთის შემეცნებასა და ქრისტიანობას არ ექნება დასასრული, ვინაიდან ჩვენ, დევნილობის ჟამსაც კი, ქრისტეს მადლით ვბრწყინავთ.

[ თ. 1, მ. 34-35]

ქალწულმა სთქვა: „ვითარმე იყო ჩემდა“ არა იმიტომ, რომ არ ირწმუნა, არამედ იმიტომ, რომ მან, როგორც ბრძენმა და გონიერმა, მოინდომა გაეგო ამ მოვლენის ხასიათი, რამდენადაც მსგავსი არაფერი მომხდარა მანამდე და არც ამის შემდეგომ იქნება, ამიტომაც ანგელოზი პატიობს მას და არ კიცხავს, როგორც ზაქარიას, არამედ კიდეც უხსნის, თუ რა ხასიათისაა არსებული მოვლენა. ზაქარია სამართლიანად გაიკიცხა: მას მრავალი მაგალითი ჰქონდა, რამდენადაც მრავალი უნაყოფო შობდა, ხოლო ქალწულს არ ჰქონდა არცერთი მაგალითი. „სული წმიდაჲ, - ეუბნება იგი, - მოვიდეს შენ ზედა“ შეიქმს რა საშოს შენსას ნაყოფიერს და ხორცს შესხამს ერთარსება სიტყვას. და ძალი მაღლისაჲ, ანუ ძე ღმრთისა, რამდენადაც ქრისტე არის ძალი ღმრთისა (1, კორ. 1, 24), - გფარვიდეს შენ“, ანუ გადაგეფარება შენ, იქნება რა გარემოცული ყოველი მხრიდან. ვინაიდან, როგორც ჩიტი სრულიად იფარავს თავის ბარტყებს, გადააფარებს რა თავის ფრთებს, ასევე ძალი ღმრთისა მთლიანად გარს შემოეკრა ქალწულს; სწორედ ამის ნიშნავს „გფარვიდეს“. შესაძლოა, ვინმემ თქვას: როგორც მხატვარი თავიდან ჩრდილის მონახაზს აკეთებს, ხოლო შემდეგ საბლოოდ აფერადებს მას, ასევე უფალიც, როდესაც ხორცს ქმნიდა საკუთარი თავისთვის და ადმიანის სახეს იღებდა, თავიდან დედის საშოში ჩრდილით გამოყო კონტურები ხორცისა, მოზილა რა იგი მარადის ქალწულის სისხლთაგან, შემდეგ კი ჩამოაყალიბა იგი. მაგრამ ეს საეჭვოა. ვინაიდან ერთნი ამბობენ, რომ როდესაც უფალმა განანათლა საშო ქალწულისა, მაშინვე იქმნა სრულყოფილი ჩვილი, ხოლო მეორენი არ იღებენ ამას. მაშ, უსმინე რას ამბობს: „ამისთვისცა შობილსა მას წმიდა ეწოდოს“, ანუ ის, ვინც შენს საშოში თანდათან იზრდება და არა უცებ გვევლინება სრულოფილი სახით. აქედან გამომდინარე, ნესტორის ბაგენი დადუმდებიან. ვინაიდან იგი ამბობდა, რომ ძე ღმრთისა კი არ განხორციელდა, ქალწულის საშოში მყოფი, არამედ უბრალო ადამიანმა, მარიამისაგან შობილმა, შემდგომში ღმერთი გაიხადა თავის თანამგზავრად. დაე გაიგონოს, რომ ის, ვინც ტანდათან იშვის საშოდან, სწორედ იგი იყო ძე ღმრთისა, არა ისე, რომ სხვა იყო საშოში მყოფი, ხოლო სხვა ძე ღმრთისა, არამედ ერთი და იგივე იყო ძე ქალწულისა და ძე ღმრთისა. შეხედე, თუ როგორ მიუთითა წმიდა სამებაზეც, დაასახელა რა: სული წმიდა, ძალი - ანუ ძე, ხოლო ხსენებით მაღლისა - მამა.

