წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსის ქადაგებათაგან

გამოკრებილნი სწავლანი

ღმრთის მსახურება – მიციქული პავლე გვაუწყებს (კოლ.3,23), რომ ყოველი საქმე ისე აღვასრულოთ, ვითარცა ღმრთისა. ღმერთს არა მხოლოდ მაშინ ვემსახურებით, როდესაც, მაგალითად, ეკლესიაში ვდგავართ და ვლოცულობთ, არ როცა, ღმთის მცნებათა შესაბამისად, რომელიმე ქველ საქმეს ან სათნოებას აღვასრულებთ, არამედ მაშინაც, როდესაც ჩვენს საკუთარ, სოფლიურ საქმეს ვაკეთებთ, - თუკი იგი ღმრთის წინასე პატიოსნად და ერთგულად იქნება შესრულებული. ოღონდ კი სასარგებლო საქმე აკეთე, და რაც გინდა მცირე იყოს იგი, თუ გულმოდგინედ აღასრულებ, ამით ღმერთს ემსახურები. მაშასადამე, ეს სიტყვა არა მხოლოდ მათთვისაა სანუგეშო, რომელთაც დიდ-დიდი სახელმწიფო საქმეები აბარიათ, არამედ თვით უკანასკნელი დღიური მუშა კაცისთვისაც, რადგან თუ გულმოდგინედ და სინდისიანად მუშაობს, მასაც უნდა უხაროდეს, ვინაიდან ისიც ღმერთს ემსახურება.

ღმრთისმსახურება ერისკაცისა – მართალია, ტაძარში ლოცვებსა და გალობებს სამღვდელო პირნი წარმოთქვამენ, მაგრამ ერისკაცნიც ღმრთისმსახურების მოზიარენი არიან. ყოველ წირვაზე რომ გესმით: ვსდგეთ კეთილად, ვსდგეთ შიშით, მოხედენ, - ამ სიტყვებით მწირველი ერისკაცებს აუწყებს, რომ იმათაც ღმრთისმსახურებასა და წირვის აღსრულებაში მონაწილეობა მიიღონ. წირვის დროს უმთავრესი და უსაჭიროესი საქმე ის გრძნობა, სასოება, საიდუმლო და მხურვალე ვედრებაა ღმრთისადმი, რომელიც კაცს გულში დაფარულად უნდა ჰქონდეს. წირვის დროს ამაზე უდიდესიც არის ერთი საქმე: ეს ერთობაა, ყოველთა – დიდთა და მცირეთა, მღვდელთა და ერთა, ქალთა და კაცთა – შეერთება ერთი გრძნობით, ერთი აზრით, ერთი სიყვარულით, და მოგვეც ჩვენ, უფალო, ერთითა გულითა და ერთითა პირითა დიდებად და გალობად, როგორც ამას წირვაზე ვთხოვთ ღმერთს. ჭეშმარიტი ღმრთისმსახურება და მსხვერპლშეწირვა ეს არის; ღმერთი ამას მოითხოვს და არა მხოლოდ ლოცვის ხმამაღლა კითხვასა და გალობას. მაშასადამე, ტაძარში ზოგიერთი ღმრთისმოყვარე ერისკაცი შეიძლება წირვის უმჯობესად შემსრულებელიც იყოს, ვიდრე უდებებით მწირველი მღვდელი. მაგრამ, ძმაო ერისკაცო, ღმრთის საქმის მოქმედი მარტო საყდარში კი არ უნდა იყო, არამედ ყველგან და ყოველთვის. ღმრთის სიტყვა და მცნება მოკლედ და ვიწროდ არ უნდა გვესმოდეს, ვრცელ არს მცნება შენი ფრიად და მონამან შენმან შეიყვარა იგი.

ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობელი – ზეცით მოვლინებულმა გაბრიელ მთავარანგელოზმა ქალწულ მარიამს ახარა: გიხაროდენ, მიმადლებულო, უფალი შენ თანა, კურთხეულ ხარ შენ დედათა შორის. რა წარმოიდგინა და რა იგრძნო ყოვლადწმიდა ქალწულმა ამ სიტყვების მოსმენისას? შეიძლება კაცმა იფიქროს, რომ ძლიერ გაუხარდა, რადგან ეს ხილვა და სიტყვები მის კაცობრივ ბუნებას დიდად ამაღლებდა, მაგრამ არა! ყოვლადწმიდა ქალწული უეცარ სიხარულს კი არ მიეცა, არამედ შეძრწუნდა, დაფიქრდა და განიზრახვიდა, ვითარმე არს მოკითხვაი ესე. ანგელოზმა შეატყო, რა გრძნობა გაჩნდა მის გულში და უთხრა: ნუ გეშინინ, მარიამ, რამეთუ ჰპოვე მადლი წინაშე ღმრთისა; დავფიქრდეთ, რაოდენ გონიერება და სიმტკიცე სულისა და გულისა გამოიჩინა ამ დროს წმიდა ქალწულმა: იგი ხედავს მის წინაშე მდგომ უჩვეულო მახარებელს, ესმის შემაძრწუნებელი ხარება! მის ადგილას სხვას აუცილებლად გრძნობათა ღელვა მთლიანად შეიპყრობდა და დაიმორჩილებდა, მართალია, იგიც შეძრწუნდა, მაგრამ მაშინვე იწყო ფიქრი და განზრახვა, რას ნიშნავდა ეს მოკითხვა. სწორედ ასეთი უჩვეულო შემთხვევებისას გამოჩნდება ხოლმე ადამიანის გონება და ხასიათი; ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობელმა გამოამჟღავნა, რომ მას მაღალი გონიერება და შეურყეველი მხნეობა ჰქონდა და ეს თვისებები არა მხოლოდ ამ შემთხვევაში, არამედ მთელი თავისი ცხოვრების განმავლობაში შეინარჩუნა. ეს ორი კეთილი თვისება მის ბუნებაში სიმშვიდესთან და სიმდაბლესთან იყო შეერთებული დ ამიტომაც ასე ამკობდნენ მას.

ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის ცხოვრება საუკეთესო მაგალითია ჩვენთვის, განსაკუთრებით ქრისტიანი ქალებისათვის. ქალწულებს იგი გამოუთქმელი სულიერი და ხორციელი სიწმინდის მაგალითს აძლევს. მიუხედავად იმისა, რომ სულიერად და ხორციელად შემკული ქალწული მარიამი ყოველი ღირსებითა და მშვენიერებით იყო სავსე, საოცარი თავმდაბლობითა და სიმშვიდით გამოირჩეოდა. ამიტომ იმ ქალწულებმა, რომლებიც ღმრთისგან ბოძებული ხორციელი და სულიერი მშვენიერებით ქედმაღლობენ, უნდა იფიქრონ, ვინ შეიძლება იყოს უმშვენიერესი და უდიდესი მარიამისა, რომელიც ამასთან საოცრად თავმდაბალი და მშვიდიც იყო. დედებიც ხშირად უნდა დაფიქრდნენ იმაზე, როგორი დედა იყო ყოვლადწმიდა მარიამი. მაცხოვრის შობის შემდეგ მას თავისი თავი აღარ ახსოვდა. იგი თავისი ძის ცხოვრებით ცხოვრობდა. ამავე დროს, თუ გვსურს შევიტყოთ, როგორი მინდობილება და სასოება უნდა გვქონდეს ღმრთის განგებულებისა, გოლგოთის მთაზე ავაზაკებს შორის ჯვარზე გაკრული იესო და მის წინაშე მდგომი ღმრთისმშობელი უნდა წარმოვიდგინოთ. რას იგრძნობდა დედა, რომლისთვისაც შვილი ყველაფერი იყო? მაგრამ მან ყოველივე დაითმინა, რადგან ჰქონდა რწმენა და სჯეროდა ღმრთის განგებულებისა. ჭირი და უბედურებანი ჩვენც სულგრძელად უნდა დავითმინოთ, რადგან ყოველივე, რაც შეგვემთხვევა, ღმრთისაგან არის: განგებულება ღმრთისა არცერთ ადამიანს არ ტოვებს. სახარებაში ღმრთისმშობლის შესახებ ნათქვამია: ხოლო დედასა მისსა დაემარხნეს ესე ყოველნი სიტყუანი გულსა თვისსა. ეს იმას ნიშნავს, რომ ყოვლადწმიდა ქალწულს თავისი ცხოვრების ყოველ გარემოებასა და შემთხვევაზე დაფიქრება ჩვეულებად ჰქონდა. ესეც ერთი დიდი მაგალითია, განსაკუთრებით ქალებისათვის, რომელნიც თავიანთ საქმეებზე უნდა დაფიქრდნენ, ცუდს უნდა განეშორონ და მარადის უმჯობესის ძიებაში იყვნენ.

