კითხვა. მართალია თუ არა კათოლიკების მტკიცება იმის შესახებ, რომ სული წმიდა გამოდის არა მხოლოდ „მამისაგან“ არამედ ძისაგანაც?
პასუხი: არა, არ არის მართალი. წმიდა წერილში არის ადგილები, რომლებიც ნათელყოფენ, რომ სული წმიდა გამოდის მხოლოდ მამისაგან.
კ.: წმინდა წერილის სახელდობრ რომელი სიტყვებიდან ჩანს, რომ სული წმიდა გამოდის მხოლოდ მამისაგან?
პ.: უფალმა იესო ქრისტემ უთხრა მოციქულებს: „ხოლო რაჟამს მოვიდეს ნუგეშინის-მცემელი იგი, რომელი მე მოვავლინო თქუენდა მამისა ჩემისა მიერ, სული ჭეშმარიტებისა, რომელი მამისაგან გამოვალს, მან ჰსწამოს ჩემთვის“. (იოანე 15,26). აქ პირდაპირ და ცხადად არის ნათქვამი, რომ სული წმიდა გამოვალს, მხოლოდ მამისაგან.
კ.: მაგრამ ხომ შეიძლება ვიფიქროთ, რომ სული წმიდა მორწმუნეებზე გარდამოვალს ძისაგანაც?
პ.: არა, მაცხოვრის სიტყვები არ გვაძლევენ უფლებას ასე ვიფიქროთ. „და მე“, თქვა მაცხოვარმა, „ვჰკითხო მამასა ჩემსა და სხუა ნუგეშინის მცემელი მოგივლინოს თქუენ, რათა თქუენ თანა დაადგრეს უკუნისამდე“ (იოანე 14,16). ამ სიტყვებიდან ნათელია, რომ სული წმიდა მორწმუნეებზე გარდამოვალს მხოლოდ მამისაგან, ძე ღვთისა კი არის მეოხი წინაში თვისი ზეციური მამისა.
კ.: ამიტომ როგორ უნდა ვასწავლოთ სული წმიდის გამომავლობის შესახებ?
პ.: უნდა ვასწავლოთ, რომ სული წმიდა გამოდის მამისაგან, ძე ღვთისას, იესო ქრისტეს ლოცვით, როგორც თივთონ თქვა მოციქულებთან საუბარში: „ხოლო ნუგეშინის-მცემელი იგი სული წმინდა, რომელი მოავლინოს სახელითა ჩემითა მამამან“. (იოანე 14,26).
კ.: თუ სული წმინდა არ გამოვალს ძისაგან, მაშინ როგორ უნდა გავიგოთ მაცხოვრის სიტყვები სული წმინდის შესახებ: „მან მე მადიდოს, რამეთუ ჩემგან მიიღოს და გითხრას თქუენ“ (იოანე 16, 13-14)?
პ.: ქრისტეს სიტყვებიდან ჩანს, რომ სახარების ეს ადგილი პირდაპირ არ უნდა გავიგოთ. ასე განმარტა თვითონ მაცხოვარმა, როცა თქვა: „ყოველი რაოდენი აქუს მამასა, ჩემი არს, და ამისთვის გარქუ თქუენ, რამეთუ ჩემგან მიიღოს (სული წმიდამ) და გითხრას თქუენ“ (იოანე 16,15). ეს ნიშნავს, რომ სული წმინდა იღებს ჭეშმარიტებას მამისაგან, მაგრამ რადგან ყველაფერი, რაც აქვს მამას, აქვს ძესაც, შესაძლებელია ითქვას, რომ სწავლება, რომელსაც სული წმიდა განაცხადებს მამისაგან, არის იგივე, რომელიც განაცხადა ძე ღვთისამ.
კ.: მაგრამ თუ ყველაფერი, რაც მამას ეკუთვნის, ეკუთვნის ძესაც, არ შეიძლება ითქვას, რომ სული წმიდის გამომავლობა ხდება როგორც მამისაგან, ასევე ძისაგანაც?
პ.: არანაირად არ შეიძლება, რადგან ძეს ყველაფერი აქვს მამისაგან გარდა უშობელობისა (ძე შობილია უწინარეს ყოველთა საუკუნეთა), და სული წმიდის გამომავლობისა; ისევე როგორც სული წმინდას აქვს ყველაფერი მამისაგან, გარდა არგამომავლობისა და ძის შობისა. (მხოლოდ მამა არის დაუსაბამო, რა გამომავალი არსაიდან, და მხოლოდ მამამ შვა ძე უწინარეს ყოველთა საუკუნეთა) ამიტომაც, როგორც შეუძლებელია ითქვას, რომ ძე შობილია მამისაგან და სული წმიდისაგან, ასევე შეუძლებელია ითქვას, რომ სული წმიდა გამოვალს მამისაგან და ძისაგან.