[ თ. 1, მ. 36-38]

შესაძლოა ზოგიერთმა იფიქრონ, თუ როგორ იყო ელისაბედი ნათესავი ქალწულისა, როდესაც ქალწული იუდას შტოდან იყო, ხოლო ელისაბედი იყო „ასულტაგან აჰრონისათა“, რამდენადაც სჯული ითხოვდა, რომ ქორწინებები ერთი და იმავე შტოში ყოფილიყო; ამაზე შეიძლება ითქვას ისიც, რომ ტყვეობის დროიდან მოყოლებული, სხვადასხვა ტომი ერთმანეთს შეერია, ხოლო უკეთესია ითქვას შემდეგი! აარონს ცოლად ჰყავდა ელისაბედი, ასული ამინადაბისა, ხოლო ეს უკანასკნელი იუდას შტოდან იყო. ხედავ, რომ ღმრთისმშობელი ელისაბედის ნათესავი იყო სულ თავიდანვე, მოყოლბეული აარონიდან, რამდენადაც ცოლი აარონის იუდას შტოდან წარმოსდგებოდა, რომლიდანაც იყო ღმრთისმშობელიც, ხოლო ელისაბედი იყო „ასულთაგან აჰრონისათა“, მაშასადამე, ელისაბედი - ღმრთიმშობლის ნათესავია. ვინაიდან მისი დიდი დედა, ცოლი აარონისა, იუდას შტოდან წარმოსდგებოდა. შეხედე ნათესვთა მემკვიდრეობითობასაც. ცოლი აარონისა - ელისაბედია, და ცოლი ზაქარიასიც - ელისაბედი, როგორც მისგან წარმომდგარი. მაგრამ შეხედე რას ამბობს ქალწული: „აჰა მხევალი უფლიასო; მეყავ მე სიტყვისაბერ შენისა!“ მე - დაფა ვარ ფერმწერისა; დაე ფერმწერმა დახატოს ის, რაც სურს; დაე უფალმა შექმნას ის, რაც მას ნებავს. ცხადია, რომ ადრე თქმული „ვითარ-მე იყოს ჩემდა“ იყო არა ურწმუნოებისა გამოხატულება, არამედ მოვლენის ხასიათის გაგების სურვილი, ვინაიდან რომ არ ერწმუნა არ იტყოდა: „აჰა მხევალი უფლიასო; მეყავ მე სიტყვისაბერ შენისა“. იცოდე ისიც, რომ გაბრიელი ნიშანვს - ღმრთის კაცს, მარიამი - ქალბატონს, ხოლო ნაზარეთი - განათლებას. ამრიგად, როდესაც ღმერთმა განკაცება ინება, მართებულად გზავნის გაბრიელს, რომელიც ნიშნავს ღმერთის კაცს; თავად ხარებაც წმიდა ადგილას აღესრულება, ანუ ნაზარეთში, ვინაიდან სადაც ღმერთია, იქ არაფერია არაწმიდა.

[ თ. 1, მ. 39-42]