როცა გაბრიელ მთავარანგელოზისაგან ხარება მიიღო, ყოვლადწმიდა ქალწულმა იწინასწამეეტყველა: აჰა ესერა ამიერიდგან მნატრიდენ მე ყოველნი ნათესავნი, რამეთუ ჰყო ჩემთანა დიდებული ძლიერმან (ლუკა 1, 48). როგორც ვიცით, მისი წინასწარმეტყველება აღსრულდა. ქრისტიანი ერებისათვის დედა ღმრთისა, ღმრთის მიერ შექმნილ ყველა გონიერ არსებას აღემატება. ადამის მოდგმაში მხოლოდ ის გახდა ღირსი მიეღო სიტყვა ღმრთისა და საიდუმლოს განხორციელებისათვის ემსახურა. რა სათნოებით მოიპოვა მან ესოდენ დიდი მადლი ღმრთისა? რითი გამოირჩეოდა იგი სხვებისაგან? პირველი მისი განსაკუთრებული თვისება იმაში მდგომარეობდა, რომ მთელი მისი ღმრთეებრივი სრულყოფილება და დიდება მის შიგნით, სულსა და გულსა შინა არსებობდა. კაცთათვის დაფარული მისი სისრულე ცხადი მხოლოდ ღმრთისათვის იყო. ყოვლადწმიდა ქალწულის სული ღმრთის ტაძარი მანამდე იყო, სანამ სხეული ღმრთის განხორციელებული სიტყვის ტაძრად შეიქმნებოდა. საღმრთო წერილში ყველა წმიდა ადამიანზე წერია, რომ ცხოვრება მათი დაფარულ იყო ღმერთსა შინა. ეს მით უმეტეს ითქმის ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობელზე, რომლის გონება და მთელი არსება ღმრთის არსებასა შინა იყო დაფარული. გარეგობა ღმრთისმშობლისა მის არცერთ დაფარულ დიდებულბას არ აჩენდა. გარეგულად მას სხვა ქალებიდან ვერ გამოარჩევდით. როცა მის გულში ღმრთეებრივი ნათელი ნათობდა, როცა მთელი მისი გონება ზეციური აზრებით იყო გაბრწყინებული, ხოლო გული გამოუთქმელი სიხარულით ჰქონდა სავსე, - გარეგნულად უბრალოდ და ჩვეულებრივ ქალთა მსგავსად გამოიყურებოდა. მას არასოდეს უტარებია ძვირფასი სამკაულები და სამოსელი. წმიდა მამები მოგვითხრობენ, რომ ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლისაგან მხოლოდ ერთი უბრალო სარტყელი დარჩა, საკუთარი ხელით მოქსოვილი.

შედგომა ქრისტესი – უფალი თავის მოწაფეებისაგან მის შემდგომად სვლას მოითხოვს. ეს იმას ნიშნავს, რომ ქრისტიანი, რათა არ ჩამორჩეს, სულ წინ უნდა მიდიოდეს, ანუ სულ მოძრაობაში უნდა იყოს; სვლა, ანუ მოძრაობა კი ქრისტეს მცნებათა აღსრულებას, ნაყოფის გამოღებას, ანუ სათნოებათა შინა სულიერ წარმატებას გულისხმობს. მარტო თავისი თავის ურაყოფა, ანუ ცოდვასთან განშორება და ჯვრის აღება, ანუ განსაცდელთა დათმენა, ქრისტიანისათვის საკმარისი არ არის. ამასთან, იგი სულიერადაც უნდა წარემატებოდეს, ანუ დაბალი ხარისხის სათნოებებიდან უფრო მაღლისაკენ უნდა ისწრაფვოდეს. როგორც სხეული, რაც არ უნდა ჯანმრთელი იყოს იგი, უმოძრაობით დასნეულდება და სიცოცხლე მოაკლდება, ასევე სულიც, თუ მარადდღე უდიდესი მადლისა და სიწმიდისადმი არ წარემატება და ძილსა და მოსვენებას მიეცემა, ქრისტეს მადლს მოაკლდება და დაისჯება, როგორც მონა მაცხოვრის მიერ მოთხრობილ იგავში, რომელმაც ბატონისაგან ბოძებული ტალანტი გამრავლების ნაცვლად მიწაში დაფლა. იესო ქრისტემ საკუთარი ცხოვრებით მოგვცა მაგალითი, რომელსაც უნდა მივბაძოთ, მან თავისი თავი ჩვენთვის დაივიწყა, მძიმე და საშინელი ჯვარი აიღო, გოლგოთაზე აიტანა და ყველი ამსოფლიური ცოდვა მასზე დამსჭვალა. მაშასადამე, იგი მცნებას სიტყვიერადაც განგვიმარტავს, მისი აღსრულების მაგალითსაც გვაჩვენებს და ბოლოს, მისი აღსრულების სიმძიმესაც სულიწმიდის მადლით გვიმსუბუქებს.