კ.: წმიდა სახარების რომელი ადგილიდან ჩანს, რომ სული წმიდა არ გამოვალს ძისაგან?
პ.: წმიდა სახარების მოთხრობიდან მაცხოვრის ნათლისღების შესახებ, სადაც ნათქვამია, რომ სული წმიდა „გარდამომავალი ვითარცა ტრედი, მოვიდა და დაადგრა მას ზედა“ (მათე 3,16; მარკოზი 1,10; ლუკა 3,22; იოანე 1, 33). თუკი სული წმიდა გამოვალს ძისაგან, მაშინ რატომ გარდამოვიდოდა მასზე მამისაგან?
კ.: თუ სული წმიდა არ გამოვალს ძისაგან, მაშინ როგორ უნდა გავიგოთ წმიდა წერილის ის ადგილები, სადაც ლაპარაკია ძის სულზე (გალატელთა 4,6) და იესო ქრისტეს სულზე (ფილიპეთა 1, 19; რომაელთა 8,9)?
პ.: მოყვანილ ადგილებში ლაპარაკია არა ღმერთზე - სული წმიდაზე, არამედ იმ სულიერ ნიჭებზე, რომლებიც უნდა ახასიათებდეს მორწმუნე ქრისტიანებს. ასე მაგალითად, წმიდა მოციქული პავლე წერდა: „რამეთუ არ მიგიღებიეს სული იგი მონებისა, რათამცა კუალად გეშინოდა, არამედ მიგიღებიეს სული იგი შვილებისა, რომლითა ვღაღადებთ: „აბბა, ამამო!“ (რომაელთა 8,16).
კ.: თუ შეიძლება რომ ვასწავლოთ ძისაგან სული წმიდის გამომავლობის შესახებ, მაცხოვრის სიტყვების საფუძველზე: ნუგეშინის-მცემელი იგი, რომელი მე მოვავლინო თქუენდა მამისა ჩემისა მიერ“?
პ.: არა, არ შეიძლება. როდესაც მაცხოვარმა თქვა „მე მოვავლინო“ იქვე დაუმატა „მამისა ჩემისა მიერ“ და ამით აჩვენა, რომ სული წმიდა მხოლოდ მამისაგან გამოვალს;
თუ სული წმიდის გამომავლობას განვიხილავთ მხოლოდ სიტყვების „მე მოვავლინო“ საფუძველზე, მაშინ იძულებული ვიქნებით, ვთქვათ სული წმიდისაგან ძის გამომავლობაზე, რადგან წმიდა წერილში არის ადგილები, სადაც ნათქვამია ძის წარმოგზავნაზე სულით წმიდით (ისაია 48,16; 61,1; ლუკა 4,18).
კ.: როგორ ასწავლიდა ძველი ეკლესია სული წმიდის გამომავლობის შესახებ?
პ.: ძველი ეკლესია ასწავლიდა, რომ სული წმიდა მხოლოდ მამისაგან გამოვალს, მეორე მსოფლიო კრების წმიდა მამებმა დაადგინეს: „და სული წმიდა, უფალი და ცხოველს-მყოფელი, რომელი მამისაგან გამოვალს“. ასევე არის შესული სარწმუნოების სიმბოლოში - მრწამსში.
კ.: შეეძლოთ თუ არა ქრისტიანებს მეორე მსოფლიო კრების ამ დადგენილებაში შეეტანათ რაიმე დამატება, როგორც ეს კათოლიკეებმა გააკეთეს, დაუმატეს რა სიტყვები „და ძისაგან“?
პ.: არა, არ შეეძლოთ. „ხოლო ვინც პირველთქმული კეთილმსახურების სჯულს არ შეიტკბობს და არ შეუდგება, იქადაგებს და ხელს მიჰყოფს მის შებრუნებას და უკუღმა შემოტირალებას, შეჩვენებულ იყოს ზემოთ მოხსენებული წმიდა და ღმერთშემოსილი მამებისა და ქრისტიანთა კრებულისაგან და ისინი როგორც უცხონი გაძევებულ და გაგდებულ უნდა იქნენ, რადგან ჩვენ არც არაფრის შემატებას და არც არაფრის დაკლებას ვიღებთ ჩვენს თავზე; ნუ გადავალთ სარწმუნოების პირველ განჩინებულ საზღვარს ან რომელიმე სიტყვას. (მეექვსე მსოფლიო კრების 1 კანონი).
კ.: როდის გაჩნდა კათოლიკებთან სარწმუნოების სიმბოლოში დამატება „და ძისაგან“?