ქალწუმა, როდესაც გაიგო, რომ ელისაბედმა მუცლად-იღო, ისწრაფა მასტან ნაწილობრივ იმიტომ, რომ უხაროდა ნათესავის კეთილდღეობა, ნაწილობრივ კი, როგორც ფრიად კეთილგონიერმა, სურდა რა საბოლოოდ დარწმუნებულიყო იმაში, უთხრა თუ არა ჭეშმარიტება მისდამი მოვლინებულმა, რათა სამართლიენობის მიხედვით ელისაბედის შესახებ თქმულისა, ეჭვი არ შეჰპარვოდა იმაშიც, რაც თავად მას ეხებოდა. ვინაიდან, მართალია იგი იმედონებდა, მაგრამ მაინც ეშინოდა, რათა როგორმე არ მოტყებულიყო; და ეს ურწმუნობის გამო კი არ იყო, არამედ სურვილის გამო უფრო ზუსტად გარკვეულიყო საქმეში. ზაქარია მთიან ქვეყანაში ცხოვრობდა; ამიტომაც ისწარფის ქალუწლი იქითკენ, ხოლო იოანე, მიემადლა რა ერთგვარი განსაკუთრებული ნიჭი სხვა ადამიანებთან შედარებით, ჰკრთება დედის მუცელში, რის გამოც იგი წინასწარმეტყველებზე მეტესიცაა (მათე; 11, 9). ვინაიდან ისინი თავის დაბადების შემდეგ, წინასწარმეტყველებდნენ, იგი კი ამგვარი ნიჭის ღირსი, დედის მუცელშივე შეიქმნა. ნახე! ქალწულმა მოიკითხა ელისაბედი, ანუ დაიწყო საუბარი მასთან. ამრიგად, ხმა ქალწულისა იყო ხმა მასში განხორციელებადი უფლისა და ამიტომაც მას წინამორბედსაც მიანიჭა მადლი ჯერ კიდევ მუცელშივე და წინასწარმეტყველი გახადა, ვინაიდან წინასწარმეტყველური სიტყვები ელისაბედისა მარიამის მიმართ იყო არა ელისაბედის სიტყვები, არამედ ჩვილისა; ხოლო ელისაბედის ბაგეები მხოლოდ გამოიყენა მან, ისევე როგორც მარიამია ბაგეები გამოიყენა ძე ღმრთისამ, რომელიც მის საშოში სუფევდა. რამდენადაც ელისაბედი მაშინ აღივსო სულით, როდესაც ჩვილი მუცელში შეკრთა; ჩვილი, რომ არ შემკრთალიყო, იგი არ იწინასწარმეტყველებდა. როგორც წინასწარმეტყველებზე ამბობენ, რომ მანამდე ზებუნებრივ მდგომარეობაში ვარდებოდნენ და შთაგონება იპყრობდათ, ხოლო შემდეგ წინასწარმეტყველებდნენ, ასევე შესაძლოა იოანეც, თითქოსდა შთაგონებული, მანამდე შეკრთა, ხოლო შემდგომ დედის ბაგეებით იწინასწარმეტყველა. და რა იწინასწარმეტყველა? „კურთხეულ ხარ შენ დედათა შორის“. შემდეგ კი, რამდენადაც მრავალმა წმიდა დედამ უღირსი შვილი შვა, მაგალითად, რებეკამ - ესავი, ამბობს: „და კურთხეულ არს ნაყოფი მუცლისა შენისა“, რამეთუ შენი მუცლის ნაყოფი - ღმერთია, ვინაიდან მხოლოდ ღმერთია კურთხეული, როგორც დავითიც ამბობს: „კურთხეულ არს მომავალი“ (ფს. 11; 26). რამდენადაც წმიდა წერილში ჩვეულებრივი ამბავია „და“ კავშირის გამოყენება, ნაცვლად კავშირისა „რამეთუ“ („რადგან“) მაგალითად: მომეც ჩვენ შეწევნაი ჭირსა; რამეთუ ცუდ არს ცხოვრებაი კაცისაჲ“ (ფშ. 59, 13; (11) ნაცვლად და ამაოა ცხოვრებაჲ კაცისა; და ასევე: „აჰა მრისხანე და ცოდვა გვაქვს ჩადენილი“ (ფს, 64, 4) ნაცვალდ: რადგან ცოდვა გვაქვს ჩადენილი. უწოდებს უფალს ღმრთისმშობლის „მუცლის ნაყოფს“, რადგანაც ჩასახვა მოხდა ქმრის გარეშე. სხვა ჩვილები მამების მეშვეობით არიან შობილნი, ქრისტე კი მხოლოდ ღმრთისმშობლის საშოს ნაყოფია, ვინაიდან მან მარტომ იტვირთა იგი.

[ თ. 1 მ. 43-45]

როგორც შემდგომ, როდესაც ქრისტე მოსანათლად მოვიდა, იოანემ შერისხა მას მოწიწებისადა გამო, ეუბნება რა: „მე არა ვარ ღირსი“ (მათე 3; 14, 11), ასევე აქაც აუწყებს თავისი დედის მეშვეობით: „და ვინაი ჩემდა ესე, რაჲთა მოვიდეს დედაჲ უფლისა ჴემისაჲ ჩემდა“? უწოდა რა მუცლადღებულს დედა, ვიდრე იგი შობდა უფალს. სხვა დედაკაცთათვის, სანამ არ შობენ, არ არის მიღებული დედის დაძახება, წარუმატებელი მშობიარობის ან მუცლის მოშლის შიშით; ხოლო ქალწულთან დაკავშირებით ამგვარი ეჭვი არ არსებობდა. მარიამ! ვიდრე შობდე, შენ: მანამდეც უკვე - დედა ხარ და ნეტარი, რადგანაც ირწმუნე, რომ აღსრულდებოდა უფლის მიერ თქმული შენდამი

[ თ. 1, მ. 46-50]