შესაწირავი – ჩვენს ქვეყანასაც და გელათის ღმრთისმშობლის შობის ტაძარსაც მძიმე დრო ბევრჯერ დადგომია, როცა მტრები ტაძრებსა და სხვა დიდებულ შენობებს აოხრებდნენ და ანგრევდნენ, მაგრამ მაშინ ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობელი თავის ტაძარსა და ხატს სასწაულებრივად იცავდა. დღეს კი, მშვიდობის ჟამს, ხატი მისი, ჩვენი სიქადული, განძარცულ იქნა. რას ნიშნავს ეს საშინელი საქმე? განა ყოვლადწმიდას, რომელიც უწინ ამ ადგილს ურიცხვი უსჯულოებისაგან იცავდა, არ შეეძლო დაეცვა თავისი ხატი ერთი უბდური კაცისაგან? ეს საშინელი საქმე ჩვენი მხილებისა და ჩვენს დასასჯელად მოხდა. კეთილმოღვაწე და ღმრთისმოყვარე მეფეებისგან ღმრთისმშობლისათვის შეწირული თვალ-მარგალიტი, ჩვენი წინაპრების ერთგულებასა და სიყვარულზე მეტყველებდნენ. სანამ ჩვენში ერთგულება და კეთილზნეობა სუფევდა, ღმრთისმშობელიც იღებდა და იცავდა ჩვენს შესაწირავსა და მსხვერპლს; ხოლო როცა ერთგულება გაქრა, ორგულობა გამრავლდა და კეთილზნეობა დაიკარგა, ყოვლადწმიდამ უარყო შეწირული მსხვერპლი. რად უნდა მას თვალ-მარგალიტი, თუ სულითა და გულით შორსა ხარ მისგან, მისი ძის სიტყვებს არ ისმენ და არ აღასრულებ? ყოველი შესაწირავი და მსხვერპლი ჩვენი მხოლოდ მაშინ არის სათნო და საყვარელი ღმრთისათვის, თუ გული გვაქვს მიქცეული მისდამი, თუ სიყვარული და კეთილი ყოფაქცევა გამოგვარჩევს. ჩვენში კეთილზნეობა ისე დასუსტდა, რომ ქრისტიანები ურწმუნოთაგან აღარ განირჩევიან. ძნელად იპოვება კაცი, რომელიც ყოველ სიტყვასა და საქმეში სიმართლეს ეძებდეს და უსჯულოება და სიცრუე სძულდეს. რადგან ღმერთს ყველამ შევცოდეთ, ცოდვათა მონანიება და ღმერთთან ლოცვითა და კეთილი საქმეებით შერიგება გვმართებს. ნუ დავიძინებთ ცოდვათა შინა, რათა ღმერთმა საბოლოოდ არ დაგვივიწყოს და არ მიიბრუნოს პირი ჩვენგან; გულწრფელობითა და ერთგულებით გაღებულ შესაწირავს, რაც არ უნდა მცირე იყოს იგი, ღმერთი მოწყალების თვალით უყურებს. ამიტომ ყოველ ღმრთისმოყვარე კაცს თავისი ნაყოფისგან ღმრთისთვის შეწირვა უნდა უყვარდეს.

იმ შესაწირავთა და მსახურებათა შორის, რომლითაც ქრისტიან კაცს ღმრთისადმი ერთგულიბისა და სასოების გამოხატვა შეუძლია, ძველთაგანვე ეკლესიაში ხატთა წინაშე წმიდა სანთლის ანთებაა მიღებული. ხატის წინაშე სანთლის ანთებით ქრისტიანი ღმერთს უდასტურებს, რომ მისადმი მისი გულიცა და სულიც ერთგულებით, სიყვარულითა და სასოებითაა ანთებული. წმიდა სანთელი ღმრთის ძღვნად ურიცხვ ნივთიერებათაგან საგანგებოდ იმისთვის არის გამორჩეული, რომ იგი ტკბილი და კეთილსურნელოვანი მასალისგანაა შედგენლი. თაფლი ამავე დროს ყოველ ნივთთა შორის უმშვენიერესი და უწმინდესიცაა, რადგან ფუტკარი მას სხვადასხვა ყვავილთაგან კრებს. ანთებულ სანთელს მეორე მნიშვნელობაც აქვს, - იგი თავისი სინათლითა და სითბოთი სულიწმიდის მადლის გამომხატველია, რომელიც კაცის გულს ერთბაშად ათბობს და ანათლებს. სანთლის შესაწირავს მეორე მხარც აქვს: იმ ფულით, რომელიც ეკლესიაში გაყიდული სანთლიდან რჩება, მრავალი ფრიად პატიოსანი და ღმრთის სათნო საქმე სრულდება. ამ შემოსავლის უმეტესი ნაწილი სასულიერო სასწავლებლების შენახვას ხმარდება: თვით ეკლესიასაც შესამოსლების, წიგნების, სამკაულის, შენობების მოვლისა და შეკეთებისათვის მცირე ხარჯი არა აქვს; ხოლო თუ აქედან რაიმე გადარჩება, ის ობლების გამოსაზრდელადაა გამიზნული.