პ.: პირველად მხოლოდ ესპანეთის ეკლესიის ადგილობრივ კრებაზე ტოლედოში 589 წელს გააკეთეს ეს დამატება „და ძისაგან“ (filiogve). მიზეზი მდგომარეობდა შემდეგში: ამ კრებაზე გადაწყვიტეს ვესტ-გუთების მოქცევა არიანული წვალებიდან მართლმადიდებელ სარწმუნოებაზე. რადგანაც არიანული მწვალებლობის მთავარი სწავლება, არ იზიარებს წმიდა მამისა და ძის თანასწორობას, ესპანელმა ღვთისმეტყველებმა გადაწყვიტეს დაემატებინათ „და ძისაგან“, რათა მამა და ძე თანასწორი ყოფილიყვნენ სული წმიდის მიმართ, რითაც მეორე მწვალებლობაში ჩავარდნენ. რომის პაპმა ლეონ III-მა არ მიიღო ეს დამატება მიუხედავად იმპერატორ კარლოს დიდის მოთხოვნისა. მან გააკეთებინა ორი ვერცხლის დაფა, რომლებზეც ბერძნულ და ლათინურ ენებზე იყო დაწერილი მართლმადიდებლური მრწამსი. ეს დაფები ლეონ III-მ წმიდა პეტრეს ტაძარში დაადებინა, რათა დაემოწმებინა რომის ეკლესიის ერთგულება მართალი სარწმუნოებისადმი - მართლმადიდებლობისადმი. შემდგომში რომის ეკლესია მწვალებლობისაკენ გადაიხარა და 1014 წელს პაპმა ბენედიქტე VIII დამატება „და ძისაგან“ შეატანინა სარწმუნოების სიმბოლოში, რაც ეწინააღმდეგება მსოფლიო ეკესიის სწავლებას. დასავლეთში მიღებულია შეხედულება დოგმატების განვითარების შესახებ, რის შედეგადაც იგონებენ და აცხადებენ მსოფლიო ეკლესიისათვის უცნობ ახალ დოგმატებს, ამით კი მრავლდება მწვალებლობა.
კ.: ზემოთქმულის საფუძველზე რა შეიძლება ითქვას სული წმიდის გამომავლობის კათოლიკეებისეული სწავლების შესახებ?
პ.: ეს სწავლება ახლადგამოგონილია, ეწინააღმდეგება წმიდა წერილსა და წმიდა გარდამოცემას და ამიტომ ერეტიკულია - მწვალებლურია. მრავალი წმიდა მამა წერდა სული წმიდის გამომავლობის შესახებ. მსოფლიო ეკლესიისგან დასავლეთის გამოყოფის შემდეგ 1054 წელს, ამ დამატების შესახებ წერდნენ წმიდა გრიგოლ პალამა - თესალონიკის მთავარეპისკოპოსი („სული წმიდის გამომავლობის შესახებ მხოლოდ მამისაგან“) წმიდა მარკოზ ევგენიკოსი - ეფესოს ეპისკოპოსი („საუბარი ბერძენსა და ლათინებს შორის სარწმუნოების სიმბოლოზე დამატების შესახებ“).
ცნობილია, რომ იმპერატორ მიქაელ პალეოლოგის ზეობისას (1260-1281 წლები) კათოლიკე ჯვაროსნებმა დაიპყრეს ათონის მთა. ლათინური მწვალებლობის მხილებისათვის მათ სასტიკად დაარბიეს ივერიის მონასტერი, ნაწილი ქართველი ბერებისა დახოცეს, ნაწილი ტყვედ წაიყვანეს. მათ ხსენებას საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესია 13 მაისს აღასრულებს.
აღსანიშნავია, რომ საეკლესიო კანონიების მიხედვით (მოციქულთა 7, მეექვსე მსოფლიო კრებების 9) ეკლესიაში კატეგორიულად აკრძალულია ძალისმიერი ზემოქმედების გამოყენება. მკვლელობა (თუნდაც უნებლიე) ადამიანს განაყენებს მღვდლობის მადლისაგან (წმიდა გრიგოლ ნოსელის მე-5 კანონი). ამიტომაც თავის დროზე კონსტანტინეპოლის პატრიარქი მიქაელ კერულარიოსი წერდა ლათინური სასულიერო პირების მიერ იარაღის ტარებისა და ხმარების წინააღმდეგ. მართლმადიდებლობიდან განდგომის შემდეგ, პაპები ყურადღებას არ აქცევდნენ სჯულის კანონს და მწვალებლების წინააღმდეგ ბრძოლაში დაშინების მეთოდს იყენებდნენ. მწვალებელთათვის სიკვდილით დასჯა დაადგინა ლატერანის პირველმა კრებამ, რომელიც კათოლიკებს მსოფლიო კრებად მიაჩნიათ (25-ე კანონი 113? წ.) პაპი ინოკეტი II (XIII ს), რომელიც განსაკუთრებით ფართოდ იყენებდა ფიზიკურ ძალას მწვალებლებთან საბრძოლველად, თავის თავს უწოდებს უკვე არა პეტრე მოციქულის მოადგილეს, არამედ თვით ქრისტეს მოადგილეს (vicarius Christi).