ქალწული, იყო რა სავსებით დარწმუნებული მისთვის ნაწინასწარმეტყველების ჭეშმარიტებაში, ადიდებს უფალს, აწერს რა სასწაულს არა საკუთარ თავს, არამედ მას; ვინაიდან მან მოხედაო ჩემ სიმდაბლეს და არა მე მივხედე მას; მან მომივლინაო წყალობა და არა მე მოვიძიეო იგი და „ამიერითგან მნატრიდნენ მე ყოველნი ნათესავნი“, არა მხოლოდ ელისაბედი, არამედ ასევე ნათესავნი მორწმუნეთა. და რატომ უნდა მნატრიდნენ? ნუთუ ჩემი სათნოებების გამო? არა! არამედ ვინაიდან უფალმა ყო დიდებული ჩემ თანა და უწოდა მას „ძლიერი“, რათა ყველამ ირწმუნოს მისი სიტყვები, ექნება რა მხედველობაში, რომ უფალს ძალუძს ამისი ქმნა. „წმიდა“ უწოდა „სახელსა მისას“, რათა ეჩვენებინა, რომ უწმინდესი, დედის მუცელში ჩასახვის გამო, ოდნავადაც არ იბილწება, არამედ წმიდად რჩება და არა მხოლოდ ჩემს მომართ არისო „წყალობაი მისი“, არამედ ყველა მის მოშიშთა მიმართაც. ვინაიდან არა მოშიშნი მისნი, არამედ სრულიად უღირსნი ვერ იღებენ წყალობას, თქვა რა, რომ წყალობა ღმრთისა არის „ნათესავითი ნათესავამდე“, იმაზე მიუთითა, რომ ღმრთის მოშიშნი წყალობას იღებენ ახლანდელ ნათესავთა შორისაც, ანუ ამ საუკუნეშიც და მომავალ ნათესავთა შორისაც მიიღებენ, ანუ დაუსრულებელ საუკუნეში, ვინაიდან აქაც ასწილად იღებენ, ხოლო იქ კიდევ უფრო მეტს მიიღებენ (მათ. 19; 29). დააკვირდი! ჯერ სამშვინველი ადიდებს უფალს, ხოლო შემდგომ სული განიცრებს, ანუ რა! ადიდებს უფალს ის, ვინც ღმრთის შესაფერისად ცხოვრობს. შენ ქრისტიანად იწოდები - მაშ ნუ დამცირებ ღირსებას და სახელს ქრისტესას შენი უღირსი საქმეებით, არამედ განადიდე იგი დიდებულ და ზეციურ საქმეთა მეშვეობით. მაშჲნ შენი სულიც განიხარებს, ანუ ნიჭი სულისა, შენს მიერ დიდებულ სამეთა აღსრულებით მიღებული, სიხარულით აჩქროლდება და წარემატება და არა მოაკლდება და ასე ვთქვათ, მოკვდება. იცოდე ისიც, რომ წმიდა წერილი, როგორც ჩანს, უბრალოდ, სულსაც და სამშვინველსაც ერთსა და იმავე სახელს უწოდებს - მაგრამ საერთოდ განარჩევს მათ. ვინაიდან იგი მშვინვიერ ადამიანს უწოდებს იმას, ვინც ბუნებრივი მოთხოვნილებების მიხედვით ცხოვრობს და ადამიანური გულისთმქებით ხელმძღვანელობს: მაგალითად შიმშილის შემთხვევაში ჭამს, მტერი სძულს და საერთოდ არაფერში არ წარმოგვიდგება, როგორც საკუთარ ბუნებაზე ამაღლებული; ხოლო სულიერს უწოდებს იმას, ვინც ბუნების კანონებს ამარცხებს და არ ბრძნობს არაფერ ადამიანურზე. ასეთია წმიდა წერილში განსხვავება სამშვინველისა და სულს შორის (1. კორ, 2, 14-25) გალ. 6, 8). შესაძლოა ექიმები მათ სხვაგვარად განარჩევენ, მაგრამ ჩვენ წმიდა წერილს უნდა ვუგდოთ ყური, ხოლო ექიმები მათ სხვაგვარად განარჩევენ, მაგრამ ჩვენ წმიდა წერილს უნდა ვუგდოთ ყური, ხოლო ექიმები დაე ცდებოდნენ.

[ თ. 1, მ. 51-56]