შიმშილი სიმართლისა – მაცხოვარმა ნეტარი იმათ კი არ უწოდა, რომელთაც სიმართლე უყვართ, არამედ, მათ, ვისაც შია და სწყურია იგი. ეს იმიტომ, რომ კაცს ისე უნდა შიოდეს და სწყუროდეს სიმართლე, როგორც მშიერს საჭმელი და წყურვალს სასმელი. ადამიანს რომ მოშივდება, მას მთელი ქვეყნის სიმდიდრეს ლუკმა პური ურჩევნია. ადამიანსაც ისე უნდა უყვარდეს სიმართლე, რომ იგი მისთვის ამქვეყნად ყველაზე ძვირფასი იყოს. სიმართლისათვის მშიერთა და მწყურვალთ მაცხოვარი განძღომას აღუთქვამს, ოღონდ, რა თქმა უნდა, არა ამქვეყნად, რადგან აქ სრულ სიმართლეს ვერ იხილავენ. ისინი ცათა სასუფეველში გაძღებიან, სადაც სრული ჭეშმარიტება სუფევს. კაცი, რომელიც აქ ცრუ იყო, ფარისევლობითა და მზაკვრობით აღსავსე, იქ შერცხვენილი და დამდაბლებული იქნება, ხოლო კაცი გულწრფელი და სიმართლისათვის დევნილი ღმრთის წინაშე ამაღლებულად და ნეტარად წარდგება.

შრომა – კეთილმდგომარეობის საძირკველია და შრომის გარდა სხვა საშუალება არ არსებობს, რომ კაცმა ბედნიერება და კეთილდღეობა მოიპოვოს. ღმერთმა კაცი ქვეყანაზე შრომისა და გარჯისათვის დაბადა. კაცმა თვისი ბუნების ყველა საჭიროება და მოთხოვნილება შრომით უნდა დაიკმაყოფილოს, ხოლო ამისთვის მას ღმერთი შობიდანვე რომელიმე ნიჭს ან ღონეს აძლევს, რომ შრომა შეძლოს. ქვეყნისა და მთელი საზოგადოების სიმდიდრეც, განათლებაც და წარმატებაც კერძო პირთა შრომისა და მეცადინეობისაგან შედგება; ამიტომ ის პირი, რომელიც არაფერს არ აკეთებს, საჭმელსაც არ უნდა ჭამდეს. ზოგიერთები იმით იმართლებენ თავს, რომ შრომისათვის მზად ვართ, მაგრამ რა ვქნათ, საქმე ვერ გვიშოვნია, შესაფერისი სამუშაო არა გვქვსო. ეს მიზეზი პატივსადები არ არის. როგორ შეიძლება კაცმა საქმე ვერ იშოვნოს, თუკი შრომა მართლა არ ეზარება. ეს დაბრკოლება ისეთ პირებს შეემთხვევათ, რომლებიც თავის მოყვარენი არიან და დიდ-დიდ საქმეებს ეძიებენ, მცირე საქმეს კი არ კადრულობენ. ერთ ნამდვილ ამბავს მოგიყვებით, ერთხელ ერთმა უზომოდ მიდიდარმა ვაჭარმა, როცა დაბერდა და დასუსტდა, ყოველი თავისი საქმე მემკვიდრეს ჩააბარა, თვითონ კი ქალამნებს კერავდა და გლახაკებს ჩუქნიდა. როდესაც ჰკითხავდნენ, რა გაგიჭირდა ასეთი, რომ ქალამნებს კერავო? პასუხობდა: ამის მეტი საქმე აღარ შემიძლია და უსაქმოდ ყოფნა კი ცოდვად სწერიაო.