კითხვა: მართალი არიან თუ არა კათოლიკები, როცა ამტკიცებენ ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის უბიწოდ ჩასახვას (მსგავსად იესო ქრისტეს ჩასახვისა), საიდანაც ფაქტიურად გამოდის რომ ღვთისმშობელი მარიამი თავისუფალი იყო პირველქმნილი (იგულისხმება ადამისა და ევას მიერ სამოთხეში ჩადენილი ცოდვა, რომელიც მემკვიდრეობით გადმოდის დღემდე მათ შემდგომ თაობებზე და მხოლოდ ნათსლიღებისას ხდება განწმენდა ამ ცოდვისაგან) ცოდვისაგან იესო ქრისტეს მომავალი ღვაწლის გამო?
პასუხი: არა, არ არიან მართალნი. წმიდა წერილიდან ვიცით, რომ ჩვენი წინაპარის, ადამის, პირველქმნილი ცოდვა გადადის ყველა ადამიანზე. „ამისთვის, ვითარცა იგი ერთისა მის კაცისათვის ცოდუა სოფლად შემოჰხდა, და ცოდვისა ძალით სიკუდილი მოიწია, რომელთა ყოველთა შეჰსცოდეს“. (რომაელთა 5, 12). ეს ნიშნავს, რომ ყოველი ადამიანი წარმოშობილი ადამისაგან ბუნებრივი გზით, იშვება „ცოდვასა შინა“, რადგან წმიდა მოციქული პავლეს სწავლებით, ადამში შესცოდა მთელმა კაცობრიობამ.
კ.: არ შეიძლებოდა, რომ ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელი გამონაკლისი ყოფილიყო?
პ.: არა, არ შეიძლებოდა. გამონაკლისი იყო მხოლოდ უფალი ჩვენი იესო ქრისტე, მაგრამ ის ჩაისახა არაჩვეულებრივი გზით - სულისაგან წმიდისა; ქრისტეს შესახებ მოციქული პავლე პირდაპირ ამბობს, რომ - „ღმერთმა ძე თვისი მოავლინა მსგავსად ხორცთა მათ ცოდვისათა“ (რომ. 8,3) ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელზე კი ასეთი რაიმე წმიდა წერილში არ არის ნათქვამი.
კ.: ხომ არ ვამცირებთ ყოვლამდწმიდა ღვთისმშობლის ღვაწლს მისი უბიწოდ ჩასახვის უარყოფით?
პ.: არა, რადგან ჩვენ თაყვანს-ვსცემთ ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელს, როგორც უპატიოსნესსა ქერუბიმთასა და აღმატებით უზესთაესსა სერაფიმთასა, მაგრამ ეს დიდება მას ჰქონდა არა ჩასახვიდან, არამედ მას შემდეგ, როცა უბიწოდ მუცლად-იღო და შვა ძე ღვთისა.
კ.: საიდან ჩანს ეს?
პ.: ეს ჩანს ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის სიტყვებიდან, რომელიც წარმოსთქვა მხოლოდ მას შემდეგ, როცა მუცლად იღო იესო ქრისტემ „ამიერითგან (ე. ი. ამ დღიდან) მნატრიდნენ მე ყოველნი ნათესავნი“. (ლუკა 1, 48).
კ.: თუ ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელი ჩასახვისას არ იყო თავისუფალი პირველმქნილი ცოდვისაგან, მაშინ როგორ გავიგოთ საღვთისმსახურო წიგნის ეს გამონათქვამები: „ყოვლადქებულსა მუცლად-ღებასა ღვთისმშობლისა ნათლად ვდღესასწაულეობთ“; „თაყვანი ვსცეთ წმიდასა მუცლადღებასა მისსა“ (9 დეკემბერი ძვ. სტ.);
პ.: ამ გამონათქვამებში არ არის მითითება, რომ ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელი ჩასახვისას თავისუფალი იყო პირველქმნილი ცოდვისაგან. ეს გამონათქვამები წარმოადგენს მოწიწებით განდიდებას ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის მუცლად-ღებისა, რადგან წმიდა იოაკიმე და ანნა დიდი ხნის მანძილზე უნაყოფონი იყვნენ და ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის მუცლად-ღება წმიდა ანნას მიერ ღვთის ნებით მოხდა მათი დიდი ხნის მხურვალე ლოცვა-ვედრების შემდეგ.
კ.: რითი შეიძლება დავამტკიცოთ ეს ყველაფერი?