მკლავი მამისა - ძეა; ამრიგად, ღმერთმა, მამამ ძეში გამოავლინა თავისი ხემწიფება და ძლიერება ბუნებაზე, ვინაიდან ძის განხორციელებით დაძლეულია ბუნება: ქალწულმა შვა, ღმერტი კაცად იქცა, ხოლო კაცი - ღმერთად. უფალმა „განაბნინა ამპარტავანნი“ აგზავნა ერთნი უფსკრულში, ხოლო მეორენი - ღორებში. შეიძლება ვუგულისხმოთ იუდეველნიც, რომელნიც განაბნია მთელს მსოფლიოში და რომელნიც დღესაც გაბნეულნი არიან. „დაამხუნა საყდარნი ძლიერთაგან“, ანუ ეშმაკნი, რომელნიც ბატონობდნენ ადამაინებზე და ადამიანთა სულებზე ედგათ „საყდარნი“, განისვენებდნენ რა მათზე. თუმცა ფარისეველნიც არსებითად „ძლიერნი“ არიან; როგორც გლახაკთა ქონების მიმტაცებლებსა და როგორც მოძღვრებს, აქვთ საყდარნი, რომელთაგანაც ისინი ჩამოგდებულნი არიან. „აღამაღლა მდაბალნი“ ანუ წარმართნი, რომელნიც ცოდვამ დაამდაბლა. აღამაღლა ისინი, მიანიჭა რა მათ შვილება. ისევე როგორც მშიერნი, ისევ ისინი, ანუ წარმართები (ვინაიდან არ ჰქონდათ წმიდა წერილი, სჯული, ანდა მცნებები), არავსო სიკეთით წმიდა წერილისა, ხოლო იუდეველნი, მდიდარნი სჯულითა და მცნებებით, განასხა როგორც ზეციური, ისე მიწიერი იერუსალიმიდან, მოკლებულნი ყოველგვარ სიკეთეს, ვინაიდან იუდეველებს ახლა აღარა აქვთ არაფერი, თუმცარა ჩანან როგორც მქონენი. „შეეწია ისრაელსა, მონასა თვისსა“. ლაპარაკია ან ხორციელ ისრაიტელებზე, ვინაიდან მათგან ათეულმა ათასმა ირწმუნა და აღსრულდა აბრაამისთვის ღმრთის მიერ მიცემული აღთქმა, რომელმაც უთხრა: „და იკურთხეოდიან შენდამი ყოველნი ტომნი ქუეყანისანი“ (შესაქმ. 12, 3); ანდა ლაპარაკია სულიერ ისრაელზე, ვინაიდან ყოველი მხედველი ღმრთისა ისრაელად იწოდება, ვინაიდან ეს სახელი განიმარტება, როგორც მხედველი ღმრთისა. ამრიგად, შეეწია ამ ღმრთის მხედველთ, აღიყვანა რა ისინი ზეციურ სამკვიდრებელში. მარიამი ელისაბედთან სამ თვეს დარჩა, სემდეგ კი დაბრუნდა. რამდენადაც ელისაბედს უნდა ემშობიარა, ქალწული განეშორება იმ მრავალთა გამო, რომელნიც შობის გამო უნდა შეკრებილიყვნენ, ვინაიდან ქალწულისთვის სათაკილოა ამგვარი გარემოებათა მოწმედ ყოფნა, ხოლო იქიდან, რომ ქალწული დაბრუნდა მაშინ, როდესაც შობის ჟამმა მოაწია ელისაბედისა, ჩანს, რომ ანგელოზი წინამორბედის ჩასახვიდან მეექვსე თვეს მოვიდა მარიამთან; მარიამი ელისაბედთტან დაახლოებით სამ თვეს დარჩა; აი თითქმის ცხრა თვეც.

[ თ. 1, მ. 57-64]

ქალწული შესაძლებელია იმიტომ დარჩა ელისაბედთან დაახლოებით სამ თვე, რომ შეძრული იყო სასწაულით და ერთგვარ ნიგეშს საჭიროებდა, რასაც ელისაბედთან ყოფნაში ჰპოვებდა; მაგრამ როდესაც შობის ჟამი მოახლოვდა, იგი განეშორა. „ხოლო ელისაბედისნი აღივსეს ჟამი შობის მისისანი“; უნდა ითქვას, რომ ცოდვილთა შესახებ არ ითქმევა - აღივსო ჟამი შობისა, არამედ მხოლოდ იქ ითქმევა ეს, სადაც მშობიარე მართალია. ვინაიდან ცოდვილთა მშობიარობა, ჩვეულებრივ არ არის სრულყოფილი და სრული და უკეთესი იქნებოდა მათთვის სულაც არ შობილიყვნენ. რატომ იყო, რომ სახელს წინადაცვეთის შემდეგ არქმევდნენ?, იმიტომ, რომ მანამდე საჭიროა მიიღო ბეჭედი ღმრთისა, ხოლო შემდეგ უკვე ადამიანის სახელი. სხვაგვარად: სინადაცვეთა აღნიშნავს ხორციელ ჩვეულებათა მოკვეთას, ვინაიდან არავინაა ღირსი ღმერთის მებრძოლად იწოდებოდეს და ზეციურ წიგნში ჩაიწეროს მისი სახელი, სანამ არ უარყოფს და არ მოიკვეთს ხორციელ ჩვეულებებს. ელისაბედი ამბობდა სახელზე, რომ მისი სახელი იოანეა, როგორც წინასწარმეტყველი. შესაძლოა იოანემ თავადაც აირჩია თავისი სახელი; ვინაიდან მან დედას წინასწარმეტყველური ნიჭი გადასცა. ზაქარიას, არ შეუზლია რა გააგებინოს მინიშნებით, ფიცარს ითხოვს; და როდესაც იგი, ბავშვის სახელთან მიმართებაში, სრულ თანხმობაში აღმოჩნდება ცოლთან, ყველას გაუკვირდა, ვინაიდან ეს სახელი არავის ერქვა მის სანათესაოში და არავის შეძლო ეთქვა, რომ ისინი წინასწარშეთანხმდნენ ამაზე. იოანე - ნიშნავს ღმრთის მადლს, ამიტომაც მამაც მაშინ იღებს მადლს და წინასწარმეტყველებას თავიდან ქრისტეზე და ხოლო შემდეგ შვილზე.