შური – ერთ შაბათ დღეს მაცხოვარმა ურიათა შესაკრებელში ერთი მძიმედ სნეული ქალი განკურნა, რითაც შესაკრებლის მთავარი განარისხა. მისი განრისხების მიზეზი თითქოს ის იყო, რომ ქრისტემ სჯული დაარღვია და სნეული შაბათს, ანუ უქმე დღეს განკურნა. ნაცვლად იმისა, რომ საწყალი დედაკაცის განკურნება გახარებოდა. წინამძღვარმა საკვირველი მრისხანება გამოიჩინა, რისი ნამდვილი მიზეზიც შური იყო. შური არის მწუხრება, რომელსაც კაცი მაშინ განიცდის, როდესაც მოყვასის სიკეთეს, წარმატებასა და ბედნიერებას ხედავს. ამგვარად, შესაკრებლის მოძღვარმა იხილა რა დიდი სასწაული უფლისა, იფიქრა, რომ ხალხს მისი სიყვარული და პატივისცემა გაეზრდებოდა და შეშურდა. უკეთუ ვინმე გულში ამგვარ მწუხარებას იგრძნობს და თავის მდგომარეობის გარკვევას არ შეეცდება, საფრთხეში აღმოჩნდება და ქრისტეს მადლს სრულიად დაკარგავს, რადგან შური და მადლი ქრისტესი, შური და სიყვარული ერთ გულში ერთად ვერ გაჩერდებიან. ესაა პირველი მიზეზი, რომლის გამოც ამ საშინელ ვნებას უნდა ვუფრთხოდეთ. მეორე მიზეზი, რომელიც ამ ცოდვას ჩვენი სულის უსაშინლეს მტრად აქცევს, ისაა, რომ შურს სხვა მრავალნი ცოდვანიც მოჰყვებიან. ამის დამამტკიცებელ მაგალითებს საღმრთო წერილში ვხვდებით. საიდან შემოვიდა სოფელში ცოდვა და სიკვდილი, თუ არა შურისაგან, რომელიც ბედნიერი ადამისა და ევას შემხედვარე ეშმაკმა იგრძნო და აცდუნა ისინი? შურმა არ მოაკვლევინა კაენს თავისი ძმა აბელი? მონად არ გააყიდვინა ძმებს უმანკო იოსები? შურის გამო სდევნიდა საული დავით წინასწარმეტყველს და ბოლოს, შურმა ფარისევლებსა და მწიგნობრებს გონება იმდენად დაუბნელა, რომ მათ მაცხოვარი და მისი რწმენა არ მიიღეს. კაცს გააკვირვებს შურის საშინელი ძალა და ზემოქმედება ადამიანის სულზე, როცა სახარებაში წაიკითხავს, რომ ფარისევლები საკუთარი თვალით ხედავდნენ ქრისტეს სასწაულებს _ თვალხილულ ბრმებს, განკურნელულ კოჭლებს, ალაპარაკებულ მუნჯებს, საფლავიდან გამომავალ მკვდრეთით აღდგენილ ლაზარეს, ხუთი პურით გამაძღარ ხუთიათას კაცს და სხვათა საოცართა საქმეთა, მაგრამ იესოს მაინც არ აღიარებდნენ მაცხოვრად, მაინც სძულდათ იგი და ბოლოს ჯვარსაც აცვეს. ჩვენი ერი მრავალ ცოდვაშია ჩავარდნილი ღმრთის წინაშე, მაგრამ უპირველესი ჩვენი ვნება შურია. რაღაც განსხვავებული მიდრეკილება გვაქვს ამ საშინელი ვნებისადმი. მოვა ოდესმე ის ჟამი, როცა ბოლოს და ბოლოს შევიტყობთ, რა გვტანჯავს და რა გვაკლებს სულიერსა და ხორციელ კეთილდღეობასა და წარმატებას? მოვა ოდესმე ის დრო, როცა მადლი ღმრთისა ჩვენს გულებს განანათლებს და ბოლოსდაბოლოს ვიტყვით: აი, ჩვენი მომაკვდინებელი მტერი, აი, ვინ გვტანჯავდა და გვაშორებდა ქრისტეს მადლსა და ყოველ სიკეთეს! ჭეშმარიტად შურია ერთი დიდი და უმოწყალო მფლობელი და სასტიკი ბატონი ჩვენი გულებისა. ჩვენ ყოველნი ვართ საბრალონი და უბედურნი მონანი შავის ამის გველისა. ვისი ენა გამოთქვამს, ვისი კალამი აღწერს იმ ურიცხვ ვნებებს, რომლებიც ამ მოწამლული წყაროდან მომდინარეობენ და ჩვენს ქვეყანას ყოველ სიკეთეს მოაკლებენ. უეჭველია, რომ ჩვენი ხალხი ასწილ ბედნიერი იქნებოდა, მასში შური და მისი ნაყოფი – შურისძიება რომ არ იყოს! ძველ დროში ამ პატარა ქვეყნის შურით აღძღულნი მცხოვრებნი მრავალ ნაწილად განკერძოვდებოდნენ და ერთიმეორეს აოხრებდნენ. იყო ერთი დიდი ჩხუბი, განხეთქილება, მეფის ღალატი, მტერთადმი მიდრეკილება. ამ ჩვენს დროში, ღმრთის მადლითა და შემძლებელი მთავრობის წყალობით, ერთმანეთთან ომი და აოხრება აღარ ხდება, მაგრამ შურმა სხვა გზა და ბილიკი ამოირჩია, სხვა ფერი მიიღო, სხვაგვარად მოქმედებს. ახლა შური იგონებს ცილისწამებას, სიძულვილს სთესს ძმათა და მეზობელთ შორის, თხრის ორმოს, რომელშიც მოყვასმა მოყვასი უნდა ჩააგდოს; მაგრამ ყველაზე საშინელი და გულის მომკვლელი ისაა, რომ შურმა დაარღვია ბედნიერება მრავალი ოჯახისა, ძმა ძმისგან განაშორა, მამა შვილს შეაძულა და ყოველნი საღმრთონი კავშირნი დაარღვია. რა მიზეზით შეიძლება აიხსნას ის, რომ ჩვენს ხალხს უფრო დიდი მიდრეკილება აქვს ამ ვნებისადმი, ვიდრე სხვა ხალხებს? ერთი ასეთი მიზეზთაგანი, ვგონებ, უსაქმობა, დროის უქმად გატარება უნდა იყოს. მცონარესა და ზარმაცს შურს ჭკვიანი და შრომისმოყვარე კაცისა, რომელიც ამ თვისებების წყალობით ბევრს მიაღწევს. მეორე უმძიმესი მიზეზი კი ის უნდა იყოს, რომ ქრისტეს სჯულს, მადლსა და სულს სახარებისა ჩვენი გულის სიღრმემდე ჯერაც არ მიუღწევია, ჯერაც არ დაუმორჩილებია ჩვენი ბუნება. ყველა სნეულებას და მათ შორის შურსაც, თავისი წამალი აქვს, - წამალი შურისა ქრისტეს სიყვარულია. შურსა და სიძულვილს ქრისტიანული სიყვარული აუძლურებს.