პ.: იმით, რომ ასეთივე გამონათქვამები გამოყენებულია წმიდა იოანე ნათლისმცემელის მუცლად-ღების განდიდებისთვისაც, რომელსაც წმიდა ეკლესია დღესასწაულობს 23 სექტემბერს (ძვ. სტ.) წმიდა იოანე ნათლისმცემელის მუცლადღებას წმიდა ელისაბედის მიერ ეწოდება ყოვად პატიოსანი და ღვთიური.
კ.: როდის განჩნდა კათოლიკებთან სწავლება ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის უბიწოდ ჩასახვის შესახებ?
მ.: ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის უბიწოდ ჩასახვის შესახებ დასავლეთში გაჩნდა აზრი XII საუკუნეში. ამის წინააღმდეგ გამოვიდნენ ისეთი ცნობილი პიროვნებები, როგორებიც იყვნენ ბერნარდ კრელვოსელი და თომა აქვინელი. 1854 წლის 8 დეკემბერს პაპმა პიუს IX-მ ეს სწავლება დოგმატად გამოაცხადა.
აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ 1950 წელს პაპმა პიუს XII-მ გამოაცხადა ახალი დოგმატი ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ზეცად ხორციელი ამაღლების შესახებ. ჩვენ მართლმადიდებლებს გვაქვს წმიდა გარდამოცემა იმის შესახებ, რომ ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის სხეული დაფლვის (დაკრძალვის) შემდეგ, ერთი გადმოცემით, მესამე დღეს, ხოლო მეორე გადმოცემით უფრო მოგვიანებით, ღვთის მიერ სასწაულებრივად ამოღებულ იქნა საფლავიდან და ამაღლებულ იქნა ზეცად; მაგრამ ჩვენ არ აგვყავს ეს გარდამოცემა დოგმატამდე, რადგან პირველი ოთხი საუკუნის წმიდა მამებთან ამგვარი სწავლებაზე არავითარი მინიშნება არ არის; ამიტომ არ შეიძლება ითქვას, რომ ღვთისმშობლის ხორციელად ამაღლების შესახებ სწავლებას იზიარებდნენ ყველგან და ყოველთვის.
კითხვა: რაში მდგომარეობს კათოლიკური სწავლება წმინდათა საკმარისზე მეტი დამსახურებების შესახებ?
პასუხი: უპირველეს ყოვლისა ეს სწავლება მდგომარეობს იმაში, რომ ვითომ წმიდანებს ჩადენილი აქვთ იმაზე მეტი კეთილი საქმეები, ვიდრე საჭიროა ცხონებისათვის, ზეციური სასუფეველის დამკვიდრებისათვის; მეორე, ვითომ რომის პაპს აქვს ძალაუფელბა მიანიჭოს ეს ზედმეტი დამსახურებანი იმათ, ვისაც აკლია კეთილი საქმეები.
კ.: სწორია თუ არა ეს სწავლება?
პ.: არა, არ არის სწორი, რადგანაც ეწინააღმდეგება ღვთის სიტყვას.
კ.: რაში მდგომარეობს ამ სწავლების მქადაგებელი კათოლიკების მთავარი შეცდომა?
პ.: კათოლიკენი ფიქრობენ, რომ საუკუნო ნეტარება და ზეციური სასუფეველი სათნო ცხოვრებისათვის, ღვთისგან ადამიანებს მიენიჭებათ როგორც კუთვნილი, როგორც ისეთი რამ. რომელიც ადამიანს შეუძლია მოითხოვოს. სინამდვილეში კი ასე არ არის. როგორი წმიდა და მართალიც არ უნდა იყოს ადამიანი, რამდენი კეთილი საქმეც არ უნდა ჰქონდეს გაკეთებული, მაინც არ შეუძლია თქვას, რომ დაიმსახურა ზეციური სასუფეველი. პირიქით, ადამიანს ყოველთვის უნდა ახსოვდეს, რომ თუ მიენიჭა საუკუნო ნეტარება, ეს მოხდა არა მისი დამსახრუებისათვის, არამედ ღვთის აურაცხელი მოწყალებისა გამო. აი, რატომ წერდა წმიდა მოციქული პავლე რომაელთა მიმართ ეპისტოლეში: „რამეთუ საგზალი ცოდვილისა სიკუდილი არს, ხოლო ნიჭი ღმერთისა ცხოვრება საუკუნო ქრისტე იესოს მიერ, უფლისა ჩვენისა“ (რომაელთა 6, 23).
კ.: რატომ არ შეუძლია ადამიანს მიიღოს საუკუნო ნეტარება როგორც მხოლოდ მის მიერ დამსახურებული რამ?