[ თ. 1, მ. 65-75]

ზაქარიას სასწაულებრივი ნათქვამის შემდეგ ყველას შიში დაეცა; ვინაიდან, როგორც მასზე მდუმარების სასჯელის დადების შემდეგ, შეძრწუნებამ შეიპყრო ისინი, ასევე ახლაც, როდესაც მან კვლავ დაიწყო ლაპარაკი, შეძრწუნდნე. ისე, რომ ამ ორი სასწულის მეშვეობით ყველას შეეძლო მიმხვდარიყო, რომ შობილი მრავალზე მაღლა იდგა. ყოველივე ეს განსაკუთრებული წინასწარგანზრახულება აღესრულა, რათა ის, ვისაც უნდა დაემოწმებინა ქრისტეზე, სრული ნდობით ყოფილიყო მიღებული და რათა თვით იოანეს დაბადებით დარწმუნებულიყო ყველა, რომ იგი მრავალზე მაღლა იდგა. ზაქარია აკურთხებს უფალს, რომელმაც მოხედა ისრაიტელებს. იგი მართლაც მივიდა ისრაელის სახლის გზააბნეულ ცხვრებთან, მაგრამ მრავალმა მათგანმა არ მოინდომა მადლის მიღება, რის გამოც მან მოხედა ჭეშმარიტ ისრაიტელებს, ანუ მათ, ვინც ირწმუნა. „და აღმიდგინა ჩვენ რქაჲ ცხოვრებისაჲ“, ანუ მაცხოვნებელი ძალა და მეუფება, ვინაიდან „რქა“ აღნიშნავს ან ძალას, რამდენადაც რქოსან ცხოველებს რქებში აქვთ ძალა, ანდა მეფობას, ვინაიდან მეფეებს მირონს რქიდან სცხებდნენ. ქრისტე არის ძალი და მეუფება მამისა; ამრიგად ჩვენთვის აღსდგა „რქაჲ ცხოვრებისა“ - ქრისტე. ვინაიდან იგი, როგორც ჩანს, ისვენებდა როდესაც არ აქცევდა ყუადღებას მრავალ ცოდვას და დიდი ხანი მოთმინებით იტანდა კერპთთაყვანისმცემლობას, მაგრამ როდესაც მან ხორცი შეისხა უკანასკნელ ჟამს, იგი აღსდგა და დაამხო ყველა ჩვენი მოძულე ეშმაკი და უკვე აღარ აგრძელებს განსვენებას და მრავლის თმენას. აღადგინა „შორის სახლსა მას დავითისა“, ანუ ბეთლემში; ვინაიდან იგი იქ დაიბადა. ბეთლემი, რაღა თქმა უნდა , დავითის ქალაქია, როგორც წინასწარმეტყველები ამბობდნენ, ვინაიდან ყველა ისინი ხორცშესხმაზე საუბრობდნენ, ხოლო მიქიამ დავითის სახლიც ახსენა, ანუ ბეთლემი, როდესაც თქვა: „და შენ ბეთლემ, ქვეყანაჲ ეგე იუდაჲსი, არასადა ურწმენეს ხარ მთავართა შორის იუდაჲსათა, რამეთუ შენგან გამოვიდეს წინამძღვარი“ (მათ. 2; 6 და მიქ. 5, 2). „ყოფად წყალობისა“ არა მხოლოდ ცოცხალთა, არამედ „მამათა ჩვენთა“ მიმართაც, ვინაიდან მადლი ქრისტესი მათზეც გავრცელდა, თუმცაღა ისინი უკვე მიიცვალენ. სწორედ, ჩვენ ცოცხლებს, მან მოგვცა იმედი აღდგომისა და ჩვენ აღვსდგებით არა