ცილისწამება – იხ. დაბეზღება.

ცოდვა – მაცხოვარმა განკურნა კაცი, რომელიც 38 წლის განმავლობაში მძიმე სნეულებასა შინა იყო და უთხრა: აჰა ცოცხალ იქნენ, ნუღარა სცოდავ, რათა არა უძვირესი რაიმე გეყოს შენ. ამ სიტყვებიდან ჩანს, რომ ამ კაცის ესოდენ ხანგრძლივი ავადმოყფობის მიზეზი ცოდვა იყო. ე.ი. ყოველ ცოდვას ადამიანისათვის ხორციელი ან სულიერი უბედურება მოსდევს. დიდი ცოდვა დიდ უბედურებას შეამთხვევს კაცს, მცირედი – მცირეს. პირველი, ყველაზე საშინელი შედეგი, ანუ ნაყოფი ცოდვისა, ისაა, რომ იგი კაცს ღმრთის მადლს მოაკლებს. და ამგვარად წარწყმედს მას. დღეს ამაზე არავინ კამათობს, მაგრამ ცოდვა ამ სოფელშიც წაახდენს ხოლმე კაცს, ანუ მას ხორციელი სნეულება და ტანჯვაც მოსდევს. მაგალითად, ნაყროვანება ანუ ზედმეტი საჭმლის მიღება მრავალი სნეულების მიზეზი ხდება; კაცი, რომლის გულსა და გონებას შური შეიპყრობს, მოუსვენარი ხდება, ფერს კარგავს, ხორციელად ჭკნება, ერთი სიტყვით, შესაბრალებელია. აუცილებლად დაასნეულებს სხეულს სიზარმაცე და მცონარებაც, რადგან კაცის აგებულება ისეთია, რომ მისგან შრომასა და მოძრაობას მოითხოვს. ადამიანი, რომელიც ცოდვას სჩადის, არა მხოლოდ თავის თავს იგდებს სნეულებასა და უბედურებაში, არამედ სენსა და განსაცდელს წინასწარ უმზადებს თავის შთამომავლობასაც, რადგან მისი ხორციელი, თუ სულიერი თვისებები შვილებსა და საერთოდ, მომავალ თაობებზე გადადის. ამაზე მეტყველებს კითხვა, რომელიც შობიდანვე ბრმის შესახებ დაუსვეს უფალს: ვინ ცოდა, ამან, ანუ მშობელთა ამისთა, რამეთუ ბრმა იშვა? (იოანე 9,2). ყოველი ცოდვა ისეთი თესლია, რომელიც თავის დროზე მწარე ნაყოფს აუცილებლად გამოიღებს. გარდა ამისა, ვინც სცოდავს, ძალიან ცუდ მაგალითს აძლევს ოჯახის წევრებსა და გარემო მყოფთ. იგი ფრიად მძიმე ტვირთს გადასცემს შთამომავლობას, რომელიც მისი ცოდვის უნებლიე მემკვიდრე ხდება, ღმერთმა ყოველ ცოდვას რომელიმე უბედურება განგებ დაუკავშირა, რათა ადამიანს, რომელსაც ბუნებრივად დიდი მიდრეკილება აქვს ცოდვის ჩადენისაკენ, შეეშინდეს და გაფრთხილდეს. ცოდვის საპირისპირო მადლი და სათნოებაა, რომელიც ამ ქვეყანაშივე ხდება ადამიანისათვის ნუგეშისა და ბედნიერების წყარო.

ცოდნა და რწმენა – ჩვენს საზოგადოებაში ერთი ახალი გარემოება შეინიშნება – ყოველი ასაკოვანი და მოხუცებული ქრისტიანი თავის შვილებსა და შვილიშვილებს, მეტადრე მათ, რომელთაც განათლება დიდსა თუ მცირე სასწავლებელში მიიღეს, არათუ ეჭვით უყურებს, არამედ, თითქმის არა სწამს, რომ ისინი ქრისტიანები იყვნენ და სარწმუნოება ჰქონდეთ. განსაკუთრებით, თუ ვინმე მაღალი სასწავლებლიდან გამოვიდა, არავინ იჯერებს, რომ იგი მორწმუნე კაცია. სამწუხაროდ ჩვენდა და ყოველი მამულის მოყვარე კაცისა, ეს ეჭვი უსაფუძვლო არ არის. მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ურწმუნოება არ არის ნაყოფი სწავლისა და მეცნიერებისა, არამედ უმეტესად, უსწავლელობისა, ანუ ზედაპირული და უსაფუძვლო სწავლისა. ერთი დიდი ფილოსოფოსი უსაფუძვლოდ არ ამბობს, რომ ღრმა მეცნიერება კაცს ღმრთის სარწმუნეობამდე მიიყვანს, ხოლო ზედაპირული და უსაფუძვლო ცოდნა – ურწმუნოებამდე.