პ.: უპირველეს ყოვლისა იმიტომ, რომ ადამიანთა დამსახურებანი, მათი კეთილი საქმეები ზეციურ სასუფეველთან შედარებით საკმაოდ უმნიშვნელოა. (1. კორინთ. 2,9.1; იოან. 3,2), მეორეც, ადამიანი ღვთისთვის სათნოდ ცხოვრობს და კეთილ საქმეებს აკეთებს არამხოლოდ თავისი საკუთარი ძალებით, არამედ უპირველესად ღვთიური მადლის დამხარებით. ეს ჭეშმარიტება დაადასტურა თვით უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ: „დაადგერით თქუენ ჩემთანა და მე თქუენთანა, ვითარცა იგი ნასხლევსა ვერ ხელეწიფების ნაყოფისა გამოსაღებად თავით თვისით, უკეთუ არა ეგოს ვენახსა ზედა, ეგრეთვე არცა თქუენ, უკუეთუ არა დადგრეთ ჩემთანა. მე ვარ ვენახი და თქუენ რტონი; რომელი დაადგრეს ჩემთანა და მე მისთანა, ამან მოიღოს ნაყოფი მრავალი; რამეთუ თვინიერ ჩემსა არა რა ძალ-გიძსთ ყოვად არცა ერთი“. (იოანე 15,4,5).
კ.: სახარების ასეთი სწავლება მოხსენიებული აქვთ მართლმადიდებელი ეკლესიის წმიდა მამებს?
პ.: დიახ, წმიდა ირინეოსი, ლიონის ეპისკოპოსი (II საუკუნე) წერს; „როგორც მოურწყავი, მშრალი მიწა არ გამოიღებს ნაყოფს, ასევე ჩვენ ვერ გამოვიღებთ სათნო ცხოვრების ნაყოფს ზეგარდამო მადლიანი წვიმის გარეშე. ამიტომაც აუცილებელია ჩვენთივს ღვთის შეწევნა (როგორც ბიბლიური სამთა ყრმათათვის, რომლებიც გავარვარებულ ღუმელში ჩაყარეს - აუცილებელი იყო ღვთის შეწევნა, ღვთიური ცვარი), რათა არ დავიწვათ და არ გავხდეთ უანყოფონი“.
წმიდა იოანე ოქროპირი, კონსტანტინეპოლის მთავარეპისკოპოსი (IV-V ს.) წერს: „დავარწმუნოთ ჩვენი თავი იმაში, რომ ათასჯერ რომ ვეცადოთ, ვერ შევძლებთ ღვთისთვის სათნო საქმეების კეთებას, ზეგარდმო მოწოდების გარეშე“.
ნეტარი ავგუსტინე, ჰიპონიის ეპისკოპოსი (IV-V ს) წერს: „როგორც ხორციელ თვალს არ შეუძლია რაიმეს დანახვა სინათლის გარეშე, ასევე ყოვლად მართალი ადამიანი ვერ იცხოვრებს ღვთისთვის სათნოდ, ჭეშმარიტების ნათლით ზეგარდამო დახმარების გარეშე“.
კ.: ამიტომ როგორ უნდა შეხედონ ადამიანებმა თავიანთ კეთილ საქმეებს?
პ.: სახარებაში წერია: „ეგრეცა თქუენ, ოდეს ჰყოთ ბრძანებული თქუენდა: ჰსთქუათ ვითარმედ მონანი ვართ უხმარნი, რომელი თანა-გუედვა ყოფად ვჰყავთ“. (ლუკა 17, 10).
კ.: არის თუ არა სახარებაში მითითება იმის შესახებ, რომ ზეციური სასუფეველი მიენიჭება ადამიანს არა კითილი საქმეების გარკვეული რაოდენობისათვის, არამედ ძირითადად ღვთის მოწყალებით?
პ.: არის. ვენახში მომუშავე მონათა შესახებ იგავში მოთხრობილია, რომ მონები მუშაობდნენ სხვადასხვა დროის განმავლობაში, მაგრამ ღვთის მოწყალებით ერთნაირი სასყიდელი მიიღეს (მათე, 201, 15). ეს იმას მოწმობს, რომ ზეციური სასუფეველი მოიპოვება ადამიანის მიერ, არა გარკვეული რაოდენობის კეთილი საქმეებით, როგორც რაიმე კუთვნილი, არამედ უფალი ღმერთის გამოუთქმელი მოწყალებით.
კ.: სახარების რომელი ადგილიდან ჩანს, რომ წმინდანთა დამსახურებებს არ შეუძლიათ შეავსონ ჩვენი ნაკლოვანებანი?
პ.: ეს ჩანს იგავიდან ათ ქალწულზე: „ხოლო სულელნი იგი (ქალწულნი) ეტყოდეს ბრძენთა მათ: მეცით ჩუენ ზეთისაგან თქუენისა, რამეთუ ლამპარნი ჩუენი დაჰშრტებიან. მიუგეს ბრძენთა მათ და ჰრქუეს: ნუ უკუე ვერ კმაგუეყოს ჩუენ და თქუენ, არამედ უფროსღა წავედით სავაჭროთ, და იყიდეთ თავისა თქუენისა“ (მათე. 25,8,9).