მხოლოდ ჩვენ შევიქმნებით ამ სიკეთის ღირსნი, არამედ ისინიც, ვინც ადრე აღესრულენ. ვინაიდან მთელმა ბუნებმა მიიღო ეს მადლი. სხვაგვარად: „ყოფად წყალობისა მამათა ჩუენთა თანა“. იმ მხრივ, რომ გაამართლა მათი მოლოდინი, ვინაიდან რასაც ისინი მოელოდნენ იხილეს აღსრულებული ქრისტეზე. თავიანთ შვილებსა, ხედავენ რა ნეტარებაში ამდენი სიკეთისგან, მამებს უხარიათ და მონაწილეობენ რა ამ სიხარულში, იღებენ წყალობას, როგორც თავად მათთვის ქმნილს. რა აღთქმა ახსენა და რა ფიცი აბრაამისთვის მიცემული? უეჭველია, რომ შემდეგი: „კურთხევით გაკურთხებ და გიმრავლებ შთამომავლობას“ (დაბ. 22; 17). აბრაამი მართლაც გამრავლდა ახლა, როდესაც ყოველი ხალხი რწმენის მეშველობით მისი შვილები გახდნენ, ვინაიდან როგორც მან ირწმუნა, ასევე ისინი რწმენის მეშვეობით გახდნენ მისი შვილები.“ (ანუ ეკლესიური ენით რომ ვთქვათ, „უშაშარ თვინიერ საფრთხისა“ ხსნად ხელთაგან მტერთა ჩუენთაჲსა“. ხშირად ზოგიერთნი აღწევენ ხსნას, მაგრამ შიშით და მრავალნი შრომისა და ბრძოლის ფასად, ხოლო ქრისტე ჯვარს ეცვა ჩვენი მხრიდან ყოველგვარი შრომის გაუწევლად და გვიხსნა შიშის გარეშე, ანუ თვინიერ საფრთხისა და რატომ გვიხსნა მან? განა იმიტომ, რომ განცხრომაში ვიცხოვროთ? არა, არამედ იმიტომ, რომ ვემსახუროთ მას და არა ერთი და ორი დღე, არამედ ყოველდღიურად, და არა მხოლოდ ხორციელი თაყვანისცემით და მსახურებით, არამედ „ღირსებით და სიმართლით“. ღირსება არის მართლად ყოფნა ღმერთთან მიმართებაში, ხოლო სიმართლე - სამართლიანი დამოკიდებულება ადამიანებთან მიმართებაშჲ. მაგალითად, ის ვინც შორს იჭერს თავს წმიდა საგნებისაგან და უწმინდურად არ ეხება ღმრთაებრივ საგნებს, არამედ ინარჩუნებს სრულ პატივისცემას იმის მიმართ, რასაც პატივი შეჰფერის, არის კიდეც „ღირსი“; ისევე როგორც „ღირსია“, ვინც პატივს სცემს მშობლებს, ვინაიდან ისინიც არსებითად შინაური ღმერთები არიან, ხოლო ის, ვინც არ არის ვერცხლისმოყვარე, მტაცებელი ქურდი, მრუში, ,ეძავი - ის „მართალია“! ამრიგად ღმერთს უნდა ვემსახუროთ „ღირსებით“, ანუ მოწიწებით ღმრთეაებრივი საგნებისადმი და „სამართალით“, ანუ საქებარი ცხოვრების წესით ადამიანურ ურთიერთობებში, იმსახურო მის წინაშე და არა ადამიანებისა კაცთმოთნეთა და პირფერთა მსგავსად.