ცრუ აზრი – მიუხედავად იმისა, რომ იესო ქრისტემ თავისი სწავლებით ადამიანი ცრუ, მავნე რწმენისაგან და შეხედულებებისაგან გაათავისუფლა, საუბედუროდ, ქრისტიანთა შორისაც არსებობს ცრუ აზრები და შეხედულებანი, რომელნიც ძალიან დიდ ზიანს აყენებენ მათ. ერთი ასეთი ცრუ აზრი და შეხედულება ისაა, რომ თითქოს კეთილშობილი კაცისთვის რომელიმე საქმე (ფიზიკური სამუშაო) სათაკილო და სასირცხვო იყოს. ამის თაობაზე უნდა ვთქვათ, რომ ამქვეყნად არ არსებობს საქმე, რომელსაც ადამიანისთვის სარგებლობა მოჰქონდეს და მისი ღირსების შემაგინებელი იყოს. როგორც ჩანს, ეს შეხედულება, რომ კეთილშობილი კაცისთვის მუშაობა სათაკილოა, იმ დროიდან წარმოიშვა, როცა ჩვენს მამულს ყოველდღე იარაღით დაცვა სჭირდებოდა და მისი დამცველები უმეტესი პატივით სარგებლობდნენ. მაგრამ მაშინ, როცა ქვეყანას მტერი არ ავიწროებს, ზემოხსენებული შეხედულება მუშაობაზე დიდად მავნებელია და არაფრით არ განმართლდება. საღმრთო წერილი სიტყვითა და საქმით შეგვაგონებს, რომ შრომა კეთილი, საქები და ღმრთის სათნო საქმეა. პავლე მოციქული არც მდაბიოთა წრიდან იყო და არც ღარიბი, ამასთან, მის მიერ მოქცეულ ქრისტიანეს ისე უყვარდათ, რომ არა თუ სასმელ-საჭმელს, არამედ იმისთვის სიცოცხლესაც არ დაიშურებდნენ, მაგრამ როგორც კი თავისუფალ დროს იპოვნიდა, კარვებს კერავდა და თავს ამ ხელობით ირჩენდა. ასევე ვიცით, რომ უმაღლესნი მამათა შორის – ბასილი დიდი, გრიგოლ ღმრთისმეტყველი და იოანე ოქროპირი ეკლესიის მსახურებისაგან თავისუფლ დროს მიწაზე მუშაობდნენ.

ჩინეთის იმპერატორი, რომელსაც მრავალი მილიონი ქვეშევრდომი ჰყავს და აურაცხელი სიმდიდრის პატრონია, ყოველი წლის ერთ დანიშნულ დღეს შვილებსა და დიდებულებთან ერთად მინდორში გამოდის, ხარებს გუთანში საკუთარი ხელებით აბამს, მინდორს ხნავს და სთესს. მის ამ საქმიანობას ურიცხვი ხალხი უმზერს. იმპერატორი ასე იმიტომ იქცევა, რათა აჩვენოს, რომ მიწაზე მუშაობა არავისთვის არაა სასირცხვო და სათაკილო. მართალია, იგი სარწმუნოებრივად გაუნათლებელი და კერპთმსახურია, მაგრამ ამ შემთხვევაში ქრისტიანებსაც კი გონივრულ და სასარგებლო მაგალითს გვაძლევს. იგივე კაცი, რომელიც ფიზიკურ მუშაობას არ კადრულობს, რა ხერხს – ტყუილი იქნება ეს, ჭორი, ავაზაკობა თუ სხვა რამ, არ მიმართავს იმისთვის, რომ ქონება შეიძინოს. აი, როგორ წამხდენელია კაცის ბუნებისა ცრუ აზრი და შეხედულება. ბედნიერია ის ქვეყანა, რომლის მცხოვრებნიც შრომისმოყვარენი არიან და იმედს საკუთარ შრომაზე აფუძნებენ. საბრალო და საწყალია ის ქვეყანა, რომლის მცხოვრებთა უდიდესი ნაწილი მთავრობას შეჩერებია და ბედნიერებისა და წარმატების იმედი ჩინებზე, ჯამაგირსა და ჯილდოებზე დაუმყარებია. ხოლო შრომასა და მუშაობას შეურაცხყოფს და უკადრისობს.