კ.: რა არის ინდულგენცია?
პ.: სწავლება ინდულგენციების შესახებ მჭიდროდ არის დაკავშირებული ორ მცდარ კათოლიკურ სწავლებასთან: „ცოდვებისათვის ღვთის დაკმაყოფილების“ შესახებ და ე. წ. „სალხინებელის“ შესახებ. განვიხილოთ ისინი: სწავლების - „ცოდვებისათვის ღვთის დაკმაყოფილების შესახებ“ - ავტორია ლათინი არქიეპისკოპოსი ანსელმ კეტნერბეირელი (1033-1109 წ.). მან შემოიტანა ტერმინი „დაკმაყოფილება“ (სატისფაქცია). ანსელმი ყურადღებას ამახვილებს არა იმაზე, თუ რა ზნეობრივი ზიანი მოაქვს ცოდვას ადამიანისათვის, არამედ იმაზე, თუ როგორ უნდა „აუნაზღაუროს“ „დააკმაყოფილოს“ ადამიანმა ღმერთი შეურაცხყოფისათვის რათა არ დაისაჯოს. ანსელმის შეხედულებით ცოდვის ჩადენა ნიშნავს წაართვა ღმერთს ის, რაც მას ეკუთვნის. ცოდვილმა უნდა დაუბრუნოს ღმერთს ის, რაც წაართვა, და დაუბრუნოს ზედმეტადაც, რათა „აღდგეს ღმერთის ღირსება“. ცოდვა არ შეიძლება შენდობილ იქნას ღვთის მოწყალებით ამ „ღირსების აღდგენის“ გარეშე. ცოდვების შენდობა სასჯელის გარეშე ნიშნავს წესრიგისა და კანონიერების არ არსებობას. ანსელმ კენტერბერიელი ადამიანისა და ღვთის ურთიერთობას ხედავს, როგორც შეურაცხმყოფელისა და შეურაცხყოფილის ურთიერთობას. იმისათვის, რათა მიიღოს საუკუნო ნეტარება, ადამიანი ვალდებულია ან არ ჩაიდინოს ცოდვები ან „აუნაზღაუროს“ ღმერთს ჩადენილი ცოდვებით მიყენებული ზიანი, „დააკმაყოფილოს“ ღმერთი ჩადენილი ცოდვებისათვის. (მართლმადიდებლობისათვის უცხოა ასეთი ალტერნატივა „ან-ან“ - ადამიანს მოეთოხვება ერთი რამ - სიწმინდე, არა იმიტომ, რომ ცოდვებით ადამიანი შეურაცხყოფს ღვთის ღირსებას, არამედ იმიტომ, რომ ბილწავს თავის თავს). კათოლიკური სწავლებით სასჯელისა ან „დაკმაყოფილების“ „ანაზღაურების“ (სატისფაქციის) მიღების გარეშე ღმერთს არ შეუძლია შეუნდოს მონანულს ცოდვები. „სასაცილოა მივაწეროთ ღმერთს ასეთი მოწყალება“ - წერს ანსელმ კენტერბერიელი - „შენდობა შესაძლებელია მხოლოდ იმის შემდეგ, როდესაც ვალი იქნება გადახდილი ცოდვის სიმძიმის მიხედვით“. როგორ უნდა „დააკმაყოფილოს“ ღმერთი ადამიანმა თავისი ცოდვებისათვის? როგორ უნდა „აუნაზღაუროს“ მისი ღირსებისთვის მიყენებული ზიანი? კათოლიკური სწავლების მიხედვით უფალი იესო ქრისტეს მსხვერპლი ყოველთვის არ ათავისუფლებს აღიარებული ცოდვებისათვის სასჯელისაგან. (ტრიდენტის კრება. სეხია XIV, კანონი 12). აღსარების საიდუმლოში ცოდვილი თავისუფლდება მარადიული სასჯელისაგან, ხოლო დროებითი სასჯელი მან უნდა მიიღოს ე.წ. „სალხინებელში“ ან უნდა „დააკმაყოფილოს“ ღმერთი ჩადენილი ცოდვებისათვის. ასეთი „დაკმაყოფილების“ ხერხებია: საეკლესიო სასჯელები, ლოცვა, მარხვა, მოწყალების გაცემა, სხვა კეთილი საქმეები (ტრიდენტის კრება. სესია XIV კანონო 13). აღსანიშნავია, რომ ლოცვა ე.ი. საუბარი უფალთან, აქ „დაკმაყოფილების“ საშუალებად, სასჯელად არის მიჩნეული.