[ თ. 1; მ. 76-80]

უცნაურად გვეჩვენება, რომ ზაქარია ასეთ სიტყვებს ყრმას ეუბნება, ვინაიდან ჩვილთან, რომელსაც ჯერ კიდევ არაფერი ესმის, არ არის დამახასიათებელი საუბარი. ამაზე შეიძლება ითქვას, რომ რადგანაც ამ ბავშვს უჩვეულო შობა ჰქონდა - ვინაიდან მარიამის სტუმრობისას იგი ჰკრთებოდა და წინასწარმეტყველებდა საშოში, - ამდენად არაფერიოა დაუჯერებელი იმაში, თუკი მას შობის შემდეგაც ესმოდა მამის სიტყვები.

„წარსძღუე შენ, - ამბობს იგი, - წინაშე პირსა უფლისასა“, მალევე დამტოვებ რა მე. ვინაიდან ზაქარიამ იცოდა, რომ ცოტა ხანში დაკარგავდა იოანეს, რამდენადაც იგი უდაბნოში უნდა წასულიყო. და რატომ უნდა „წარსძღუეს“? რადგანაც ჯერ უჩნდა „განმზადებათ გზათა მისთა“, ხოლო გზანი არსებითად სულებია, რომლებთანაც უფალი მიდის, ამრიგად წინამორბედმა მოამზადა სულები იმისათვის, რომ მათში უფალს გაევლო. და როგორ მოამზადა ისინი? მისცა ადამიანებს ცოდნა ცხონების შესახებ. მაცხოვარი არის უფალი იესო ქრისტე. ამრიგად, იოანემ მიიტანა ადამიანებამდე სწავლება ცხონების შესახებ, ანუ ქრისტეზე, ვინაიდან იოანე მოწმობდა იესოზე. სწავლება მდგომარეობდა ცოდვათა მიტევებაში, ვინაიდან უფალს არც აღიარებდნენ ღმერთად, ცოდვები რომ არ მიეტევებინა ხალხისთვის. რამდენადაც ცოდცავათა მიტევება დამახასიათებელია ღმერთისთვის. მან კი მოგვიტევა ცოდვები მადლისმიერი მოწყალებისდა გამო და არა ჩვენი საქმეებისთვის; ვინაიდან ჩვენ არაფერი გვიქმნია კეთილი, ხოლო მან წოდებულმა აღმოსავლეთად, მოგვხედა ჩვენ მაღლიდან. ვინაიდან იგი არის მზე სიმართლისა და აღმოგვიბრწყინდა ჩვენ მსხდომარეთა ბნელში, ანუ ცოდვებში. ორი ბოროტება ბატონობდა ადამიანის ბუნებაზე: არ ცოდნა ღმერთისა, რომელშიც წარმართები იმყოფებოდნენ და ცოდვა, რომელიც ებრაელებს ჰქონდათ, თუმცა კი იცოდნენ ღმერთი. ამრიგად, იგი მოევლინა ადამიანურ ბუნებას, რათა განენათლებინა „მსხდომარენიც ბნელში“, ანუ უმეცრებაში და უღმრთოებაში მყოფნი და მსხდომარენიც სიკვდილსა აჩრდილის ქვეშ“, ანუ ცოდვაში, ხოლო ცოდვა, ვფიქრობ იმ აზრითაა სიკვდილის აჩრდილი, რომ როგორც აჩრდილი მიჰყვება სხეულს, ასევე, სადაც სიკვდილია, იქვეა ცოდვაც. მაგალითად, გამომდინარე იქიდან, რომ ადამი მოკვდა, ცხადია, რომ იყო ცოდვაც. ისევე როგორც, ქრისტეს სიკვდილსაც ვეწრ ჰპოვებ ცოდვის გარეშე, ვინაიდან ქრისტე მოკვდა, მაგრამ ჩვენი ცოდვების გამო. ამიტომაც ცოდვა, რომელსაც თან სდევს სიკვდილი, სამართლიანად იწოდება სიკვდილის აჩრდილად. შესაძლოა სხვა რამეც ითქვას ამაზე და ვფიქრობ, ვთქვიტ კიდეც მათეს სახარების განმარტებისას. მაგრამ საკმარისია კი განათლება დაბნელებულთა? არა, საჭიროა კიდევ წარვმართოთ ჩვენი სვლა მშვიდობის გზაზე, ანუ გზა სიმართლისა. ვინაიდან, როგორც ცოდვა არის მტრობა ღმერთთან, ასევე სიმართლე - მშვიდობა. ამრიგად, გზა მშვიდობისა არის მართალი ცხოვრების წესი, რომლისკენაც წარმართა სვლა ჩვენი სულების ზეგარდამო გამობრწყინებულმა ქრისტემ, ყრმა იზრდებოდა სხეულით და მტკიცდებოდა სულით, ვინაიდან სხეულთა ერთად იზრდებოდა სულიერი ნიჭებიც; და არც უფრო იზრდებოდა ბავშვი, მით უფრო წარმოჩინდებოდა სულიერი ძალებიც, რამდენადაც იარაღს (ანუ სხეულს) შეეძლო დაეტია ისინი. რისთვის იყო იოანე უდაბნოში? იმისთვის, რომ ეცხოვრა მოშორებით მრავალთა ღვარძლისგან და არ შერცხვენოდა რა (ტყუილად) ვინმესი, კადნიერად ემხილება, ვინაიდან ის, რომ სოფელში ყოფილიყო, შესაძლოა, ადამიანებთან თანაცხოვრებისა და ურთიერთობის გამო, დაეკარგა სიწმინდე; ამასთან იმიტომაც, რომ როდესაც იქადაგებდა ქრისტეზე, სრული ნდობით ესარგებლა, როგორც მეუდაბნოესა და თავისი ცხოვრებით სხვებზე აღმატებულს. უდაბნოებში იგი მანამდე იმალებოდა, სანამ ღმერთმა არ ინება გამოეჩინა იგი ისრაელთა ხალხისთვის.