„ჩადენილი ცოდვებისათვის ღმერთის დაკმაყოფილების“ შესახებ კათოლიკურ სწავლებას საფუძვლად უდევს ადამიანური წარმოდგენა ღვთიური სამართლიანობის შესახებ. კათოლიკეების აზრით ეს „დაკმაყოფილება“ არის „ღმერთის ინტერესების დასაცავი“ საშუალება. სინამდვილეში უფალს და მის სამართლიანობას ასეთი განსაზღვრებები არ მიესადაგება. ყოვლადმოწყალე უფალი „არ იცავს თავის ინტერესებს“, არ მოითხოვს სინანულში მყოფი ცოდვილისაგან რაღაც „კომპენსაციას“. ბიბლიაში „იობის წიგნი“ არის უარყოფა ღვთის სამართლიანობის შესახებ ადამიანური წარმოდგენისა. დაბრუნებული უძღები შვილისაგან მამამ არ მოითხოვა არავითარი „დაკმაყოფილება“. „თუ ბოროტეული განუდგება ყველა თავის ცოდვას, რაც ჩაუდენია, დაიცავს ყველა ჩემს წესს, სამართლიანად და სიმართლით მოიქცევა, ჭეშმარიტად იცოცხლებს არ მოკვდება. არცერთი შეცოდება, რაც ჩაუდენია, არ გაუხსენდება; თავისი სიმართლით, როგორც იქცეოდა, იცოცხლებს (იეზეკიელ წინასწარმეტყველი 18,21, 22).
კათოლიკები „სალხინებელს“ უწოდებენ იმქვენყად დროებითი ტანჯვის ადგილს. კათოლიკური შეხედულებით „სალხინებელში“ ხდება არა იმდენად ცოდვებისაგან განწმედა, არამედ ცოდვებისთვის ღმერთისთვის ვალის გადახდა. წმიდა მართლმადიდებელი ეკლესია ასწავლის, რომ არსებობს, მხოლოდ სამოთხე და ჯოჯოხეთი. კათოლიკებს თავისი სწავლების დასამტკიცებლად მოყავთ მაგალითი ძველი აღთქმიდან, როდესაც იუდა მაკაბელი და მისი თანამებრძოლები ლოცულობდნენ და მსხვერპლს სწირავდნენ ღმერთს ომში დაღუპული მეომრებისათვის, მაგრამ აქ არსად არ არის მინიშნებული „სალხინებელის“ არსებობის შესახებ. აგრეთვე არანაირად არ გულისხმობს „სალხინებელს“ წმიდა მოციქული პავლე, როდესაც ლაპარაკობს ადამიანების კეთილი და ბოროტი საქმეების ცეცხლით გამოცდის შესახებ (I კორინთელთა 3, 12-15).
კათოლიკური სწავლებით, თუ მიწიერ ცხოვრებაში ადამიანი ვერ „დააკმაყოფილებს“ ღმერთს ჩადენილი ცოდვებისათვის, იგი მიიღებს (მეორე მაკაბელთა 12, 39-45) სატანჯველს ე.წ. „სალხინებელში“. ამ სატანჯველისაგან გათავისუფლება შესაძლებელია ინდულგენციების საშუალებით. სიტყვა ინდულგენცია ნიშნავს - შეღავათს. კათოლიკურ სამყაროში ინდულგენცია ეწოდება ღვთის წინაშე აღსარებაში შენდობილი შეცოდებებისთვის დროებითი სასჯელისაგან გათავისუფლებას (რადგან კათოლიკური სწავლებით ცოდვის შენდობა არ გულისხმობს სასჯელისაგან მთლიანად გათავისუფლებას. ე.წ. „დაკმაყოფილების“ (სტისფაქციის) გარეშე. გამოთქმა „ღვთის წინაშე“, ნიშნავს, რომ ინდულგენცია ათავისუფლებს სატანჯველისაგან „სალხინებელში“. „დაკმაყოფილებად“ კი ადამიანს ეთვლება გარკვეული რაოდენობა დამსახურებებისა, კეთილი საქმეებისა, რომლებიც წმინდანებმა საკმარისზე მეტი გააკეთეს. აი, ასეთია კათოლიკური სწავლება. პირველი ინდულგენცია მისცა პაპმა ურბან II-მა 1095 წელს პირველ ჯვაროსნულ ომში მონაწილე რაინდებს. პირველი ინდულგენცია გარდაცვლილისათვის დააწესა პაპმა კალლისტე III-მ 1457 წ. პირველად ინდულგენციის მიღებისათვის აუცილებელი პირობა იყო ჯვაროსნულ ომში მონაწილეობა, ხოლო შემდეგ უბრალოდ მათი გაყიდვა დაიწყეს. ინდულგენიცები დღესაც არსებობს კათოლიკეთა პრაქტიკაში.
კ.: ზემოთქმულიდან გამომდინარე რა შეიძლება ითქვას ამ სწავლებათა შესახებ?
პ.: ეს სწავლებები კათოლიკეებისა ეწინააღმდეგება ღვთის სიტყვას და ამიტომ მწვალებლურია.